Thema 5, basisstof 1

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Thema 5) Erfelijkheid en evolutie 

Basisstof 1) Genotype en fenotype

Nieuw hoofdstuk

Hoofdstuk 5 staat in boek B

Erfelijkheid

Lesdoelen:

1. Je kunt het verschil uitleggen in genotype en fenotype.
2. Je kunt de kenmerken van chromosomen noemen. 

Fenotype en genotype

Fenotype: het uiterlijk van een organisme

• eenvoudig aan te passen
• wordt bepaald door invloeden uit de omgeving
• wordt bepaald door je DNA

Genotype: de informatie voor de erfelijke eigenschappen van een organisme

• niet aan te passen
• erf je van je ouders
• aanpassing alleen door mutaties (basisstof 3)

Kawtar gaat haar haren verven. Verandert ze hierdoor haar genotype of fenotype?

1. Fenotype
2. Genotype

Wat wordt bepaald door genotype of fenotype? Sleep de eigenschappen A t/m H naar genotype of fenotype. 

Genotype

Fenotype

Een wipneus

Stijl haar vanaf de geboorte

Piercings 

Behaarde bladeren

Een litteken

Wibi kan goed piano spelen

Eelt op je handen door hard werken

Blauwe ogen

Iedere cel bevat de informatie voor alle erfelijke eigenschappen van een organisme (het genotype).

Deze zin is een antwoord op een vraag uit het huiswerk van basisstof 1. 

Chromosomen

• Een mens heeft 23 paar chromosomen in iedere celkern van een gewone lichaamscel.
• De beide chromosomen van een paar zijn aan elkaar gelijk. Ze bevatten ook dezelfde erfelijke eigenschappen. 
• Alleen kan de ínhoud van de erfelijke eigenschappen verschillen. 

Genen 

Een gen bevat een code met informatie voor één erfelijke eigenschap.

Op een chromosoom liggen veel genen (enkelvoud = gen)

Ieder gen heb je twee keer:

*  één liggend op een chromosoom afkomstig van je moeder

*  één liggend op een chromosoom afkomstig van je vader

Je hebt duizenden genen van je ouders meegekregen, dus duizenden erfelijke eigenschappen.

Chromosomen en DNA, waar zit dat?

• Een organisme bestaat uit cellen
• In die cellen zitten celkernen 
• Die celkernen bevatten chromosomen
• De chromosomen bestaan uit DNA (desoxyribonucleïnezuur)

Celkern

Regelt alle processen in de cel

Bevat erfelijke informatie voor al je eigenschappen (genotype)

Celmembraan

Cytoplasma

Chromosomen

Celkern

Hebben alle spiercellen van een man hetzelfde genotype of hebben ze een ander genotype?

1. Hetzelfde genotype
2. Verschillende genotypen

Wat kun je zeggen over de
persoon waarvan de
chromosomen te zien zijn
in de afbeelding?

1. Het geslacht is een man
2. Het geslacht is een vrouw
3. Het geslacht is niet te bepalen
4. Deze persoon speelt graag minecraft

Welke uitspraak over chromosomen is FOUT?

1. Chromosomen bestaan uit DNA
2. Chromosomen liggen in het cytoplasma
3. Een mens heeft 46 chromosomen per cel
4. Niet ieder dier heeft evenveel chromosomen

Welke uitspraak over chromosomen klopt niet?

1. De mens heeft 46 chromosomen
2. De chromosomen liggen in paartjes
3. Elke cel van je lichaam heeft unieke chromosomen
4. In de chromosomen staat informatie voor erfelijke eigenschappen

Van klein naar groot:

1. DNA-Chromosomen-Celkern-Cel
2. Celkern-DNA-Chromosomen-Cel
3. Chromosomen-Celkern-Cel-DNA
4. Cel-Chromosomen-Celkern-DNA

Aan de slag (online)

Thema 5

Basisstof 1

Opdrachten: 1, 2 en 3