4.4 Kerk en staat

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Het conflict tussen de wereldlijke en geestelijke macht

4.4 Kerk en staat

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe de wereldlijke en de geestelijke macht met elkaar in conflict kwamen en hoe dit conflict verliep. 

Tweezwaardenleer

Slimme keizers?

Duitse keizers benoemden bisschoppen als leenman. 

• 1. Geen gevaar van erfzonen (moesten zich houden aan celibaat)
• 2. Trouwer aan keizer dan aan paus (omdat zij de macht krijgen van de keizer)

De paus is not amused.....

• Keizer benoemt eigen bisschoppen. Tweezwaardenleer in gevaar! Want wie heeft het primaat (hoogste gezag)? De paus of de keizer? 

Er volgt een investituurstrijd

Investituur = bekleding van bisschoppelijk ambt

1. Paus Gregorius VII (1075): 

alleen ik mag bisschoppen benoemen.

2. Duitse keizers en koningen: 

wij willen dat ook zelf doen

Excommunicatie Hendrik IV

Canossa (1077)

Voorlopig einde investituurstrijd:

Uiteindelijk wint de paus in 1122. Bisschoppen mogen leenmannen worden, alleen de paus mag de bisschoppen benoemen.

• bisschoppen ontvangen van

•  de paus: geestelijke macht
  
•  de keizer: wereldlijke macht
• Gevolg: Duitse keizers mogen niet al hun leenmannen kiezen! 
• Gevolg: Pausen konden zich richtten op kettervervolgingen in alle landen

Bestrijding van 'ongelovigen'

• De kerk bepaalde het ware geloof: iedereen die daarvan afweek was een ketter 
• De inquisitie was een speciale kerkelijke rechtbank om de ketterij uit te roeien.

Bijgeloof

• Onbegrip werd bestreden met begrip! 
• Bijgeloof: witte magie vs. zwarte magie 

Vervolging van heksen

• Om heksen te 'ontmaskeren' werden de meest vreselijke ondervragingen en proeven gebruikt.
• Zo werden heksen gewogen of in het water gegooid om te kijken of ze te licht waren (en dus bleven drijven).
• Heksen werden verbrand om er zeker van te zijn dat de duivel werd uitgedreven.

Vermoedelijk zijn er in Europa ongeveer tussen 1450 en 1650 ongeveer 60.000 mannen en vrouwen als 'heks' terechtgesteld. Opvallend is dat de heksenvervolging eigenlijk pas aan het einde van de Middeleeuwen plaatsvond.

wat bedoelen we met de tweezwaardenleer?

1. de strijd tussen de geestelijke en wereldlijke macht over de leiding van de kerk
2. het schisma
3. de strijd tussen de paus en de bisschop over de leiding van de kerk
4. de leiding van de kerk in handen van christus en niet van de keizer

Een investituur is ....

1. Een promotie van een geestelijke
2. Benoeming van een nieuwe paus
3. Een plechtige benoeming van een bisschop
4. Een ruzie tussen de paus en de kerk

Waarom willen Duitse keizers zo graag bisschoppen benoemen als vazallen?

1. Bisschoppen zijn vertrouwenswaardiger en loyaler aan de keizer en kunnen bovendien geen kinderen als opvolgers hebben
2. Bisschoppen zijn vroom: dat wil zeggen dat ze zich goed en netjes gedragen.
3. Bisschoppen kunnen het volk goed onder controle houden, omdat bisschoppen christelijke leiders zijn.
4. Bisschoppen zijn heel goed in het besturen van een stuk land.