Herhaling endogene en exogene krachten

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4,6

Herhaling endogene en exogene krachten

Exogene

Endogene

In dit hoofdstuk staan de endogene krachten centraal. Om ze goed te begrijpen, moet je weten hoe de aarde is opgebouwd (paragraaf 1.1) en welke typen gesteenten daarbij van belang zijn (paragraaf 1.2). Daarna leer je in paragraaf 1.3 en 1.4 hoe de platen bewegen en welke processen en landschapselementen daarbij ontstaan. In paragraaf 1.5 komen de vulkanen aan bod. 

Om platentektoniek uit te kunnen leggen moet je eerst iets weten over de opbouw van de aarde. Sleep de juiste namen naar de juiste cijfers. 

Aardmantel

Aardkorst

Aardkern

HH Platentektoniek

geologische tijdschaal

paleogeografie

geomorfologie

actualiteitsprincipe

Indeling van de 4,6 miljard jaar durende geschiedenis van de aarde in vier grote tijdperken en meerdere perioden.

Onderzoek naar de bewegingen van de aardplaten en het ontstaan van gebergten en oceanen in het verre verleden.

Onderzoek naar alle processen en verschijnselen die de verschillende landschappen op aarde vormgeven, zoals bewegende aardplaten, vulkanisme, de afzetting van gesteenten en erosie.

Het uitgangspunt dat natuurkundige processen die nu plaatsvinden in het verleden op dezelfde manier plaatsvonden.

Sleep de bewegingen naar de plaatjes

Convergente platen

Convergente platen

Divergente platen

Tranforme bewegingen

Divergente platen

platen bewegen naar elkaar

platen bewegen uit elkaar

platen bewegen
langs elkaar

Nieuwe aardkorst

Aardbevingen

Aardkorst verdwijnt

Mid-oceanische rug

Gebergtevorming

Stratovulkaan

Schildvulkaan

Explosief vulkanisme

Steile wanden

Komt voor rond de Grote Oceaan

Divergente plaatgrens

Effusief vulkanisme

Komt voor in Oost-Afrika, IJsland en Hawaii

Vloeibaar magma

Taai magma

Waarom zijn aardbevingen en vulkanen vaak in hetzelfde gebied te vinden?

Spleetvulkaan

Calderavulkaan

Stratovulkaan

Schildvulkaan

vulkanisme

effusieve erupties

explosieve erupties

Een verzamelnaam voor alle verschijnselen (gas, stoom, lava) die te maken hebben met de nabijheid van magma aan het aardoppervlak.

Relatief rustige uitbarsting die veroorzaakt wordt door relatief vloeibaar magma en weinig gasdruk, ontstaat bij een divergerende plaatgrens of een hotspot.

Heftige uitbarsting die veroorzaakt wordt door taai, stroperig magma en een hoge gasdruk, ontstaat vaak bij een convergerende plaatgrens.

 Kilauea op Hawaii

Mount St. Helens (VS)

schaal van Richter

magnitude

epicentrum

hypocentrum

Een indeling die met een cijfer de kracht van een aardbeving aangeeft.

De kracht van een schok van een aardbeving, gemeten met een seismograaf.

De plaats aan het aardoppervlak die recht boven de plaats van de aardbeving in de aardkorst ligt

 De plaats van de aardbeving in de aardkorst

Verwering en erosie 

Welke is de echte? Waarom?

Vorstverwering (mechanisch/fysisch)

Chemische verwering (zure) regen

Verwering door planten (mechanisch/fysisch)

Mechanische/fysische verwering door warm en koud (woestijn)

Mechanische of chemische verwering?

1. Mechanische/fysische verwering
2. Chemische verwering

Erosie door ijs

Erosie door wind

Erosie door water

Water

Wind

Ijs

Koppel het juiste erosiemedium aan hoe
goed dat het erosiemateriaal wordt gesorteerd en sedimenteert in het landschap.

Goed gesorteerd

Redelijk gesorteerd

Slecht gesorteerd

De meander

Erosie

Erosie

Erosie

Sedimentatie

Sedimentatie

Sedimentatie

Puinhelling

Modderstroom

Aardverschuiving

Vallen

Vloeien

Glijden

2.10 De gesteentekringloop

Gesteente dat ontstaat door het afkoelen en stollen van vloeibaar gesteente.

Gesteente dat ontstaat door het afkoelen en stollen van vloeibaar gesteente diep in de aardkorst (magma).

Stollingsgesteente dat door verwering en erosie wordt afgebroken, verplaatst en ergens neergelegd door water, wind of ijs.

Sedimentgesteente en stollingsgesteente dat onder invloed van hitte en/of druk van vorm veranderd en gerekristalliseerd is.

Proces waarbij stollingsgesteente, sedimentgesteente en metamorf gesteente onder invloed van geologische processen (hitte, druk, verwering, erosie, sedimentatie en stolling) in elkaar overgaat.

stollingsgesteente

dieptegesteente

sediment(gesteente)

gesteentekringloop

metamorf gesteente

Zandsteen

Graniet

Marmer

Sedimentgesteente

Metamorf gesteente

Stollingsgesteente

EINDE. Afmaken t/m paragraaf 2.9 (atlas) of

Studiewijzer Mount Yamnuska (CE opgave)