contaminatie, pleonasme en tautologie

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

VANDAAG

• STARTOPDRACHT P. 126
• INSTRUCTIE STIJLFOUTEN
• ZELF AAN DE SLAG: OPDR. 1 P. 126

aan het eind van de les

herken je de stijlfiguren/fouten: 

contaminatie, pleonasme en tautologie

contaminatie, pleonasme en tautologie

maak nu eerst startopdracht op p. 126 in 2-tallen

contaminatie

Dit is een verhaspeling van twee woorden of uitdrukkingen die qua betekenis op elkaar lijken.

Vb. De onzin die je me nu opschotelt, geloof ik niet.

opschotelt: opdissen of voorschotelen

Vb. Hij rookt als een ketting.

Hij rookt als een ketter of hij is een kettingroker

pleonasme

Een deel van de betekenis van een woord wordt in een ander woord herhaald.

• Vb. Grote reus: een reus is al groot
• naar het buitenland exporteren: exporteren heeft dat buitenland al in zijn definitie
• Vooraf waarschuwen. Dat is precies de essentie van waarschuwen dat het vooraf gebeurt.

tautologie

is een combinatie van woorden die hetzelfde betekenen.

• Vb. Zij is niet in staat te kunnen komen.
  (In staat zijn = kunnen)
• Ik ben gedwongen u dit te moeten meedelen.

(Gedwongen zijn = moeten)

Vaste verbindingen zijn erkend als stijlfiguur: 
vast en zeker of wis en waarachtig

Twee woorden of uitdrukkingen worden door elkaar gebruikt.

Herhaling van de betekenis van een woord of begrip.

Een eigenschap van het woord wordt extra herhaald.

Contaminatie

Pleonasme

Tautologie

Na korte tijd wisten de eerste docenten even later toch binnen te komen

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

"Dat kost duur" is een

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

Wat is de contaminatie?

Zodra wij de uitslag hebben, bellen wij u onmiddellijk.

1. pleonasme
2. contaminatie
3. tautologie
4. correcte zin

Wat is de tautologie?

Aan het eind van de voorstelling daalde het gordijn langzaam naar beneden.

1. tautologie
2. pleonasme
3. contaminatie
4. correcte zin

pleonasme

Aan het eind van de voorstelling daalde het gordijn langzaam naar beneden.

Een eigenschap van dalen is dat het naar beneden is.

daalde het gordijn langzaam

of

ging het gordijn langzaam naar beneden

geen tautologie omdat je niet de een of de andere zomaar kan weglaten

Er wonen circa 200 à 220 mensen

1. contaminatie
2. pleonasme
3. tautologie
4. correct

tautologie

circa = a

Vandalisme tiert welig hoogtij in die verpauperde buitenwijken.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

contaminatie

Vandalisme tiert welig hoogtij in die verpauperde buitenwijken.

vandalisme tiert welig in die ...

of

vandalisme viert hoogtij in die ...

Ik hoop in staat te zijn de show te kunnen bijwonen.

1. contaminatie
2. pleonasme
3. tautologie
4. correcte zin

tautologie

Ik hoop in staat te zijn de show te kunnen bijwonen.

Ik hoop in staat te zijn de show bij te wonen

of

Ik hoop de show bij te kunnen wonen

Wij waren gisteren bijna verdwaald in de grijze mist.

1. pleonasme
2. contaminatie
3. tautologie
4. correcte zin

pleonasme

mist heeft als betekenisonderdeel dat het grijs is

Voordat u een mening vormt, dient u eerst goed na te denken.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

tautologie

Voordat u een mening vormt, dient u eerst goed na te denken.

Voordat u een mening vormt, dient u goed na te denken

of

U dient eerst goed na te denken als u een mening vormt

Kwaadwillige laster veroorzaakt veel verdriet

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

pleonasme

laster heeft als eigenschap dat het kwaadwillig is

Volgens mijn mening kan dit niet langer.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

contaminatie

Volgens mijn mening kan dit niet langer.

Volgens mij

of Naar mijn mening

Het rijst de spuigaten uit.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

contaminatie

Het rijst de spuigaten uit.

Het loopt de spuigaten uit

of

Het rijst de pan uit

Ik zocht naar zoiets dergelijks.

1. pleonasme
2. tautologie
3. contaminatie
4. correcte zin

contaminatie

Ik zocht naar zoiets dergelijks.

iets dergelijks

of

zoiets

Andere voorbeelden

Afspieken

("afkijken" × "spieken")

Door de war zijn

("in de war zijn" × "door elkaar halen")

Duur kosten

("duur zijn" × "veel kosten"[1] — dit kan ook als gallicisme worden opgevat: coûter cher)

Het is laat dag

("laat" × "kort dag")

Huisvestigen

("huisvesten" × "vestigen")

Laten tonen

("laten zien" × "tonen")

Mijn tas is kwijt

("Ik ben mijn tas kwijt" × "Mijn tas is weg, zoek")

Mond-op-mondreclame

("mond-op-mondbeademing" × "mond-tot-mondreclame")

Nachecken

("nakijken" × "checken")

Optelefoneren

("opbellen" × "telefoneren")

Overnieuw

("overdoen" × "opnieuw")

Refereren naar

("refereren aan" × "verwijzen naar")

Rondcirculeren

("rondgaan" × "circuleren")

Triologie

("trio" × "trilogie")

Windje in de rug

("een steuntje in de rug" × "de wind mee hebben")

Zich beseffen

("zich realiseren" × "beseffen")

Zich irriteren aan [iets]

("[iets] irriteert" × "zich ergeren aan [iets]")

Zich verexcuseren

("zich excuseren" × "zich verontschuldigen")