3.1 tm 3.4 filmpjes Claudio Ruffin

• Middelbare school

Regenten en vorsten

Beeldmerk

• Op de voorgrond zie je een kroon, die symbool staat voor een vorst. In deze tijd hadden vorsten veel macht in Europa. Nederland was echter een uitzondering en had regenten die de Republiek bestuurden; erg vooruitstrevend voor die tijd!

• Op de achtergrond zie je Amsterdam, in de 17e eeuw de belangrijkste stapelmarkt van Europa. Amsterdam was welvarend. Aan de nieuw aangelegde grachten woonden de regenten; het waren vaak kleine paleisjes, versierd met kunst en andere pronkstukken: het zorgde voor aanzien!
  

Welke canonvensters herkennen studenten? Welk verhaal vertellen canonvensters?

Hoezo 'gouden' tijd? Welke vensters niet per se 'goud'? Denk aan: slavernij, VOC, Michiel de Ruijter, 

Meer rijkdom betekende dat mensen mooie en dure spullen konden kopen en dit deden ze dan ook graag om te pronken!

Van dure stoffen uit verre landen zoals Zijde uit China werden prachtige jurken en andere kleding gemaakt. De mensen in de Gouden eeuw gaven veel om mode!

Wanneer je meer geld heb kun je ook meer vrije tijd nemen! Vrijetijdsbesteding zoals het maken van muziek, spellen en kunst werden hierdoor erg populair in de Gouden eeuw. 

De Handel met verre landen maakte het voor het eerst in de geschiedenis mogelijk om dingen uit het buitenland te eten zoals kruiden en specerijen. Deze waren wel ontzettend duur!

In de Gouden eeuw was er geen betere manier om op te scheppen met je rijkdom dan hetlaten maken van een duur schilderij door een echte meester. Hierdoor is er tegenwoordig heel veel kunst uit de gouden eeuw.

Soorten schilderijen

Portretten

Schuttersstukken

Stadsleven

Landschappen

Het alledaagse leven

Kunst in de Nederlanden

In de Nederlanden werden kunstenaars betaald door rijke burgers. Dit was in de rest van Europa wel anders. Hier waren het de Kerk en de Adel die betaalden voor kunst. Dit zorgde ervoor dat er in de Nederlanden een andere soort kunst ontstaat.

Rembrandt is één van de bekendste kunstenaars uit de Gouden Eeuw. Zijn bekendste schilderij is de Nachtwacht.

Rijk in de Gouden Eeuw

• Welvaart door handel
  
  
• Pronken 
  - Buitenhuizen en stadshuizen
   - Kunst: classicisme:  stijl in de kunst en architectuur die de bouwkunst van de klassieke oudheid nadoet
  - Rembrandt van Rijn: De Nachtwacht
  
  
• Paleis op de dam
  

Kenmerken van de kunst uit de Gouden Eeuw

- ingetogen

- realistisch

- uit het leven gegrepen / burgerlijk

- vaak donker-licht werking

- diepe kleuren

Wat ga je leren over deze periode

Kennis: Wat ga je leren?

1. Waarom noemen we deze periode de gouden eeuw?

2. Wat voor kunst vonden de mensen mooi in deze eeuw?

3. Wat voor uitvindingen zijn er gedaan in deze eeuw?

Vaardigheden: Wat ga je doen?

1. Kan jij een museum vullen over informatie uit de gouden eeuw?

Par 3 

- Waarom waren er  juist in de Republiek zoveel beroemde wetenschappers?

- Wat wilden de mensen op de schilderijen (zoals De Nachtwacht) laten zien? 

- Waarom past De Nachtwacht goed bij de kunst uit de Gouden Eeuw?

Kunst

• Rijkdom wordt geïnvesteerd in kunst
• Bijzonder: rijke handelaren laten schilderijen maken 
• Gevolg: bloeiperiode van de kunst
• Kenmerkend voor Gouden Eeuw kunst:
• 1. Schilderijen op vraag 
• 2. "Normale" onderwerpen ipv religie
• 3. "Normale" mensen ipv adel/koningen
• Voorbeelden: Rembrandt, Vermeer, Steen, Bruegel 

Arm en rijk in de gouden eeuw

• 1588-1672 (1700)
• kunst en wetenschap komen tot bloei.

Kunst

Nederlandse burgers kochten kunst om hun huizen te versieren.

Wetenschap

In heel Europa werden veel ontdekkingen gedaan, dus zeker ook in de Republiek.

Arm en rijk in de gouden eeuw

- periode van 1588 (republiek onafhankelijk) - 1672(rampjaar)

- bloeiperiode voor de handel maar ook de wetenschap en de kunst.

- 1612 De Beemster wordt drooggelegd (eerste droogmakerij)

Wetenschap

• Economische bloei leidt tot investeringen in kunst en wetenschap
• Voorbeelden: Renaissance (15de eeuw), Spanje (16de eeuw), Gouden Eeuw (17de)
• Tolerantie leidt tot vrijheid van onderzoek --> veroveringen VOC wakkeren interesse aan
• Dankzij de boekdrukpers is verspreiding van onderzoek mogelijk --> wetenschappelijke revolutie
• Voorbeelden: Antonie van Leeuwenhoek, Christiaan Huygens

Rederijkers in de Gouden Eeuw

Vanaf 1600 kunnen ook niet-leden naar voorstellingen van de rederijkers komen kijken (uiteraard tegen betaling).

Daarnaast worden ze ingezet in bij belangrijke gebeurtenissen in de stad,

zoals  bij de intocht van Maria de Medici in A'dam

Herhaalvragen

- Waarom waren er  juist in de Republiek zoveel beroemde wetenschappers?

- Wat wilden de mensen op de schilderijen (zoals De Nachtwacht) laten zien? 

- Waarom past De Nachtwacht goed bij de kunst uit de Gouden Eeuw?

Schrijf op in je schrift - werken in stilte

De machthebbers: de Burgerij

• Regenten
• Platteland
• Gilden
• Vrede van Munster
• Gouden Eeuw

Nederlandse steden werden bestuurd door ‘regenten’; dat waren veelal leden van  vooraanstaande koopmansfamilies. In de  meeste gewesten (Staten / Provinciën) hadden de steden en daarmee vaak ook de regentenfamilies de grootste inbreng in de gewestelijke Statenvergadering. 

Volgens het verdrag van de Unie van Utrecht, zouden de gewesten in de StatenGeneraal gezamenlijk beslissen over belangrijke zaken. 

 Op het platteland waren er nog steeds adellijke  grootgrondbezitters, maar die lieten de  boeren wel delen van hun opbrengst op de  markten in de steden verkopen. Met de  winst die de boeren daaruit maakten, kochten ze allerlei gereedschap en  middelen om het land beter te bewerken waardoor de opbrengst steeds verder kon  stijgen. Dit zorgde voor een steeds sterker  ontwikkelende handel van de dorpen naar de steden. 

Daarnaast had je in de steden nog een belangrijk instituut: de gilden. Deze gilden waren reeds vanaf de Middeleeuwen belangrijke organen om de kwaliteit van  het ambachtswerk in stand te houden. 

Nadat in 1648 de Vrede van Munster gesloten was ( dit was het einde van de  tachtigjarige oorlog) werd Amsterdam de nieuwe wereldhaven, in plaats van Antwerpen. Vanuit deze nieuwe 

wereldhaven ontstond een druk handelsverkeer, onder andere naar Azië, Afrika en Amerika. De koopmansstand – de burgerij – kon zich mede daardoor als de belangrijkste stand ontwikkelen. 

 Terwijl men in de omringende landen druk bezig was met het achtervolgen van ‘ketters’ en met het naar zich toe trekken van de 

macht (zoals Lodewijk de XIVe ) kon de Nederlandse Republiek, met de gewetensvrijheid en het gunstige handelsklimaat, uitgroeien tot een van de machtigste en meest welvarende landen van de 17de eeuw. Deze eeuw waarin niet alleen handel en economie tot een grote bloei kwamen, kwamen ook de kunst en cultuur tot een grote bloei: dit alles zorgde voor de benaming ‘de Gouden Eeuw”. 

• Je kan het volgende kenmerkend aspect in je eigen woorden uitleggen: ‘De bijzondere plaats in staatkundige opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.’

• Je kan uitleggen welke staatkundige situatie er was in de Republiek.

• Je kan uitleggen hoe in Nederland een bloeiende economie ontstond.

• Je kan uitleggen hoe de Nederlandse cultuur tot grote bloei kwam.

• Je kan uitleggen wie er de macht had in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

• Je kan uitleggen wat het verschil was tussen de Republiek en de andere landen.

• Je kan uitleggen hoe de zeven gewesten samenwerkten.

• Je kan voorbeelden van Generaliteitslanden noemen.

• Je kan uitleggen wat regenten zijn.

• Je kan uiteggen wie het hoogste bestuur had.

• Je kan uitleggen welke macht de stadhouder had.

• Je kan uitleggen hoe de stadhouder zich als vorsten ging gedragen.

• Je kan uitleggen waarom Amsterdam belangrijkste stapelplaats in Europa werd.

• Je kan uitleggen hoe Amsterdam de belangrijkste stapelplaats in Europa werd.

• Je kan uitleggen waarom de groei van de welvaart en handel positief was voor de nijverheid.

• Je kan uitleggen dat de groei van de welvaart positief was voor de landbouw.

• Je kan het verschil uitleggen tussen de kunst in de Republiek en de rest van Europa.

• Je kan belangrijke namen noemen van Nederlandse kunstenaren in de gouden eeuw.

• Je kan uitleggen waarom de Republiek een gewilde plek was om te wonen voor buitenlandse geleerden.

• Je kan het verschil uitleggen tussen gewetensvrijheid en godsdienstvrijheid.

Filmpje kijken

Portret kunst

Selfies een nieuw verschijnsel? In het Mauritshuis onderzochten ze de selfies van de Gouden Eeuw

Dankzij de smartphone worden er tegenwoordig meer zelfportretten gemaakt dan ooit. In de Gouden Eeuw lag dat volledig anders: alleen tekenaars of schilders konden een selfie maken. Hun zelfportretten kostten tijd en vakmanschap. Wij selfiemakers kunnen daar nog wat van opsteken

https://www.arttube.nl/videos/selfies-van-de-gouden-eeuw

Ferdinand Bol

Kunsthistoricus Erna Kok vertelt over Ferdinand Bol: wat verzamelde hij en hoe kon een schilder zich een pand aan één van de duurste Amsterdamse grachten veroorloven?

 

Na zijn leertijd bij Rembrandt ontwikkelde Bol zich tot één van de belangrijkste en succesvolste schilders van zijn tijd. Niet alleen de kwaliteit van zijn werk, ook zijn familiale banden en geslaagde netwerkstrategie droegen bij aan zijn succes en vermogen. In deze film vertelt Erna Kok over het netwerk en carrière van Bol.

Dankzij een inventaris die Bol in 1669 liet opstellen is het mogelijk een goede indruk te geven van zijn collectie. In het koetshuis van Museum Van Loon worden ca. 25 schilderijen getoond, afkomstig uit particuliere verzamelingen en (inter)nationale musea. Opvallend aan deze verzameling is de verscheidenheid aan genres en schilderstijlen. Bol verzamelde historiestukken en portretten, maar ook landschappen, zeegezichten en stillevens. Werken van grote meesters zijn tijdelijk bijeen gebracht op een plek waar zij ooit werden verzameld door de zeventiende-eeuwse schilder.

https://www.arttube.nl/videos/ferdinand-bol-het-huis-de-collectie-de-kunstenaar

Jan steen

Jan Steen is vooral bekend als schilder van scènes uit het dagelijks leven, de spreekwoordelijke ‘huishoudens van Jan Steen’. Maar hij heeft ook andere onderwerpen geschilderd: verhalen uit de bijbel, de klassieke mythologie en de oudheid.

https://www.arttube.nl/videos/jan-steen-vertelt-introductie

Uniek

• De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.
• "Bijzonder in staatkundig opzicht": Republiek, bestuurt door Staten-Generaal
• "Bloei in economisch opzicht": oorzaken van Gouden Eeuw --> rijkdom
• "Bloei in cultureel opzicht": kunst, wetenschap & tolerantie 

Begin Gouden Eeuw

• Universiteiten
• Handel
• VOC -  1602

Vlak voor de Gouden Eeuw werden universiteiten gesticht, er kwam meer aandacht voor de wetenschap.

(Universiteit op plaatje, Leiden, oudste uni van NL, 1575)

Vanuit Italië kwamen nieuwe ideeën over de kunst, wetenschap en het geloof richting NL.

De Nederlanden werden bestuurd door Spanje en werden economisch steeds sterker door de goede handelsmogelijkheden.

In 1602 ontstond de VOC, handel werd alsmaar beter, hierdoor groeide de economie.

Waarom heet de 17e eeuw in Nederland de "Gouden Eeuw"?

•er werd veel geld verdiend met de handel

• Amsterdam was het centrum van de wereldhandel

• er werd door rijke burgers veel geld uitgegeven aan kunst en literatuur

• er werd door rijke burgers veel geld uitgegeven aan huizen en grachtenpanden

• Nederland was binnen Europa het land waar de meeste vrijheid van meningsuiting was

Arm en rijk in de gouden eeuw

• 1588-1672 (1700)
• kunst en wetenschap komen tot bloei.

Kunst

Nederlandse burgers kochten kunst om hun huizen te versieren.

Wetenschap

In heel Europa werden veel ontdekkingen gedaan, dus zeker ook in de Republiek.

Bloei in kunst en wetenschap

• door de economische bloei in de Gouden eeuw is er geld om te investeren in bv kunst 
• vrijheid en verdraagzaamheid leidden tot de komst van veel kunstenaars, filosofen en wetenschappers naar de Republiek
• wetenschappelijke revolutie
  

Kunst

• Rijkdom wordt geïnvesteerd in kunst
• Bijzonder: rijke handelaren laten schilderijen maken 
• Gevolg: bloeiperiode van de kunst
• Kenmerkend voor Gouden Eeuw kunst:
• 1. Schilderijen op vraag 
• 2. "Normale" onderwerpen ipv religie
• 3. "Normale" mensen ipv adel/koningen
• Voorbeelden: Rembrandt, Vermeer, Steen, Bruegel