4.2 + 4.3Lodewijk XIV, een absoluut heerser, Verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Lesdoel

• Hoe bestuurde Lodewijk XIV Frankrijk?
• Wat waren de gevolgen van zijn manier van besturen voor Frankrijk en haar inwoners? 

1649 staatskas leg, belasting verhogen: opstanden.

Lodewijk en moeder moesten vluchten

Kardinaal Mazarin won de opstand!

Toen Lodewijk 15 was, werd hij officieel koning (1653)

1661 Mazarin dood --> Lodewijk alleen aan de macht

Advies Mazarin

Een moeizame start

Lodewijk XIV

De adel onder de duim

• Lodewijk vertrouwt de adel niet
  
• Adel moest verplicht bij hem in Versailles wonen
• Verplicht feesten bijwonen
• 'Lettre de cachet' als je je niet aan regels koning houdt.
• L'etat c'est moi! = De staat ben ik
• Lodewijk zag zichzelf als het middelpunt: de Zonnekoning

De adel onder de duim

- 1200 adellijke gezinnen en 4800 bedienden.

- mensen die te machtig werden werden opgesloten

                 - minister van financiën: vervolgd, omdat hij net zo'n groot paleis liet                            bouwen en feesten gaf.

- Lodewijk was het middelpunt. Zonnekoning Alles versieren met zonnen.

Hendrik IV (1589 -1610)

Maakt eind aan godsdienstoorlogen

1589 Edict van Nantes

Hugenoten (Franse protestanten) mogen eigen geloof hebben en uitoefenen

Edict van Nantes

Het Edict van Nantes werd ongeldig verklaard (1685): de Franse protestanten ( hugenoten ) hadden geen vrijheid van godsdienst meer.

één wet, één geloof (katholiek), één vorst

Eén wet, één geloof, één vorst

1685: het Edict van Nantes wordt ongeldig verklaard en de Hugenoten verliezen hun rechten:

• ze mogen niet alle beroepen meer uitoefenen
• gedwongen om soldaten in huis te nemen (soldaten stalen en  maakten huizen kapot.

200.000 Hugenoten vluchten het land uit.

Waalse kerk Leiden

Vluchtelingen gingen onder meer naar Nederlandse steden zoals Leiden, Amsterdam, Haarlem, Delft

hugenotenkruis

L'État, c'est Moi

• De wil van de koning is wet. Dit noem je absolutisme. 
  

• Lodewijk XIV 
• Deze macht is door god gegeven: droit divin (goddelijk recht, bedacht door Bossuet)
  

Minister van Financien Colbert

• Colbert ging als minister van financiën proberen de staatskas vergroten en Frankrijk machtiger maken.
  
• 2 doelen te bereiken:

1. Fransen moesten meer gaan verdienen, zodat ze meer belasting konden betalen. 
2. Innen belastingen verbeteren voor meer geld in staatskas, belastinginners moesten minder geld in eigen zakken steken. (intendanten/30 tirannen)

Absolutistische maatregelen

ambtenaren in dienst met veel bevoegdheden ( edelen minder macht)

Versailles: machtscentrum

eigen leger

alleen katholiek geloof toegestaan-> einde edict van Nantes /Hugenoten vervolgen.

centrale belastingen 

oorlog en hof kosten veel geld =>minister Colbert bedenkt het mercantilisme  

koninklijke academies om kunst en wetenschap te controleren

maak de volgende opdrachten

maak opdracht 23, 24 en 25 en lees de bijbehorende teksten in je leerboek

Maak de volgende opdrachten

27 en 28

wat gaan we doen vandaag?

• herhalen vorige les dmv een oefening
• kort hw vorige les bespreken
• bespreken van de Verlichting

Herhaling vorige les

Gebruik je samenvatting of mindmap

werk in 2 tallen

7 minuten

1. Maak een verbanden 4-kant met de volgende woorden en leg de verbanden tussen deze woorden uit: Edict van Nantes, protestanten, absolutisme, vluchten

2. Beantwoord de volgende vraag: waarom probeerde rijke mensen adellijke titels te kopen. Gebruik in je antwoord de persoon Colbert.

Lesdoel

Je kunt uitleggen wat Verlichting is.

Je kunt de belangrijkste Verlichtingsfilosofen noemen.

Je kunt hun ideeën uitleggen en uitleggen waarom dit een breuk is met het absolutisme.

3.1 De Verlichting: theorie en praktijk

nieuwe manier van kijken naar de wereld en denken over de wereld

Periode van 1650 tot 1789

3.1 De Verlichting: theorie en praktijk

de steen

Het begin van de Verlichting

• In de 17e eeuw vond de Wetenschappelijke Revolutie plaats.
  
• Wetenschappers gingen anders kijken naar de wereld: observatie en experiment werden belangrijk. Niet meer alles geloven wat je wordt vertelt door een ander.
• In de wetenschappelijke revolutie gingen mensen logisch denken
• Met verstandig denken kon je alles verklaren: de verlichting
  
• Hieruit kwam het rationalisme: het steeds meer vertrouwen op eigen verstand (ratio) en niet meer op het geloof.

Het begin van de Verlichting

• Dit nieuwe denken werd eerst alleen toegepast op de natuur, maar werd na verloop van tijd ook toegepast op de mens en de maatschappij.
  
  
• Er ontstonden dan vragen zoals:
  Wie mag het land besturen en hoe moet dat eerlijk gebeuren?
  
• Er kwam kritiek op het absolutisme. 'Hoezo heeft één iemand alle macht?'
• 
  

DENIS DIDEROT

• Schrijver van de eerste ENCYCLOPEDIE
• Had kritiek op de kerk en de vorst. Men mocht niet zomaar overheerst worden. 
• Diderot's Encyclopedie wordt verboden en sommige auteurs van de Encyclopedie belanden zelfs in de gevangenis. 
• De encyclopedie wordt daarna in het buitenland gedrukt en illegaal in Frankrijk verspreid (zoals meer kritische boeken)

DENIS DIDEROT

maak opdracht 33 en 34

Montesquieu, macht is gevaarlijk en moet worden begrensd

Bedenker van de Trias Politica:

1. Wetgevende macht (parlement keurt wetten goed/controleert de uitvoerende macht)
2.Uitvoerende macht (koning, ministers, voert de wetten uit)
3. Rechtsprekende macht (onafhankelijke rechters, spreken recht)

De macht moet verdeeld worden. 

De drie machten moeten elkaar controleren!

Niet de een sterker dan de ander!

Montesquieu

Absolutisme leidt tot onderdrukking

Het gezag moet gescheiden zijn over drie machten (driemachtenleer)

maak opdracht 36, 37 en 38

Lesdoel controleren

Je kunt uitleggen wat Verlichting is.

Je kunt de belangrijkste Verlichtingsfilosofen noemen.

Je kunt hun ideeën uitleggen en uitleggen waarom dit een breuk is met het absolutisme.

Rousseau

Koning is overbodig.

Er moet een parlement komen.

Iedereen wordt gelijk geboren.

Niemand mag over iemand beslissen, zonder dat iemand er zelf mee instemt.   

Op wie zijn deze ideeën gericht?                                      

Rousseau

Wat is volgens jou de beste omschrijving van de Verlichting?

1. Er ging bij mensen een lichtje branden
2. Mensen begonnen weer zelf na te denken
3. De TL- verlichting werd uitgevonden
4. Huh? Wat is de verlichting?

Mensen hadden veel wetenschappelijke ontdekkingen en uitvindingen gedaan

1. Oorzaak van de verlichting
2. Gevolg van de verlichting

Mensen kregen andere ideeën over godsdienst

1. Oorzaak van de verlichting
2. Gevolg van de verlichting

Zet de uitspraken in de juiste kolom

Een idee vóór de verlichting

Een idee van de verlichte denkers

Alle gebeurtenissen in het leven kun je logisch uitleggen

In Frankrijk moet iedereen een katholiek zijn

God regelt alles wat in het leven van mensen gebeurt

In Frankrijk moeten mensen zelf bepalen wat ze geloven

Waren de verlichters hier voor of tegen?

Verlichters zijn voor

Verlichters zijn tegen

Vrijheid van meningsuiting

Gelijke rechten voor iedereen

Vrijheid van godssdienst

Ongelijkheid

Horen de uitspraken van absolute vorsten of verlichte denkers?

Absolute vorsten

Verlichte denkers

Als bestuurders slecht besturen, moeten ze vervangen worden

Elke staat moet een grondwet hebben

De macht moet verdeeld zijn tussen de regering, het parlement en de rechters

Een koning hoeft zijn besluiten niet uit te leggen

Iedereen moet zich aan de wet houden

Mensen hebben mensenrechten

Koningen hebben hun macht van het volk gekregen

Koningen hebben hun macht van God gekregen

De verlichting

In de wetenschappelijke revolutie gingen mensen logisch denken

Op die manier konden ze ook naar de samenleving kijken

Mensen zeiden dat je met verstandig denken alles kon verklaren

Deze manier van denken noemen we de verlichting

Periode van 1650 tot 1789.

Link naar opdracht verlichting: http://www.sjlgs.nl/havo/files/Groepsopdracht-denkbeelden-verlichting.pdf