Basisstof 3.3 Kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

Welkom

Ga  rustig op je stoel zitten.

Leg je boek/ laptop/ etui op je tafel.

Log vast in bij LessonUp

Thema 3 Erfelijkheid en evolutie

Basisstof 3.3

Wat gaan we doen deze les?

Termen herhalen

Uitleg basisstof 3.3

 Zelfstandig = stil oefenopdracht maken

Quizje

Zelfstandig aan het werk: 10 minuten stil, 5 minuten overleg met je buurman/- vrouw, samen nabespreken

Aan het eind van de les

• kun je een kruisingsschema opstellen.
• kun je bij een gegeven kruising genotypen en fenotypen van ouders en/of nakomelingen afleiden.

Termen herhalen

Homozygoot

Hetzelfde

de 2 alleen voor één erfelijke eigenschap zijn hetzelfde

Heterozygoot

Verschillend

de 2 alleen voor één erfelijke eigenshap zijn verschillend

Dominant of recessief

Het allel wat bij een heterozygoot genotype tot uiting komt is dominant

Dominant allel = Bruin haar: hoofdletter

Recessief allel = Blond haar: kleine letter

Hoe noteren we dit?

Letter naar keuze, met duidelijk verschil tussen hoofdletter en kleine letter.

Homozygoot dominant: AA

Homozygoot recessief: aa

Heterozygoot: Aa

Er zijn dus altijd 3 mogelijkheden

Afkortingen die je moet kennen voor het maken van kruisingen

P = De ouders (komt van parents)

F1 = 1e generatie nakomelingen (kinderen van de P) 

F2 = 2e generatie nakomelingen (kinderen van de F1)

Stappenplan kruisingen

Stap 1: bepaal het genotype van de ouders en schrijf de (hoofd)letters op.

Stap 2: bedenk welke allelen in de geslachtscellen van de ouders kunnen voorkomen en schrijf dit op.

Stap 3: maak een schema en stel daarmee vast welke genotype en fenotype de nakomelingen kunnen hebben --> F1 (1e generatie nakomelingen).

Stap 4: stel vast welk genotype en fenotype de dieren in de F2 (2e generatie nakomelingen) kunnen hebben door stap 1, 2 en 3 te herhalen, met de kinderen van de F1 als ouders (p).

Oefenen met opdrachten extra blad

Bij labradors (zie afbeelding 2) is het allel voor een zwarte vacht (A) dominant over het allel voor een gele vacht (a). Een zwartharig vrouwtje dat homozygoot is voor de vachtkleur, paart met een geelharig mannetje. De nakomelingen (F1) paren ook weer met elkaar.

Je wilt weten welke vachtkleur de labradors in generatie F2 kunnen hebben. Ook wil je weten hoe groot de kans is op elke vachtkleur in de F2.

denkstap

het gele mannetje heeft sowieso 2 recessieve allelen, want als er een dominant allel (voor zwarte vacht) aanwezig was in haar genotype, dan was ze zwart geweest.

Het gele mannetje is dus homozygoot recessief.

Uit het verhaaltje halen we...

vrouwtje = homozygoot dominant

mannetje = homozygoot recessief

We schrijven op

p: AA x aa

Opschrijven

p: AA x aa

geslachtcellen moeder: A of A 

geslachtcellen vader: a of a 

Opschrijven

p: AA x aa

geslachtcellen moeder: A of A 

geslachtcellen vader: a of a 

--> Schema maken

F1: 100% genotype Aa, fenotype zwart

te maken schema:

Opschrijven

Berekening F1

p: AA x aa

geslachtcellen moeder: A of A 

geslachtcellen vader: a of a 

F1: 100% genotype Aa, fenotype zwart

Berekening F2

p: Aa x Aa

Geslachtcellen: A of a (zowel moeder, als vader)

--> Schema maken

F2: 

genotype = 50%, Aa 25% AA, 25% aa

Fenotypen = 75% zwart, 25% blond

OF opschrijven als verhouding

Aa, AA en aa in een verhouding van 2:1:1

zwart en blond in een verhouding van 3:1

te maken schema:

Kansen en verhoudingen noteren

Kansen

genotype = 50%, Aa 25% AA, 25% aa

Fenotypen = 75% zwart, 25% blond

verhouding

Aa, AA en aa in verhouding 2:1:1 

zwart en blond in verhouding 3:1

Uitspreken als: "2 staat tot 1 staat tot 1"

Uitspreken als: "3 staat tot 1"

Oefenen: kruisingsschema

Bij runderen is het gen voor zwarte haarkleur Dominant over het gen voor rode haarkleur. Gebruik de letters A en a. Een zwartharige koe die homozygoot is voor de haarkleur, wordt gekruist met een rood harige stier.

a) Maak het kruisingsschema

b) Wat is het genotype van F1?

Een F1 koe wordt bevrucht door een F1 stier

c) Maak het kruisingsschema

d) Hoeveel % zwartharige nakomelingen zijn er?

e) Hoeveel % nakomelingen hebben het genotype Aa

f) Wat is de kleur van de nakomeling die het genotype Aa heeft?

g) Wat is het fenotype (wat is de kleur) van het rund met het genotype aa?

Bij runderen is het gen voor zwarte haarkleur dominant over het gen voor rode haarkleur. Gebruik de letters A en a. 

Een zwartharige koe die homozygoot is voor de haarkleur, wordt gekruist met een rood harige stier.

a) Maak het kruisingsschema

b) Wat is het genotype van F1?

Een F1 koe wordt bevrucht door een F1 stier.

c) Maak het kruisingsschema

d) Hoeveel % zwartharige nakomelingen zijn er?

e) Hoeveel % nakomelingen hebben het genotype Aa

f) Wat is de kleur van de nakomeling die het genotype Aa heeft?

g) Wat is het fenotype (wat is de kleur) van het rund met het genotype aa?

Oefen de kruising in je schrift

Antwoord

Aan de slag!

10 minuten stil aan het werk

5 minuten overleg met je buurman/ buurvrouw

Klassikaal bespreken

Uitleg intermediair fenotype

Thema 3, basisstof 3

- Opdrachten 1 t/m 4

- Klaar? Dan ga je verder oefenen met opdracht 5 t/m 8

Klaar?

Oefen met de extra Lesson-up genaamd

'Oefenen kruisingen'.

Schrijf de berekeningen op de geleerde manier in je schrift.

- Klaar? Dan ga je verder oefenen met opdracht 5 t/m 8

Aan de slag!

Vragen over de huiswerkopdrachten?

Oefenopdrachten kruisingen:

10 minuten stil aan het werk

5 minuten overleg met je buurman/ buurvrouw

Klassikaal bespreken

Uitleg intermediair fenotype

Klaar?

Oefen met de extra Lesson-up genaamd

'Oefenen kruisingen'.

Schrijf de berekeningen op de geleerde manier in je schrift.

- Klaar? Dan ga je verder oefenen met opdracht 5 t/m 8

Kijkend naar dit kruisingsschema, wat is dan de kans op homozygoot dominant?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

Homozygoot zijn voor 1 erfelijke eigenschap betekent 2 gelijke genen.

1. juist
2. Onjuist

Dominant betekent bij erfelijkheid

1. Zwak. Kleine letter gebruiken
2. Zwak. Grote letter gebruiken
3. Sterk. Kleine letter gebruiken
4. Sterk. Grote letter gebruiken

Wat is een allel?

1. Dit is een andere benaming voor een gen
2. Dit is een erfelijke ziekte
3. Dit is een mutatie in en geslachtschromosoom
4. Dit is een variant van een gen

Iemand gaat zijn haren verven. Verandert ze hierdoor haar genotype of fenotype

1. Fenotype
2. Genotype

Bij welke van deze kruisingen hebben alle nakomelingen hetzelfde genotype?
Maak de schema's in je schrift.

1. RR x rr
2. Rr x rr
3. RR x Rr
4. Rr x Rr

Moeder kat heeft een wittte vacht met genotype aa.

Vader kat heeft een zwarte vacht.

Ze krijgen in ieder geval 1 kitten met een witte vacht.

Vul de kruisingstabel in.

Moeder

Vader

A

a

a

a

Aa

Aa

aa

aa