3.3 Industrieel kapitalisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

3.3 Overgang van handelskapitalisme naar Industrieel kapitalisme

Naamloze Vennootschappen & Invloed van grote ondernemers

Leerdoel

Aan het eind van de les kun je de overgang van handelskapitalisme naar industrieel kapitalisme verklaren. 

Stelling van de les

Wat vind jij?

De invoering van massaproductie is fantastisch

Voordelen en nadelen

Massaproductie had voordelen en nadelen

Voordelen

- Sneller

- Goedkoper

- Betaalbare producten

- Makkelijk vervangen

- Geen opleiding nodig

Nadelen

- Einde vakmanschap

- Eentonig werk

- Stress (tempo)

- Onpersoonlijk

Kinderwetje van van Houten

Kinderwetje van Van Houten

Het liberale Tweede Kamerlid Samuel van Houten bedacht : Het kinderwetje van Van Houten.

Iets doen tegen de slechte werkomstandigheden in de fabrieken 

Verbetering

• Eind 19de eeuw zien fabrieksbazen en de regering de situatie
• Ze snappen dat er verandering moet komen
• Er worden maatregelen genomen ter verbetering
• Zo worden werktijden beperkt en kinderarbeid afgeschaft  

Kenmerken kapitalisme

Industrieel Kapitalisme

Winst d.m.v. industrie
Bedrijven zijn in handen van particulieren. 

Eén of meerdere eigenaren zijn de baas.

	Handelskapitalisme	Industrieel kapitalisme
Ontstond rond
Producten werden gemaakt in
Werkgevers waren
Werknemers waren
De grootte van het bedrijf was

Later werd handelskapitalisme vervangen door industrieel kapitalisme. Zet de kenmerken op de juiste plek in de tabel (hulp op pagina 65)

1800

Fabrieken

Klein bedrijf

Huisnijverheid

Fabrieksarbeiders

Groot bedrijf

Koopmannen

Fabriekseigenaren

1400

Boeren en arbeiders

Anton Philips

Werkt vanaf 1904 in het gloeilamp fabriekje van zijn vader en broer. 

Anton weet het bedrijfje op te bouwen tot een enorm, wereldwijd bedrijf

Verandering vanaf circa 1870

Bedrijven worden
Naamloze Vennootschappen 

Welke betekenis geeft het boek voor het begrip Naamloze Vennootschap (NV's)

Naamloze Vennootschap

"In een NV bezitten mensen gezamenlijk een bedrijf door een of meer aandelen in dat bedrijf te kopen"

Wat zijn aandelen?

Naamloze Vennootschap: Hoe werkt het?

Philips besluit aandelen te verkopen. Daardoor komt een deel van het bedrijf in handen van aandeelhouders. Zij worden dus 'mede eigenaar' van het bedrijf. 

Vóór 1870

Bedrijven waren vaak in handen van één of een aantal eigenaren. Anton Phillips was voor 100% eigenaar van het bedrijf.

Na 1870

Bedrijven verkopen steeds vaker een deel van het bedrijf aan aandeelhouders. Deze bedrijven worden een NV. In dit geval verkoopt Phillips 40% van de aandelen.

NV: hoe werk het?

Phillips is $10.000.000 waard. 

Anton Phillips verkoopt 40% van zijn bedrijf aan aandeelhouders. 

1% van de aandelen van Phillips is $ .......waard 

De verkoop van 40% van de aandelen levert Phillips dus $ ...... op

Phillips is $10.000.000 waard. Hoeveel $ is 1% van de aandelen waard?

NV: hoe werk het?

Phillips is $10.000.000 waard. 

Anton Phillips verkoopt 40% van zijn bedrijf aan aandeelhouders. 

1% van de aandelen levert Phillips $100.000 op 

De verkoop van 40% van de aandelen levert Phillips dus $ .......... op

Phillips is $10.000.000 waard. Hoeveel $ levert de verkoopt van 40% aandelen Phillips op?

NV: hoe werk het?

Phillips is $10.000.000 waard. 

Anton Phillips verkoopt 40% van zijn bedrijf aan aandeelhouders. 

1% van de aandelen levert Phillips $ 100.000 op 

De verkoop van 40% van de aandelen levert Phillips dus $4.000.000 op

NV: hoe werk het?

Deze $4.000.000 kan Phillips besteden aan nieuwe machines, nieuwe fabrieken, nieuwe werknemers, ontwikkeling van nieuwe producten

Hierdoor stijgt de winst van het bedrijf en wordt Phillips meer waard. 

Voordelen van een NV

Voor het bedrijf en de eigenaar: 

- De aandelen leveren nieuw geld op: hier kunnen
nieuwe investeringen van worden gedaan

- Doordat het bedrijf op naam staat van aandeelhouders
is de eigenaar niet meer aansprakelijk bij een
faillissement of bij schulden

Voordelen van een NV

Voor aandeelhouders:

- Een aandeelhouder koopt aandelen (beleggen)

- Bij winst van het bedrijf krijgen de aandeelhouders een deel van de winst (=dividend) 

- Bij winst van het bedrijf worden aandelen meer waard. 

Phillips maakt 2.000.000 winst per jaar. Hoeveel dividend ontvangt iemand met 0,2% van de aandelen?

De waarde van Phillips stijgt door de winst naar 12.000.000. Hoeveel geld ontvangt iemand wanneer deze zijn aandelen van 0,2% verkoopt?

Naamloze Vennootschap

De 'eigenaren' van het bedrijf (de aandeelhouders) zijn anoniem. Er zijn simpelweg te veel 'eigenaren' om ze allemaal te kennen.

Vandaar de naam: Naamloze Vennootschap.

Bestuur Philips

Vanaf nu is er niet enkel Anton Philips de baas. Er wordt een 'raad van bestuur' opgericht die samen met Philips overlegd en beslissingen neemt. 

Eigenaren zijn machtig

- Hebben veel geld

- Mensen en regeringen zijn afhankelijk van hun producten

- Beïnvloeden van verkiezingen

- Kranten opkopen

- Zorgen voor werkgelegenheid

Hoe zou Anton Philips zijn macht in Eindhoven kunnen gebruiken?

Voorbeeld 1 - Straatverlichting

Anton Philips steunt de grootste politieke partij van Eindhoven door hen $50.000 te schenken voor de verkiezingscampagne. 

In ruil daarvoor wilt Anton dat wanneer deze partij in de gemeenteraad komt, dat zij alle straatverlichting vanaf nu van Philips lampen voorzien.

Voorbeeld 2 - Philipsfabriek Roermond

Philips wil uitbreiden en is op zoek naar een nieuwe locatie. De fabriek moet werk opleveren voor 10.000 medewerkers. 

Roermond heeft volgens Anton een goede locatie. De grond is alleen erg duur. Anton eist dat de prijs van de grond voor de helft goedkoper moet. Anders zal hij zijn fabriek niet in Roermond bouwen.

Waarom zal de gemeente Roermond aan de eisen van Anton toegeven?

De persoon op de spotprent heeft een hotel in zijn hand

Wie of wat moet de persoon op de afbeelding voorstellen?

Wat heeft hij in zijn hand?

Van wie zijn de huizen op de tekening?

Wat is de boodschap van de tekenaar?

Op het pak zien we afgebeeld: Shell en Unilever. Twee grote Nederlandse bedrijven.

Zonder naar de tekst op de tekening te kijken: Welke boodschap heeft de maker van de tekening?

Stelling van de les

Wat vind jij? Bedenk twee argumenten voor en tegen de stelling.

We moeten blij zijn met onze grote bedrijven in Nederland

W.A. Scholten

De Ijzeren Eeuw

https: