6.2 Machthebbers in Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

6.2 Machthebbers in Europa

 Je weet: wie in Nederland de macht in handen hadden.

 Je weet: met welke landen Nederland in oorlog was.

Je kan uitleggen: hoe de Franse koning erg machtig werd.

 Je kan uitleggen: hoe de Engelse koning minder machtig werd.

Regenten

• In tegenstelling tot andere landen hadden de (rijke) burgers in de Republiek veel meer macht en invloed dan de adel.
• Veel van deze burgers waren enorm rijk geworden door de handel (in de steden)
• Deze groep rijke burgers noem je regenten.
• Bijna alle belangrijke banen waren in handen van de regenten.

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

1588: geen koning maar een Republiek bestuurd door de Staten-Generaal.

Wie hoort bij welke stand?

Eerste stand

Tweede stand

Derde stand

Boeren

Edelmannen

Priesters

Burgers

De Staten-Generaal

• Elk van de zeven gewesten had een eigen bestuur: de gewestelijke staten. 
• Zij namen vooral beslissingen die hun eigen gewest aangingen.
• Beslissingen die voor de hele Republiek belangrijk waren, werden genomen in de Staten-Generaal: de vergadering van alle gewestelijke staten bij elkaar
• De voorzitter van de Staten-Generaal was de raadspensionaris

Een andere belangrijke functie in de Republiek was de stadhouder. Dit waren sinds Willem van Oranje altijd de Prinsen van Oranje. In de Republiek werd dan ook zijn zoon Maurits de eerste stadhouder.

De stadhouder had hoge militaire functies: hij was kapitein-generaal van het leger en admiraal-generaal van de vloot.

Officieel was de stadhouder in dienst van de Staten-Generaal, maar wie de baas was, was niet altijd even duidelijk....

De standen veranderen in de Gouden Eeuw

Geestelijkheid

Adel

Burgers! (en boeren)

Burgers wilden inspraak

--> parlement (Engeland)

--> Staten-Generaal (NL/FR)

Wat waren regenten?

1. Mannen met belangrijke bestuurlijke functies afkomstig uit de gewesten
2. Ministers uit de gewesten
3. Handelaren met veel geld
4. Plaatsvervangers (ambtenaren) van de Spaanse koning

In de tijd van regenten en vorsten was Nederland een

1. koninkrijk
2. republiek
3. vorstendom
4. monarchie

Absolutisme

L'État, c'est Moi

• De wil van de koning is wet. Dit noem je absolutisme. 
  

• Lodewijk XIV was een Franse koning met asolute macht. 
• Deze macht is door god gegeven: droit divin (goddelijk recht)

• Zo hoeft dus ook niemand aan de koning te twijfelen...

Wat is absolutisme?

1. Waarbij de macht van de vorst door niets wordt beperkt
2. Waarbij de vorst moet luisteren naar de adel
3. Waarbij de macht van de adel groter is dan die van de vorst
4. Waarbij de vorst in oorlog is met heel Europa.

Het Rampjaar

1672

• In 1672 vielen de Engelsen, Fransen en Duitsers tegelijkertijd Nederland aan.
• Op zee wist Admiraal Michiel de Ruijter de Engelsen tegen te houden, maar het landleger is te zwak. 
• Sommigen gaven De Witt de schuld: hij had ook het leger moeten versterken
• Samen met zijn broer Cornelis werd hij afgeslacht en opgehangen

Rampjaar

• 1672 aanval op De Republiek
  


• Engeland valt aan via zee, Frankrijk en Duits leger via land. Leger van de Republiek is zwak, vloot erg sterk.
• Michiel de Ruyter (Republiek) wint op zee
• Op land wint Frankrijk
• Gebroeders de Witt krijgen schuld van verzwakt leger --> worden vermoord door een boze menigte
• Willem III wordt stadhouder (in 1688 ook koning van Engeland) --> Willem III verdrijft Frans leger

Toch weer een stadhouder

1672

• Pas toen de gebieden rond Holland onder water werden gezet, gaven de Franse legers het op. Keulen en Münster hadden zich al teruggetrokken.
• De Republiek was gered, maar voor veel mensen was duidelijk geworden dat ze niet zonder stadhouder konden: Willem III volgt na 25 jaar zijn vader op.
• Willem III werd ook koning van Engeland in 1689: vochten samen tegen Frankrijk

De Republiek wist het Rampjaar te overleven maar zou nooit meer zijn economische voorsprong terug krijgen. De oorlogen hadden ontzettend veel gekost. Dit luidde het einde van Gouden Eeuw in.

Behalve stadhouder en Prins van Oranje, werd Willem III in 1688 ook Koning van Engeland! Daar heeft hij nog steeds de bijnaam King Billy.