H4.2 Uitputbaar: fossiele brandstoffen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Energie in Nederland:

Fossiele brandstoffen 

Leerdoelen

Uitleg (boek p. 54-55)

Kennis ophalen

• Wat is het verschil tussen een primaire en secundaire energiebron?
• Wat gebeurt er in een turbine in een elektriciteitscentrale?
• Waarom neemt het energieverbruik in de toekomst toe?
  

• Je kunt beschrijven wat fossiele brandstoffen zijn en hiervan drie voorbeelden geven.
• Je kunt beschrijven hoe steenkool ontstaat uit resten van planten en bomen uit het Carboon.
• Je kunt het verschil uitleggen tussen bruinkool en steenkool, en hierbij het begrip inkoling gebruiken.
• Je kunt uitleggen waarom steenkool bij verbranding meer energie levert per m3 dan bruinkool.
• Je kunt beschrijven hoe aardolie ontstaat uit organische resten van algen, bacteriën en plankton.
• Je kunt beschrijven hoe aardgas ontstaat, vaak samen met steenkool en aardolie.
• Je kunt uitleggen waarom aardolie en aardgas in poriën in gesteentelagen zitten.
• Je kunt uitleggen waarom sommige voorraden fossiele brandstoffen makkelijker te winnen zijn dan andere.

Leerdoelen

Fossiele brandstoffen

Steenkool, aardolie en aardgas zijn fossiele brandstoffen.
Ze worden gevormd uit resten van planten, bomen of dieren die miljoenen jaren geleden op aarde voorkwamen.



Afdrukken in steenkool (blad, stengel of schors), noem je fossielen.

Steenkool

Steenkool winnen we uit gesteentelagen van 300 tot 350 miljoen jaar oud.

    Warm en vochtig, tropisch klimaat.
    Veel water, dode planten en bomen werden veen.
    Honderden meters stapelden zich op over de miljoenen jaren.

Van veen naar steenkool

Steenkool

1. Veen werd samengeperst
2. Toename druk en temperatuur   
3. Water en gassen uit het veen
4. Toename koolstof
5. Inkoling   
6. Bruinkool
7. Steenkool

Aardolie

Aardolie komt uit gesteenten van miljoenen jaren oud.

1. Plankton, bacteriën en algen stierven af.
2. Resten raakten op de zeebodem bedekt onder laagjes klei, zand of kalk.
3. Door toename druk en temperatuur:

• veranderden zand, klei en kalk in zandsteen, schalie en kalksteen;
• ontstond aardolie uit organische resten.
  

Aardolie

Aardgas

Aardgas ontstond uit resten planten en bomen algen, bacteriën en plankton. Vaak samen met steenkool of aardolie.

• Aardgas zit altijd gevangen onder een ondoorlatende gesteentelaag (anders ontsnapt het).
• Winbaarheid afhankelijk van locatie in de ondergrond.

Winning

• Aardolie en aardgas zitten in kleine hoeveelheden opgesloten in gesteente
• De olie is taai geworden (als een soort warm asfalt)
• De brandstoffen zitten heel diep in de ondergrond
  

Filmpjes

1. Filmpje over de vorming van steenkool en aardgas.

2. Fimpje over de vorming van aardolie.

Probeer voor jezelf de volgende vragen te beantwoorden:

- Wat is het verschil tussen de vorming van steenkool en aardolie?

- Als er alleen aardgas in gesteenten gevonden wordt, is het dan waarschijnlijk uit steenkool of aardolie ontstaan? Waarom?

Is het gelukt om een antwoord te geven op de vragen?

- Wat is het verschil tussen de vorming van steenkool en aardolie?

Steenkool is gevormd uit planten en bomen (in moerassen). Aardolie is gevormd uit resten algen, bacteriën en plankton (organisch materiaal uit de oceaan).

- Als er alleen aardgas in gesteenten gevonden wordt, is het dan waarschijnlijk uit steenkool of aardolie ontstaan? Waarom?

Waarschijnlijk komt het aardgas dan uit steenkool. Steenkool kan zich niet vrij bewegen, het aardgas wel en beweegt vaak omhoog, weg van de steenkool. Aardolie is vloeibaar en kan mee omhoog bewegen. Als je dus alleen aardgas tegenkomt, komt dit waarschijnlijk uit steenkool.

Energie in Nederland:

Fossiele brandstoffen 

Werken aan opdrachten 4.2 (learnbeat)