Spelling: Hoofdletters en leestekens

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

 Spelling hoofdletters en leestekens 

Lesdoel

Ik kan hoofdletters, leestekens (en aanhalingstekens) correct gebruiken.

Lees onderstaande zinnen.
Is er een verschil tussen de beide zinnen?

a Ingeborg gaf zojuist de koning een hand.

b Ingeborg gaf zojuist De Koning een hand.

1. Er is geen verschil.
2. Er is een verschil in betekenis.

het aantal mensen met overgewicht in nederland zal in 2050 zijn opgelopen tot 64% dat meldt het rivm in zijn rapport volksgezondheid toekomst verkenning ter vergelijking in 2022 was het percentage van de bevolking met overgewicht 50% het instituut zegt het is heel lastig om van overgewicht af te komen mensen die ermee kampen hebben een verhoogd risico op gezondheidsproblemen en ziekten het gaat om hart- en vaatziekten artrose diabetes en verschillende soorten kanker

Wat valt op?

Hoofdletters en leestekens...

... zorgen ervoor dat een tekst beter en prettiger leesbaar wordt.

Wanneer gebruik je ze?  

Hoofdletters

Je schrijft een hoofdletter:

• aan het begin van een zin.
  - Uitzondering: zinnen die beginnen met 's of een getal. Let op bij de directe rede. 
• bij persoonsnamen, namen van verenigingen, instellingen, bedrijven en diensten
• bij (afleidingen van) aardrijskundige namen, bij namen van merken, historische gebeurtenissen, straten, hemellichamen, gebouwen, feestdagen en bij titels van boeken en films. 
  
  

Kleine letters

Je gebruikt een kleine letter:  

• bij soorten: een glaasje bordeaux
• historische periodes: de middeleeuwen
• afleidingen van feestdagen: kerstbrood
• maanden: september
• dagen: zaterdag
• jaargetijden: lente
• windstreken: het noorden
• religies en afleidingen daarvan: christendom, protestants 

                                      Let op persoonsnamen!

In Nederlandse namen krijgen tussenvoegsels als van, de en der géén hoofdletter als er een ander deel van de naam – de voornaam, voorletters, naam van de partner – voor staat;

Nynke van der Sluis, mr. N.C. van der Sluis, mevrouw Jongsma-van der Sluis. 

Ook na een adellijke titel krijgt het tussenvoegsel geen hoofdletter: baron en barones de Raet-van Rossem en graaf van Gronsveld. 

Als er géén voorletter, voornaam, achternaam of een ander tussenvoegsel voor staat, krijgt het tussenvoegsel een hoofdletter: mevrouw Van der Sluis, mevrouw Van der Sluis-van Dam, dr. mr. Van der Sluis en burgemeester Van der Sluis. 

De verkorte vormen ’t en d’ worden altijd als kleine letter geschreven: meneer ’t Hart, mevrouw d’Ancona. 

Meer voorbeelden:  Anke de Graaf , B.G. van Vooren, dhr. dr. mr. G.H.V. van den Herik, Henny Dijkstra-van der Haar, dhr. Den Braber-ten Haaf , professor Ten Cate,  dominee Van den Berg
, bakker De Vries , het verzameld werk van Van het Reve

Wat is de juiste spelling?

1. engelse drop
2. Engelse drop

Hoe schrijf je deze naam goed?
mevrouw h. de jong

Hoe schrijf je deze naam goed?
mevrouw de jong

mevrouw H. de Jong

mevrouw De Jong

Let dus op het verschil

Wat is de juiste spelling?

1. jarik de boer
2. Jarik De Boer
3. Jarik de Boer
4. jarik De Boer

Leestekens

Een zin eindigt met ...

1. Een punt: Ik ga naar school.
2. Een vraagteken: Ga je naar school?
3. Een uitroepteken: Ik wil nooit meer naar school! 

De komma

De komma gebruik je in verschillende situaties! 

Deze periode leer je de volgende twee gevallen:
1. Tussen twee persoonsvormen: Als ik enthousiast ben, laat ik dat al snel merken.
2. Voor een voegwoord: Ik ben enthousiast, omdat ik het een geweldig idee vind!

In welke zin staat de komma / staan de komma's op de juiste plek?

1. Ik ben te laat omdat, ik me verslapen heb.
2. Ik lust graag ijs, chocola, chips, en taart.
3. Als ik tennis, voetbalt mijn broertje.
4. Peter wil jij de afwas doen?

komma

1. Als u hiermee instemt willen wij graag op ...
2. Als u hiermee instemt, willen wij graag op ...

- Je geeft een citaat of directe reden aan:

"Gisteren," vertelde moeder, "vielen de mussen van het dak."

Hij vroeg: "Hoe zit dat?"

"Hoe zit dat?", vroeg hij. 

Let op de plek van de aanhalingstekens. 

Aanhalingstekens:

"Sara zei:" Ik heb een super
vakantie gehad.

1. Goed
2. Fout

Aanhalingstekens

Je gebruikt aanhalingstekens:

• bij de directe rede/citaten (let op de plaats van de aanhalingstekens en de andere leestekens).
• als je het woord zelf bedoelt en niet de betekenis:
  Het woord "onmiddellijk" blijkt lastig te spellen. 
• bij titels: "Vlucht" van Mel Wallis de Vries vind ik een erg leuk boek.

Je gebruikt geen aanhalingstekens 

• bij de indirecte rede en bij gedachten:    

directe rede

De directe rede is de letterlijke weergave van wat er wordt gezegd. Dit staat tussen aanhalingstekens.

Voorbeeld:

De jongen schreeuwde: “Wacht op mij!”

indirecte rede

In dit geval wordt beschreven wat er wordt gezegd en worden geen aanhalingstekens gebruikt.

Voorbeeld:

De jongen schreeuwde dat ze op hem moesten wachten.

Schrijf deze zin met alle leestekens en hoofdletters:
hij zei in mei leggen alle vogels een ei

Hij zei: "In mei leggen alle vogels een ei."

Goede antwoord:

Schrijf deze zin met alle leestekens en hoofdletters:
maar vroeg van houten spreken we morgen nog af

"Maar," vroeg Van Houten, "spreken we morgen nog af?"

Goede antwoord:

Thomas zei "Daar heb ik geen zin in."

1. Goed
2. Fout

De dubbele punt mist. 

"Ik vind het niet leuk!", riep Janne.

1. Goed
2. Fout