5.5 / 5.6 Geschiedenis van het leven op aarde

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Thema 5, basisstof 5/ 6

Evolutie en geschiedenis van de aarde

De oersoep

- 3,5 tot 3,8 miljard jaar geleden het eerste leven ontstaan.

Oersoep theorie:

- Rond de aarde een vloeibare massa ronddreef: de oersoep.

- Uit de oersoep hebben zich de eerste levende organismen ontwikkeld.

Andere theorieën over het ontstaan van dit eerste leven op aarde die minder bewijs hebben:

- De eerste kenmerken van leven ontwikkelden zich in ijsmassa’s om aarde.

- De eerste eencelligen of de scheikundige bouwstenen ervan bereikten met meteorieten de aarde. (Panspermia)

De evolutietheorie

De evolutietheorie is in de 19e eeuw ontwikkeld door Charles Darwin en Alfred Russel Wallace

Er zijn veel feiten die de theorie ondersteunen. Die feiten zijn de argumenten voor de evolutietheorie. 

De evolutietheorie gaat uit van:

- variatie in genotypen in een populatie

- natuurlijke selectie

- het veranderen, ontstaan, en verdwijnen van soorten

Darwin vinken

Tijdens de reis van Darwin op de the Beagle kwam hij op de Galapagoseilanden.

Op deze eilanden vond hij vinken die allemaal wel op elkaar leken maar toch net iets anders waren. 

Elk eiland had een andere voedselbron voor de vinken. De vinken hadden zich aangepast met hun snavel op de voedselbron.

Natuurlijke selectie 

Kunstmatige selectie: 

door de mens 

Natuurlijke selectie

Individuen die beter zijn aangepast aan de omstandigheden hebben meer kans om te overleven en dus meer kans om hun genen door te geven aan hun kinderen.

"Survival of the fittest"

Fittest komt van het engels, "to fit" is om te passen. Dus niet een gevaarlijke soort of sterke maar eentje die goed in zijn omgeving past.

Het gebeurt overal nog!

Cichliden in Lake Victoria

Vervuiling van meer

Ontstaan nieuwe soorten

Ontstaan van nieuwe soorten

Als milieuomstandigheden veranderen, moet een soort zich aanpassen

eis: De groepen moeten geisoleerd raken

Welk 'onderdeel' van evolutie wordt bedoeld met: Survival of the fittest?

1. Onstaan van nieuwe soorten
2. Natuurlijke selectie
3. Variatie in genotypen

Door evolutie

1. Past een populatie zich op de lange termijn aan op het milieu
2. Kan een individu zich direct aanpassen aan het milieu

De ontwikkeling van rups tot vlinder is een voorbeeld van evolutie

1. Juist
2. Onjuist

Is de ontwikkeling van bacteriën naar eencellige planten een voorbeeld van evolutie?

1. Ja
2. Nee

Hoe konden de verschillende soorten lemuren op Madagaskar ontstaan?

1. Er was voldoende voedsel
2. Ze waren van elkaar geïsoleerd
3. Er waren geen natuurlijke vijanden
4. Het klimaat was anders dan op het vaste land

P1 (man) heeft bruine ogen genotype AA

P2 (vrouw) heeft groene ogen genotype aa

Sleep de juiste letters naar het kruisingschema:

A

A

a

a

P1 heeft bruine ogen genotype AA

P2 heeft groene ogen genotype aa

Sleep de juiste letters naar het kruisingschema:

A

A

a

a

T

A

A

A

a

a

A

a

a

Bij een diersoort zijn de volgende eigenschappen bekend:
B= bruin haar
b = wit haar
Bij welke kruising is de kans het grootst op zoveel mogelijk nakomelingen met wit haar?

Tip: Gebruik je proefwerkpapier om het uit te werken!

1. Bb x bb
2. Bb x Bb
3. BB x bb
4. BB x Bb

Wat is evolutie?

1. het veranderen van gedaante bij een organisme
2. ontwikkeling die een organisme tijdens zijn leven doormaakt
3. het ontstaan, veranderen en/of verdwijnen van soorten
4. het groter worden van een populatie

Tijdbalk leven op aarde

Verwantschappen

Soorten die veel op elkaar lijken en 

voorouders met elkaar delen zijn aan 

elkaar gekoppeld in een 

Fylogenetische boom

of Cladogram

Uiteindelijk hebben alle soorten een

gedeelde voorouder maar sommigen

lijken meer op elkaar dan anderen.

Bananen delen tot 50% van hun DNA met mensen

Andere oorsprong: Zelfde functie

Wat is een argument voor de evolutietheorie?

1. Mensen lijken op apen
2. Fossielen
3. Genotypes van verschillende soorten met veel overeenkomsten
4. Meneer Darwin was erbij toen evolutie plaats vond

Op de boom zitten twee berkenspanners. Deze camouflage is ontstaan door natuurlijke selectie.

1. Juist
2. Onjuist

Volgens deze stamboom, welke soorten zijn het meest verwant aan elkaar?

1. Salamander aan vis
2. Gans aan Vis
3. Mens aan kikker
4. Mens aan kat

heterozygoot x heterozygoot geeft .....% kans op een homozygoot recessief kind.

1. 25
2. 50
3. 75
4. 100

Wat zijn rudimentaire organen

1. Organen die dezelfde bouw hebben maar een andere functie
2. Organen die dezelfde functie hebben, maar apart van elkaar zijn ontstaan
3. Organen die dezelfde functie hebben, maar niet dezelfde bouw
4. Organen die we door aanpassingen aan het milieu niet meer nodig hebben

Huiswerk voor volgende week:

Basisstof 5: 5 t/m 9