5. hoorcollege 2.3 ZW aan opdracht 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Tijd van Grieken en Romeinen

par 2.2 Het Romeinse Rijk

Kenmerkende aspecten

4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

5. De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.

6. De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur

7. De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa.

8. De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten.

noem ze nog eens!

Het ontstaan van Rome

Vertel eens wat je weet over het ontstaan van Rome...

Volgens de legende is Rome gesticht door de tweeling Romus en Remulus. Deze jongens zouden eerder door een jaloers familielid in de rivier zijn gegooid, gered en opgevoed door een wolvin. Later nemen zij wraak op hun oom en stichten de stad Rome. Zij krijgen samen ruzie en Romus slaat Remulus dood en noemt d estad naar zichzelf. Vanaf dan gaat de stad groeien tot een groot imperium

De groei van Rome

Het Romeinse Rijk groeit uit tot een gigantisch rijk in een paar honderd jaar. 

Uitbreiding van het rijk noemen we expansie 

Van stadstaat tot wereldrijk

• Wat begon als een kleine stad groeit in een paar eeuwen uit tot een enorm rijk.
• Legeraanvoerders, zoals Julius Caesar, veroveren grote delen van Europa.

• Op deze kaart zie je de veroveringen tussen 500 v. Chr. tot ongeveer 40 v. Chr.
  
• Wereldrijk met forten en limes

Senaat

• - Senaat is een verzameling van van paar honderd mannen van rijke families (aristocratie) uit Rome.
• - Senaat kiest elk jaar 2 consuls. 
• - Senaat mag stemmen over wetsvoorstellen.
• - De volksvergadering  bestaat uit mannen met Romeins  burgerrecht,  zij adviseren de senaat.

Burgeroorlogen

• Heersen over dit machtige rijk, dat wil iedereen wel!
• Tussen de machtigste Romeinse mannen ontstaat een aantal ruzies die uitlopen in burgeroorlogen

Julius Caesar wordt vermoord

44 v. Chr.

• Julius Caesar wordt steeds machtiger. Tegenstanders denken dat Caesar zelfs koning wil worden: ze moeten hem tegenhouden!
• Op de idus (15e dag) van maart wordt hij in de Senaat door andere senatoren vermoord.

Video

Wie was Julius Caesar?

Pax Romana

27 v. Chr.

• Na de dood van Julius Ceasar komt keizer Augustus aan de macht.
• Als Augustus aan de macht komt  begint een periode van rust en vrede die ongeveer 200 jaar duurt: de Pax Romana (vrede van Rome)
• Het rijk breidt zich nog steeds verder uit. Binnen het Romeinse Rijk is een soort 'vrede'.  

Imperator Caesar Augustus

27 v. Chr. - 14 n. Chr.

• Na de dood van Julius Caesar breken er burgeroorlogen uit.
• Uiteindelijk is er niemand machtiger dan Octavianus. De rust in het rijk is terug.
• De senaat bedankt hem hiervoor en geeft de titel Augustus ('de verhevene') te geven. 
• Augustus wordt de eerste keizer (princeps) van het Romeinse Rijk.

Het Romeinse Keizerrijk

(27 v. Chr. -  476 n. Chr.)

• Rome zal meer dan 500 jaar een keizerrijk zijn
• Ongeveer 80 keizers hebben dan geregeerd.

maak opdr 5

Pax Romana

27 v. Chr.

• Met keizer Augustus begint een periode van rust en vrede die ongeveer 200 jaar duurt: de Pax Romana (vrede van Rome)
• Het rijk breidt zich nog steeds verder uit, maar voorlopig is er tussen de machtigste politieke groepen een soort vrede...  

Tijd van Grieken en Romeinen

2.3 De groei van het christendom

Kenmerkende aspecten

4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

5. De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.

6. De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur

7. De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa.

8. De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten.

Nederland

Godsdienst: Germaanse, Keltische, Romeinse goden en de keizer

Rome

Godsdienst: Romeinse goden, de keizer en andere goden.

Jeruzalem/Israel

Godsdienst: een God

Godsdiensten in het Romeinse Rijk

Jodendom

Romeinen onderwierpen ook de joden in Judea (Israël/Palestina).

De joden geloofden in één almachtige god. De joodse godsdienst was monotheïstisch.
De joden kwamen in opstand toen de Romeinen hun godsdienst, het jodendom, niet respecteerden.
De Romeinen verdreven de joden uit Jeruzalem. DIASPORA

Waarom werden mensen, ondanks de vervolgingen, christen?

Armoede

Naastenliefde

Een hiernamaals (hemel)

Dus doodgaan van de honger of eten krijgen van de Kerk

Sterven zonder hoop op iets, sterven met de belofte van een hiernamaals!

Christenen in het Romeinse Rijk

Het Christendom verspreidt zich snel in het Romeinse Rijk. 

De goede wegen en de aantrekkingskracht van het geloof 

zorgen ervoor dat veel mensen christen worden.

De verspreiding van het Christendom in het Romeinse Rijk.

Verspreiding rond het jaar 75.

Verspreiding rond het jaar 200.

Verspreiding rond het jaar 300.

Verspreiding rond het jaar 400.

Christenvervolging

• Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, en dat is niet de Romeinse keizer!
  

• De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...
  

Onder sommige Romeinse steden bevonden zich catacomben waarin christenen (maar ook Joden) hun doden begroeven.

Veel van deze catacomben zijn mooi versierd met christelijke muurschilderingen.

De catacomben werden soms ook gebruikt voor kerkdiensten, omdat het boven de grond te gevaarlijk was om openlijk voor je geloof uit te komen.

Christenvervolging

Maar christen zijn in het Romeinse Rijk is levensgevaarlijk! 

Net als het Jodendom geloven de christenen maar in één god, 

en dat is niet de Romeinse keizer!

De Romeinse keizers laten daarom de christenen vervolgen en doden...

Om voor elkaar (maar niet voor de Romeinen!) herkenbaar te zijn, gebruikten christenen symbolen. Zo tekenden ze bijvoorbeeld een ichthus (vis) in het zand om hun geloof aan andere christenen kenbaar te maken. Als er dan een Romein in de buurt was, konden ze het symbool weer eenvoudig wissen.

Hoewel de naam ichthus, vis betekent, is het ook een afkorting van de eerste letters van: Jezus Christus, Gods zoon, (en / de) Redder, in het Grieks.

Constantijn de Grote

• Christenen zijn ruim 3 eeuwen vervolgd in het Romeinse Rijk. 
• Door Constantijn de Grote komt daar een einde aan:  kort voor een veldslag zou hij in een visioen een teken hebben gezien met daarbij geschreven de woorden dat de god van de christenen hem de zege belooft. 
• Hij won de veldslag en werd christen...

Constantijn de Grote ziet een christelijk teken. Gravure uit de 17e eeuw.

Staatsgodsdienst

• In 380 gebeurt er iets bijzonders: keizer Theodosius verplicht iedereen om christen te worden. 
• Het christendom wordt staatsgodsdienst en alle andere godsdiensten worden verboden. 
  
• Iedereen die niet christen is wordt vervolgd en hij verbiedt de Olympische Spelen, omdat ze niet christelijk zijn.
  

Romeinse munt met het hoofd van Theodosius I de Grote

Kenmerkende aspecten

4. De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

5. De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde.

6. De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur

7. De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa.

8. De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten.

Een GROOOOOOT rijk

Van natuurlijke grenzen naar forten en versterkte legerplaatsen.

Limes: de noordelijke grens. 

In Nederland: langs de rivier de Rijn.

DE LIMES (Nederland)

Romanisering

Romanisering: overdragen of overnemen van de Romeinse cultuur door andere volken. 

Het einde van het west-Romeinse Rijk

• In 395 n.C. splitsing Romeinse Rijk.
  
  
• Het Oost-Romeinse Rijk bleef nog tot 1453 n.C. bestaan.
  
  
• Het West-Romeinse Rijk verdween in 476 n.C. onder invloed van de volksverhuizingen.

maak opdracht 8

Dus:

Verzwakking Romeinse Rijk

Problemen in het West Romeinse rijk:

• welvaart neemt af
• Hoge belasting zorgt voor voedseltekorten
• leger te klein
• macht van de keizer neemt af, 


• Volksverhuizingen!
• Ontstaan van een nieuw tijdperk