HerJr1 Lezen theorie en opdrachten

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2,3

In deze les wordt de theorie van jaar 1 kort herhaald. Deze theorie heb je vaak nodig om de vragen bij begrijpend lezen goed te kunnen maken. Zorg dat je de theorie goed kent. 

Lesdoelen

• Ik kan het onderwerp van een tekst vinden.
• Ik kan bepalen waar een alinea over gaat.
• Ik kan zoekend lezen om informatie in een tekst te vinden.
• Ik kan de inleiding, het middenstuk en het slot van een tekst herkennen.
• Ik kan het doel van een tekst herkennen.
• Ik kan informatie uit afbeeldingen halen. 

Lees de theorie goed door. Beantwoord daarna de vragen. 

Onderwerp

Hoe vind je het onderwerp van een tekst?

1. Bekijk de hele tekst. (Titel, eerste alinea, tussenkopjes, afbeeldingen en anders gedrukte woorden.) 
2. Vraag: waarover gaat deze tekst? 
3. Gebruik nooit een hele zin. 

Alinea's

• Inleiding, slot of gaat over een deelonderwerp
• Eerste zin is het belangrijkste.
• Begint altijd op een nieuwe regel
• Soms: een regel springt in of er is een regel overgeslagen
• Soms: een tussenkopje

Zoekend lezen

Als je snel iets wil opzoeken in een tekst:

• Bekijk de tussenkopjes.
• Kijk of woorden anders gedrukt zijn.
• Let op opvallende tekens.

Inleiding, middenstuk en slot

• Inleiding:
  - eerste deel
  - meestal één alinea
  - Kennismaken met het onderwerp
• Middenstuk
  - Het grootste gedeelte met de meeste informatie
• Slot
  - Laatste alinea (Heel soms meerdere alinea's)
  - Belangrijkste kort herhaald

Doel van een tekst

De schrijver kiest een tekstsoort om het doel te bereiken:

• Informatie geven (informeren): nieuwsbericht, krantenbericht
• Iets leren of uitleggen (instructie geven): studietekst, recept, gebruiksaanwijzing.
• Iets laten doen (overhalen): reclametekst, uitnodiging, advertentie
• Zijn mening geven (overtuigen): bespreking, recensie
• Amuseren (vermaken): strip, verhaal 

Tekst en afbeeldingen

Bij een tekst staan vaak afbeeldingen.
Doel van afbeeldingen:

1. De tekst ziet er leuker uit.
2. Meer informatie, zodat je de tekst beter begrijpt. 

Lees tekst 1 zoekend
op blz. 214

Bekijk de afbeeldingen en lees alleen de titel, de tussenkopjes en de eerste (vetgedrukte) alinea. 

1.1 Wat is het onderwerp van tekst 1

1. drukte op snelwegen
2. fietswegwijzers
3. regels voor fietsers

1.2 Hoeveel alinea's heeft de tekst?

1.3 Je wilt weten welke kleuren borden van fietsroutes mogen hebben. Bij welk tussenkopje kijk je?

1.4 Hoe maak je in de vetgedrukte inleiding van tekst 1 kennis met het onderwerp?

1. De schrijver stelt een paar dagen over het onderwerp
2. De schrijver vertelt een grappig verhaaltje over het onderwerp
3. De schrijver vertelt kort waarover de tekst gaat.

Lees tekst 1 helemaal
op blz. 214

1.5 Welke alinea's horen bij het middenstuk van de tekst?
Schrijf de tussenkopjes op.

1.6 Wat is het doel van de afbeelding bij de alinea 'Palen, paddenstoelen en knooppunten'?

1. extra informatie geven: je weet nu hoe de borden op palen met pijlen en het aantal kilometers eruit zien
2. extra informatie geven: je weet nu hoe een bord met fietsknooppunten eruitziet
3. leuker maken: de afbeelding past goed bij de hele tekst

1.7 Waarom gebruikte een gemeente in Gelderland de kleuren wit en paars in plaats van wit en rood?

1.8 Wat hoort bij elkaar? Sleep de juiste onderdelen naar elkaar toe. 

rood-witte wegwijzers op palen

borden met fietsknooppunten

ANWB-paddenstoelen

Bedoeld om de kortste fietsroute te nemen

Bedoeld om langs mooie plekjes te fietsen

Bedoeld om zelf een fietsroute samen te stellen

1.9 Het tussenkopje bij de laatste alinea is 'Snelle of toeristische route?' Noteer wat toeristisch betekent. Je kunt het in de alinea vinden.

1.10 Wat staat in het slot van de tekst? Kies de twee beste antwoorden.

1. een samenvatting van de belangrijkste informatie
2. een tip
3. nog een voorbeeld van een fietswegwijzer

1.11 Wat is het doel van de tekst?

1. Jou amuseren, want wegwijzers en paddenstoelen zien er grappig uit
2. Jou iets laten doen: de schrijver vindt dat je meer moet gaan fietsen.
3. Jou informatie geven over verschillende soorten fietswegwijzers.

Bekijk tekst 2 
op blz. 216

2.1 Wat is het onderwerp van de tekst?

1. afval en stank
2. schoon drinkwater
3. vuile steden

2.2 Wat is de belangrijkste informatie uit de inleiding van de tekst?

1. Er was in de negentiende eeuw geen schoon drinkwater.
2. In de negentiende eeuw stonk het in veel steden.
3. Veel steden waren erg vies in de negentiende eeuw.

Lees tekst 2 helemaal
op blz. 216

2.3 Over welke drie problemen gaat alinea 2?
Kies uit: dikke, rokerige mist; grachten; stank; straatlantaarns; vuilnis.

2.4 In alinea 2 staat: Op straat stonden wel vuilnisbakken, maar die werden nauwelijks geleegd. Wat betekent deze zin?

1. De vuilnisbakken op straat werden haast nooit leeggemaakt.
2. Er stonden maar erg weinig vuilnisbakken in de straten.
3. Mensen gooiden hun rommel steeds naast de vuilnisbakken.

2.5 Wat betekent de stank was niet te harden (al. 2)?

1. De stank viel wel mee.
2. De stank was heel erg.
3. Je lette helemaal niet op de stank.

2.6 Welk tussenkopje past het best boven alinea 3?

1. Arme mensen
2. Geen drinkwater
3. Regenwater

2.7 Waarom dronken arme mensen geen water uit de grachten (al. 3)?

2.8 Welke omschrijving van riolen (al. 4) staat in alinea 3?

2.9 Is deze zin over het slot van de tekst waar of niet waar?

De schrijver herhaalt het belangrijkste uit de tekst.

1. waar
2. niet waar

2.9 Is deze zin over het slot van de tekst waar of niet waar?

De schrijver vertelt nog iets extra's over Amsterdam.

1. waar
2. niet waar

2.10 Wat is het belangrijkste doel van tekst 2?

1. De schrijver wil de lezer iets laten doen.
2. De schrijver wil de lezer informatie geven.
3. De schrijver wil de lezer zijn mening geven.

2.11 Kun je de tekst ook begrijpen zonder de afbeelding? Leg je antwoord uit.

Klaar? Super!

Heb je alle antwoorden gecontroleerd?
Zo ja, dan mag je lezen in je leesboek of een samenvatting of mindmap maken in je schrift van de stof van vorig jaar.