Cultuur van de kerk 2.1 - Kloosters

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Cultuur van de kerk - 2.1

Kloosters

Timpaan met Het Laatste Oordeel, Sainte-Foy, Conques, Frankrijk

(11^e eeuw)

Abdijkerk Sainte-Foy, Conques, Frankrijk

(11^e eeuw)

400 n. Chr.

Verval Romeinse Rijk begint

800 n. Chr.

Karel de Grote

(747-814)

1000 n. Chr.

1250 n. Chr.

1500 n. Chr.

romaans

gotisch

Eerste kruistochten 

naar Jerusalem

(1096)

Hoogtepunt bloeitijd 

Islam

Verstedelijking neemt toe

(vanaf ca. 1150)

Doelen:

Na deze les weet je meer over:

• kloosters in de middeleeuwen
• romaanse bouwstijl
• de christelijke traditie

Standenmaatschappij

1. geestelijkheid - oratores

2. adel - bellatores

3. boeren en werkers/burgers - laboratores

feodale stelsel

Kloosters

Europa is dunbevolkt.

Kloosters en burchten liggen geïsoleerd, er zijn verschillende kloosterorden. 

Deze delen wel manuscripten, muziek en bouwtechnieken met elkaar.  

algemene stijlkenmerken

Welke kenmerken zie je?

romaanse bouwstijl

ca. 1000 - 1250

dikke muren

rondbogen

kleine ramen

massief

veel flora en fauna in ornamenten

symbolische beeldtaal

St. Michael, Hildesheim (ca. 1010-1033)

De christelijke heilsgeschiedenis

Bijbel

Oude Testament 

(vgl. Joodse Torah)

- ontstaansgeschiedenis mens

- Adam & Eva (slang - verboden vrucht)

Nieuwe Testament

- evangeliën

- verhaal Jezus

- kruisiging = bevrijding erfzonde

- Apocalyps = laatste oordeel

        hemel, hel of vagevuur

erfzonde

Bij de ingang van de Notre-Dame, Parijs

De christelijke heilsgeschiedenis

- Apocalyps = laatste oordeel

        hemel, hel of vagevuur

Wat heeft de angst van gelovigen tot gevolg?

Corruptie!

• handel in aflaten
• betalen voor een kapel of offerande
• betalen voor gebeden door monniken

typisch katholiek (toen de enige kerk):

- Mariadevotie 

- heiligenverering

Geertgen tot Sint Jans, De verheerlijking van Maria (ca. 1495)

heiligenkalender

Angst voor God

Laatste Oordeel: hemel, hel of vagevuur?

Afbeeldingen op het timpaan, om de mensen te herinneren aan het oordeel.

Timpaan met Het Laatste Oordeel, Sainte-Foy, Conques, Frankrijk

(11^e eeuw)

reliëf

In elk (katholiek) kerkgebouw:

relieken vaak van een martelaar, in 'mooie' reliekhouders of schrijnen.

Ora et labora - Bid en werk

Kloosters

- monniken bidden 7 uur per dag

- werken (schrijven of op het land)

 manuscript = handgeschreven

Gregoriaans

- getijden (gebedsdiensten)

- psalmen worden gezongen

- alleen stem, in het Latijn

- meestal syllabisch = 1 noot per lettergreep

- soms melismatisch = meer noten per lettergreep

Begin van muzieknotatie:

Guido van Arezzo: 2 lijnen met neumen (stijgen of dalende toon)

4 lijnen met vierkante noten

Wat kan een gevolg zijn van het noteren van muziek?

Gregoriaans

Psalm 90/91

Ora et labora - Bid en werk

Mystiek

Hildegard von Bingen

visioenen 

ontmoeting en eenwording met God

De christelijke heilsgeschiedenis

Heilige Drie-eenheid

scheiding van lichaam en geest

(naar de gedachte van Plato (ca. 427-347 v.Chr.)

Taddeo Crivelli, Trinity (1460-1470)

Kerk van Rome: opkomst - allerlei gebruiken worden gekerstend

Paus = hoofd van de kerk, opvolger van Petrus = vertegenwoordiger van God op aarde

Kloosters en monniken

verspreiding geloof

                           kloosters en abdijen

                           monniken - vast ritme (bidden, werken)

boetedoening = bidden of iets zwaars moeten uitvoeren om je zonden recht te zetten (pelgrimage)

gebeden van geestelijken effectiever? 

- laten zich betalen om te bidden

- verkoop van aflaten

Kloosters en monniken

kloosters worden steeds rijker door:

• verkoop van aflaten
• monniken die bidden voor leken
• verkoop van ambten, zoals abt
• giften
• verkoop van plek op kerkhof

Heel veel land komt in bezit van kloosters. 

Verzet tegen rijkdom: oprichting bedelorde door  

Franciscus van Assisi                   franciscaner orde

Invloed van buitenaf

Kruistochten - 1095 - Oproep van de paus tot

'het heroveren van het heilige land op de heidense 

(= ongelovige) heersers.'

De Moren

- veroveren het Iberisch schiereiland in 8^e eeuw.

- veel uitwisseling van wetenschap tussen Arabische geleerden en christelijke. 

- Arabieren lopen heel ver voor op christelijke Europeanen.

Huidige Spanje: Tot het einde van de 15^e eeuw gaan joden, christenen en islamieten tolerant met elkaar om.

Invloed van buitenaf

Wetenschap:

- Europese houding t.o.v. wetenschap verandert in de late middeleeuwen.

- De eerste universiteiten beginnen voorzichtig aan met wetenschap zoals filosofie, theologie, wiskunde en natuurkunde.

Cartografie:

- goede kaarten noodzakelijk voor navigatie.

- uitvinding van het kompas.

- misverstand: in de middeleeuwen werd niét gedacht dat de aarde plat was. Dit werd vooral gepropageerd door de kerk, wetenschappers, kunstenaars, schrijvers en ook theologen wisten beter!

Marco Polo (1234-1324)

Handelsmissie naar Azië

Belandt aan het Mongoolse hof van Kublai Khan (netflixserie!)

1295 terugkeer naar Venetië

Schrijft boek: Il Milione

zijderoute wordt herondekt

buskruit, papier, porselein, specerijen en brokaat