1.2 Onrust in de Nederlanden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

1.2 Onvrede in de Nederlanden

Welkom!

Aan het einde van de les...

• Je kunt uitleggen wat rond 1520 de bestuurlijke situatie in de Nederlanden was en wat Karel V daaraan wilde veranderen.

Planning

• Wat weet je al? (+- 10 min)
• Uitleg (+- 25 min)
• Huiswerk (+- 10 min)

Reformatie

Karel V

1500-1558

• Karel van Habsburg erft het bestuur over de Nederlandse gewesten (1506), Spanje (1516) en het Rooms-Duitse Rijk (1519)
• Door huwelijken, veroveringen en erfenissen is zijn rijk enorm geworden
• Hoewel hij koning van Spanje en Keizer van het Rooms-Duitse Rijk is, wordt hij geen koning, maar 'Heer van de Nederlanden'

De aanspreektitel van Karel?

Karel, bij de gratie Gods, Heilig Rooms keizer, Semper Augustus, Koning van Duitsland, Koning van Italië, Koning van heel Spanje, Castilië, Aragón, León, Navarra, Granada, Toledo, Valencia, Galicië, Mallorca, Secillia, Córdoba, Murcia, Jaén, Algarve, Algeciras, Gibraltar, de Canarische eilanden, Koning van de Beide Siciliën, Sardinië, Corsica, Koning van Jerusalem, Koning van de Westelijke en Oostelijke Indiën, Heer van de Eilanden en de Grote Oceaan, Aartshertog van Oostenrijk, Hertog van Bourgondië, Brabant, Lotharingen, Stiermarken, Karinthië, Krain, Limburg, Luxemburg, Gelderland, Neopatrië, Württemberg, Landgraaf van de Elzas, Prins van Zwaben, Graaf van Vlaanderen, Habsburg, Tirol, Gorizia, Barcelona, Artesië, Franche Comté, Henegouwen, Holland, Zeeland, Ferrette, Kyburg, Namen, Roussillon, Cerdagne, Drenthe, Zutphen, Markgraaf van het Heilig Roomse Rijk, Burgau, Oristano en Gociano, Heer van Friesland, het Wendland, Pordenone, Biskaye, Molin, Salins, Tripoli en Mechelen.

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had zeer regelmatig oorlog met Frankrijk, tussen: 1521-1526, 1526-1529, 1535-1538, 1542-1544 en 1552-1559. Dit had vooral te maken met de ligging van beide landen, maar ook met macht en invloed in andere landen.

Centraliseren?

• Karel wil de Nederlandse regering herorganiseren en de gewesten centraliseren.

• De Nederlandse gewesten hebben allemaal eigen privileges: ieder gewest had eigen wetten, munten en bestuurders.

Calvijn

• Een andere religieuze hervormer was de Fransman Johannes Calvijn.
• Predestinatieleer 
• Leven volgens strenge regels

Je hoeft een bevel van de overheid niet te gehoorzamen als het in strijd is met Gods wil.

Alle heersers zijn door God aangesteld en moeten daarom gehoorzaamd worden.

Waarom is de mening van Luther over de overheid anders dan die van Calvijn?

Weg met de protestanten!!

• Karel V is ontevreden over het toenemende aantal calvinisten in de Nederlandse provincies.
• Hij voert de bloedplakkaten in.
• De inquisitie is bedoeld om ketters te vervolgen

Kerkelijke rechtbank die zich bezighoudt met de opsporing en berechting van ketters.

Na de vrede van augsburg (1555) treed Karel V af.

Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Filips II.

Wat wilde Karel V veranderen in de Nederlanden?

Huiswerk

1.2 opdracht 1 t/m 4

1.2 Onvrede in de Nederlanden

Welkom!

Aan het einde van de les...

• Je kunt drie redenen noemen waarom bewoners van de Nederlanden zich tegen de Spaanse koning begonnen te verzetten.
  
• Je kunt uitleggen waarom de Beeldenstorm uitbrak en wat daarvan het gevolg was.

Planning

Niet blij

Filips II wordt niet hartelijk ontvangen:

• Strenge vervolging van de protestanten.
  
• De oorlogen die Filips voert zijn kostbaar en veroorzaken hogere belastingen.
  
• Hij probeert te centraliseren, net als zijn voorgangers. Veel edelen zijn bang hun privileges te verliezen.
  

Verandering

• Filips wilde Nederland zo snel mogelijk verlaten en zijn rijk centraal besturen vanuit Madrid (Spanje). Dat gebeurde vanaf 1559.
• Hij liet zijn halfzus Margaretha van Parma als onderkoning over Nederland regeren. Ze volgde zijn bevelen uit Spanje op...
• ...en de edelen moesten die bevelen met tegenzin opnieuw uitvoeren.

Margaretha van Parma

De spanning stijgt...

• Veel Nederlandse edelen waren terughoudend om zo hard op te treden tegen de protestanten. Dit zou alleen maar tot opstanden leiden.
• In 1566, 200 Dutch nobles hand over an unusual request: the nobleman's petition (Smeekschrift der Edelen) and in it they request that protestants are treated more benevolently. 
• Margaretha conceded: no more Protestants would be persecuted for a while.

Hagenpreken 

• Er waren geen calvinistische kerken, dus de mensen moesten hagenpreken houden.
• Tijdens een preek praten ze over hun afkeuring van Filips en de katholieke kerk....

Bijeenkomst van protestanten in de openlucht.

De Beeldenstorm

1566

• De onrust wordt tijdelijk minder, maar in augustus 1566 gaat het mis
• Na een oproep, van protestantse predikanten, om de beelden in de kerken te verwijderen, worden honderden kerken vernield en geplunderd.
• Deze Beeldenstorm werd overigens niet alleen gedaan door fanatieke protestanten, maar ook door arme en hongerige katholieken en relschoppers.

Tijdens het liedje zingen ze ''ja zo maken wij de kerken schoon''. Waarom zingen ze dit denk je? Gebruik in je antwoord het woord protestant

En nu...