13.1 - Bloed

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Th 12 Transport en afweer

Lesopbouw

    Lesopbouw

1. Terugblik 3.5    2 min
2. Lesdoelen.       1 min
3. Instructie          10 min  
4. Aan de slag       25 min
5. Leerdoelcheck 2 min
6. Afsluiting           2 min

Leerdoel

BB/KB/ TL: Je kunt de bestanddelen van bloed noemen met hun kenmerken en functie

Bloed

Bs 13.1

Samenstelling bloed

Samenstelling

• Bloedcellen:
  - Rode bloedcellen
  - Witte bloedcellen
  - Bloedplaatjes
• Bloedplasma 
  - Plasma-eiwitten
  - Water
  - Opgeloste stoffen  (voedingsstoffen en afvalstoffen)

Samenstelling

fibrinogeen

zoals: glucose, mineralen, vitaminen en verteringsproducten van koolhydraten, eiwitten en vetten

die bij de verbranding vrijkomen ,hormonen, enzymen, antstoffen en beetje zuurstof.

Bloedplasma

Waterige deel van bloed met plasma-eiwitten en andere opgeloste stoffen

91% water, 7% plasma eiwitten

Fibrinogeen = plasma eiwit > bloedstolling

Antistoffen = eiwitten die je lichaam beschermen tegen infecties

Bloedserum = bloedplasma zonder fibrinogeen

Bloedcellen

• Rode bloedcellen - vervoeren zuurstof
• Witte bloedcellen - belangrijk bij de afweer
• Bloedplaatjes - bloedstolling 

Rode bloedcellen

Functie:  vervoert zuurstof!

Let op: geen KERN

- Ontstaan uit stamcellen in het rode beenmerg in koppen van pijpbeenderen en in platte beenderen.

- Lichaam kan extra rode bloedcellen aanmaken, b.v. in hooggelegen gebieden

Hemoglobine

Rode bloedcellen bevatten het eiwit hemoglobine waardoor ze makkelijk zuurstof opnemen en afgeven.

- Zorgt voor de rode kleur van de bloedcel

- Bevat ijzer (rode beenmerg heeft ijzerzouten nodig om hemoglobine aan te maken)

- Tekort aan ijzerzouten = bloedarmoede = tekort aan rode bloedcellen en onvoldoende vervoer van O2 = continu moe voelen

Dode rode bloedcellen worden afgebroken in het rode beenmerg, in de milt en in de lever > daarbij komt ijzer vrij --> aanmaak nieuwe hemoglobine voor nieuwe rode bloedcellen

Witte bloedcellen

• Bestrijden ziekteverwekkers
• ENIGE BLOEDCEL MET EEN KERN !!
• geen vaste vorm = door kleine openingen van de kleinste bloedvaten

Witte bloedcellen

3 typen bloedcellen:

1 - ruimen dode celresten op 

2 - bestrijden ziekteverwekkers door antistoffen te maken

3 - bestrijden bacteriën (vreetcellen)

Bacteriën worden door witte bloedcellen ingesloten en gaan dood, de witte bloedcel gaat hierbij ook vaak dood. 

Etter/ pus uit een wond bestaat uit dode witte bloedcellen en gedode bacteriën, vaak ook nog levende bacteriën

Witte bloedcellen

• 
  

Leukemie

Vorm van kanker dat ontstaat in het beenmerg: grote hoeveelheden onrijpe witte bloedcellen worden gevormd. Witte bloedcellen werken niet goed = niet goed beschermd tegen infecties.

Door zo veel witte bloedcellen worden er minder rode bloedcellen en bloedplaatjes gevormd.

Bloedplaatjes

Functie: 

Zorgt voor bloedstolling buiten de bloedvaten

- delen van cellen

- geen celkern, maar ontstaan doordat cellen uiteenvallen

Bloedstolling binnen het bloedvat terwijl er geen beschadig is. Dit heet trombose en is gevaarlijk!

Tekst

bloedstolling

Bloedstolling

KB/TL

Hoe geneest een wondje?

Bloedplaatjes zorgen voor bloedstolling

Bloedstolling

Bloedstolling

• Wond...
• Bloedstolling: kleverig propje van
  bloedplaatjes
• De stof Fibrinogeen
  (uit bloedplasma) 
  wordt omgezet in fibrine
• Fibrine vormt netwerk van draden
  op de wond !

0

Witte bloedcellen

• 
  

Leukemie

1. Waaruit bestaat bloed. 

2. Waaruit bestaat bloedplasma

3. Hoe wordt O2 getransporteerd door de rode bloedcel. 

4. Welke bloedcel bevat geen celkern

0

Wat is waar over het bloed?

1. Het bloed vervoert voedingsstoffen.
2. Het bloed vervoert afvalstoffen.
3. Het bloed vervoert zuurstof.
4. A,B en C zijn waar.

Benoem de bloedcellen

Er zijn mensen die extra vitaminen slikken om een betere afweer tegen ziekteverwekkers te krijgen. Welke bloeddeeltjes hebben te maken met afweer?

1. Witte bloedcellen
2. rode bloedcellen
3. bloedplaatjes

Aan d slag: Lezen en maken

Opdr. 1 t/ 8. opdr.4 niet

4TL: Blz 98 

4KB: blz 96 

4BB: blz 98