les 9: functiewoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Lezen

Deze les

• Lezen
  
• gaan we het hebben over functiewoorden
• Opdrachten + huiswerk

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...je weet de betekenis van veel voorkomende functiewoorden.

...je kunt met behulp van functiewoorden de functie van een alinea benoemen.

...je leert teksten beter te begrijpen

Wie doet er wel eens boodschappen bij een supermarkt?

Elke stelling heeft een eigen functie

Elke stelling een functie 1

• Loop je vanaf de ingang door de supermarkt, dan herken je vanzelf de functie van elke stelling. 
• De macaroni staat bijvoorbeeld in een andere stelling dan het fruit of de bevroren pizza's. 
  

Elke stelling een functie 2

• Vaak hangen er bordjes boven de stellingen. 
• Meestal heb je ze niet nodig. 
• Je verwacht de potten pastasaus bij de pakken macaroni en de chocola bij de koekjes.
  

Elke alinea een functie 1

• In een tekst heeft elke alinea een functie. Die hangt meestal niet als tussenkopje boven die alinea. 
• Al lezend herken je de functie aan de woorden en zinnen.
  

Elke alinea een functie 2

• Je verwacht de oplossing niet in de inleiding en de oorzaken niet aan het einde van de tekst.
  

• De macaronizakken staan ook niet naast de pizzadozen.
  

Functiewoorden

• Functiewoorden kun je koppelen aan een stukje tekst. Zo'n stukje tekst vervult binnen een tekst een bepaalde functie. 
• Een tekstgedeelte kan een alinea zijn, maar ook een stukje van een alinea of juist meerdere alinea's. Functiewoorden staan niet letterlijk in een tekst.
• Er wordt bijvoorbeeld een aanbeveling, een probleemstelling, een tegenwerping, een uitwerking, een verklaring, een aanleiding, een afweging, een anekdote, een constatering, een nuancering en/of een vraagstelling gedaan/benoemd.

Opdracht

Open nu les 9 in LessonUp.

Lees daarna zelf slide 13 t/m 15

Je hoeft niet alle functiewoorden te kennen, maar lees ze goed door zodat je weet welke functiewoorden er zijn en wanneer ze gebruikt worden.

Maak daarna slide 16 t/m 29.

• Voorbeelden van functiewoorden 1/4 

• Aanbeveling
  

Staat vaak aan het eind van een tekst; de schrijver geeft een advies aan de lezer.

• Aanleiding
  

De reden van de schrijver om de tekst te schrijven.

• Anekdote
  

Een persoonlijk of grappig verhaaltje, vaak in de inleiding.

• Argument
  

De schrijver geeft een onderbouwing van zijn mening (standpunt of stelling).

• Beoordeling
  

De schrijver geeft een oordeel over een onderwerp of situatie.

• Bewijsvoering
  

Er wordt een onderbouwing met feiten gegeven om de juistheid van een stelling aan te tonen.

• Conclusie
  

Staat in het slot van een tekst, de schrijver concludeert iets op grond van de inhoud van de rest van de tekst.

• Constatering
  

De schrijver ziet iets/merkt iets op.

• Voorbeelden van functiewoorden 2/4 
  

• Doelstelling
  

De schrijver geeft aan wat hij wil bereiken met zijn tekst.

• Gevolg(en)
  

De schrijver noemt de gevolgen van een situatie of verschijnsel.

• Hypothese
  

De schrijver spreekt zijn verwachting uit, maar deze verwachting moet nog bewezen worden.

• Nuancering
  

De schrijver zwakt een genoemd standpunt af, door meerdere (andere) kanten van een zaak te belichten.

• Oorzaak
  

Er wordt aangegeven waardoor iets is geworden zoals het is.

• Oplossing
  

Als er een probleem in de tekst wordt genoemd, wordt er verderop vaak een oplossing gegeven.

• Opsomming
  

Er wordt een reeks van voorbeelden/onderwerpen/onderdelen/verklaringen, etc. gegeven.

• Probleemstelling
  

De schrijver noemt een probleem.

• Voorbeelden van functiewoorden 3/4 
  

• Samenvatting
  

Aan het eind van een tekst of tekstgedeelte wordt nogmaals het belangrijkste herhaald.

• Standpunt/Stelling
  

De mening van de schrijver wordt gegeven.

• Tegenargument/weerlegging
  

De schrijver ontkracht een eerder genoemd standpunt/Er wordt een uitspraak gedaan waarmee een argument teniet wordt gedaan/ontkracht wordt.

• Toekomstverwachting
  

De schrijver vertelt over een volgens hem mogelijke ontwikkeling.

Voorbeelden van functiewoorden 4/4 

• Vraagstelling
  

Staat meestal in de inleiding; de schrijver stelt een vraag die hij verderop zal beantwoorden.

• Uitwerking/toelichting
  

De schrijver bespreekt iets wat eerder genoemd is nu uitgebreider en in detail/De schrijver geeft een uitleg om iets wat eerder genoemd is te verduidelijken.

• Vergelijking
  

Er worden twee of meer zaken/situaties met elkaar vergeleken.

• Voorbeeld
  

De schrijver verduidelijkt iets door een concreet geval uit de praktijk (een voorbeeld) te noemen.

Verhaaltje dat de schrijver vertelt als illustratie bij het onderwerp van de tekst.

1. argument
2. constatering
3. conclusie
4. anekdote

Een goede raad

1. argument
2. afweging
3. aanbeveling
4. verklaring

De schrijver legt uit waarom iets is zoals het is.

1. argument
2. verklaring
3. conclusie
4. voorwaarde

Dat wat de schrijver tot het schrijven van de tekst aanzette.

1. anekdote
2. tegenwerping
3. conclusie
4. aanleiding

Vaststelling van een feit of verschijnsel

1. voorwaarde
2. relativering
3. constatering
4. conclusie

Nadenken over wat het beste is

1. afweging
2. relativering
3. constatering
4. conclusie

Waar komt een afweging vaak voor?

1. aan het begin van een tekst
2. in de bron van een tekst
3. in het middenstuk van een tekst
4. aan het eind van een tekst

Relativering

1. Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver.
2. De schrijver laat de betrekkelijkheid van iets zien, zwakt iets af.
3. Iets dat nodig is of eerst moet gebeuren voordat iets anders kan gebeuren
4. Verhaaltje dat de schrijver vertelt als illustratie bij het onderwerp van de tekst.

Definitie

1. Samenvattende omschrijving van de kenmerken van een begrip.
2. Iets dat nodig is of eerst moet gebeuren voordat iets anders kan gebeuren.
3. Nadenken over wat het beste is.
4. Voorwaarde of beperking bij een toezegging.

Conclusie

1. Jouw opvatting over iets stellen tegenover de mening van een ander.
2. Voorwaarde of beperking bij een toezegging.
3. Vaststelling van een feit of verschijnsel.
4. Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver.

Tegenwerping

1. Laten zien dat een argument niet juist is.
2. Jouw opvatting over iets stellen tegenover de mening van een ander.
3. Resultaat van waarnemingen en overdenkingen van de schrijver.
4. Voorwaarde of beperking bij een toezegging.

Weerlegging

1. Laten zien dat een argument/argumentatie niet juist is.
2. Extra, nauwkeuriger omschreven informatie bij een onderwerp
3. Het verduidelijken van iets door meer details te geven en/of de mening iets minder scherp te maken.
4. Formulering van een probleem met de bedoeling het te gaan oplossen

Uitwerking

1. Het verduidelijken van iets door meer details te geven en/of de mening iets minder scherp te maken.
2. De schrijver laat de betrekkelijkheid van iets zien, zwakt iets af.
3. Laten zien dat een argument/argumentatie niet juist is
4. Extra, nauwkeuriger omschreven informatie bij een onderwerp

Extra oefeningen

Huiswerk voor volgende week vrijdag:

Vwo: Nieuw Nederlands Op Niveau bladzijde 83 t/m 90.

Maak opdracht 1 t/m 5.

Havo: Nieuw Nederlands Op Niveau bladzijde 77 t/m 86.

Maak opdracht 1 t/m 6. 

Veel succes!

Opdracht kiezen in Op Niveau 

• Tot het einde van de les mag je, in stilte, zelf kiezen welke opdrachten je gaat maken. Ben je klaar, maak dan een andere opdracht. 
• Leerlingen met vragen over de lesstof mogen bij mij komen.

Opdrachtenboek Op Niveau vwo 3 kun je downloaden bij de les van vandaag () in SomToday.

• signaalwoorden. Bladzijde 35 t/m 39.
• zinsverbanden. Bladzijde 39 t/m 43 
• opbouw alinea en tekst; hoofdgedachte en verbindingsmanieren. Bladzijde 83 t/m 87


• tekstdoelen en tekstsoorten. Bladzijde 130 t/m 137.   
• tekstdoelen en tekstsoorten. Cambiumned