Week 2 Rectaal

• BSP apothekersassistenten
• MBO
• Studiejaar 2

Welk advies zou jij iemand geven die deze opleiding wil gaan volgen?

Feedback over de opleiding. Wat is jouw ervaring?

Welke tip en top zou jij ons als opleiding willen geven?

Rectale toedieningsvormen

Programma & Lesdoelen

- Uitleg rectale toedieningsvormen

- Uitleg bereidingsmethode van zetpillen

- Uitleg berekening van benodigde grondstoffen

- Zelf berekenen aan de hand van een recept

- Kwaliteitscontrole van zetpillen.

Lesdoelen:

-  Je weet op welke wijze zetpillen gemaakt worden

- Je weet welke basis- en hulpstoffen gebruikt worden bij het bereiden van zetpillen

- Je kunt de juiste hoeveelheden van de benodigde grondstoffen berekenen

- Je weet welke in-procescontroles en hoe je de eindcontroles dient uit te voeren

Welke vragen zijn er nog naar aanleiding van vorige week?

Rondvraag

Vragen ?

KD = Kwalificatiedossier

Kerntaak 1 Voert geïndividualiseerde farmaceutische patiëntenzorg uit

W1 - Neemt de zorgvraag aan

W2 - Voert medicatiebewaking uit

W3 - Verzorgt uitgifte van medicijnen

W4 - Geeft instructie over medicatiegebruik

W5 - Verwerkt patiëntgerelateerde informatie en administratie

Kerntaak 2 Verleent niet-receptgestuurde zorg aan de patiënt

W1 - Adviseert over gezondheid en preventie

W2 - Geeft zelfzorgadvies

Kerntaak 3 Biedt productzorg

W1 - Stelt voorgeschreven geneesmiddelen beschikbaar

W2 - Stelt op maat gemaakte geneesmiddelen beschikbaar

W3 - Zorgt voor logistiek en beheer

Kerntaak 4 Werken aan kwaliteit en deskundigheid

W1 - Werkt aan de eigen deskundigheid

W2 - Werkt aan bevorderen en bewaken van kwaliteitszorg

W3 - Werkt multidisciplinair samen en stemt werkzaamheden af

KD = Kwalificatiedossier

Hoofdstuk 5 - Rectale toedieningsvormen

Hoofdstuk 10 - Rectale toedieningsvormen

Welke rectale toedieningsvormen ken je

Zetpillen

Klysma

Microklysma

Wat is een klysma?

Een vloeistof of suspensie kan met behulp van een klysmaflacon of rectiole rectaal worden ingebracht.

Klysma           volume van 10 tot 100 ml

Rectiole          volume van 3 tot 10 ml

Hulpstoffen: verdikkingsmiddel, oplosbaarheid van gnm te vergroten, pH bij te stellen

Hoe groter het volume, des te hoger komt het in de darmen. 

Werkzame stof opgelost of gesuspendeerd met hulpstof verdikkingsmiddel. 

PH bijstellen zodat er geen ernstige irritatie van het slijmvlies ontstaat. 

In de flacon de totale hoeveelheid die nodig is voor dosering

Heeft een klysma een lokale of systemische werking ?

Lokale werking

Systemische werking

Zowel lokaal als systemisch

Chloralhydraatklysma in olie opgelost als hypnoticum

Theofyllineklysma opgelost bij astma/copd

Beclometasonklysma’s suspensieklysma colitis ulcerosa

Docusaatklysma opgelost als laxans

Kwaliteitseisen klysma

• De pH van de oplossing controleren
• Controleer of de oplossing helder is en of het geen onopgeloste deeltjes bevat.
• Wanneer het geneesmiddel niet oplost in de klysmabasis, dan moet het gecontroleerd worden op klontjes of ontmenging.

Verpakken& etiketteren klysma

• Klysma’s worden afgeleverd in speciale klysmaflacons. 
• In sommige gevallen moet de inhoud beschermd worden tegen licht; dit kan door de flacon in aluminiumfolie te verpakken.
  
• Op het etiket moet worden vermeld ‘niet om in te nemen’.

FNA-klysmaflacon met een bijgeleverde spuit met rechte canule of een klysmazak met slang.

https://youtu.be/aMXiokz-2mQ

Bereiden + berekenen + controleren

Zetpillen

Latijnse benaming voor zetpil is

suppositorium = zetpil

suppositoria = zetpillen

Wat is een zetpil?

Een zetpil is een torpedovormige of kegelvormige toedieningsvorm met een gewicht van 1 tot 3 gram die via de anus (rectaal) ingebracht wordt.

PS dit zijn niet alleen zetpillen, maar ook een vaginale ovule.

Heeft een zetpil een lokale of systemische werking ?

Lokale werking

Systemische werking

Zowel lokaal als systemisch

Systemische en lokaal.

Bijv. Lokale werking-> ZnO voor aambeien.

Paracetamol is systemisch

Wanneer wordt er gekozen voor een rectale toedieningsvorm?

Zie volgende slide

Zetpillen = suppositoria

Wanneer worden rectale toedieningsvormen gebruikt?

• als de patiënt slecht of niet kan slikken
  
• als de patiënt misselijk is of moet braken
  
• als het rectum plaatselijk behandeld moet worden
  

Slecht slikken→ kinderen of volwassenen evt. met verminderde bewustzijn.

Voordelen: geen bezwaren, maagklachten zijn wel mogelijk door systemische werking. Geen lever passage, firstpasseffect.

 

Wat zijn de nadelen van een zetpil?

Nadelen: wisselende opname (100% tot 0%), daardoor hoge dosering (50%) en kan op overdosering bij wel goede opname. Lastig inbrengen. 

We gaan hier straks mee rekenen. Iedere zetpil zijn eigen vulwaarde. Je hebt ook hier te maken met verlies. 

Waar op de KNMP kennisbank kun je de basishandelingen vinden?

1. FNA
2. LNA-onderzoeksvoorschriften
3. LNA- procedures bereiding
4. LNA- procedures productzorg

Kijk op KNMP Kennisbank, welke informatie is er te vinden?

kennisbank.knmp.nl

Op welke wijze dien je een zetpil in te brengen?

Eerst wc, handen wassen, goed afdrogen, denk om hygiene. 

tip doop punt in water of sla-olie. 

blijf 5-10 min liggen. Billen bij elkaar, benen strekken. 

Na inbrengen aandrang voelen om naar de wc te gaan, probeer hier niet aan toe te geven, tijd nodig om te smelten en opgenomen te worden. Binnen 10 toch wc opnieuw inbrengen. 

www.apotheek.nl

"Schiet het zijn doel voorbij"

Zetpilinstructie via Apotheek.nl. De zetpil tot zo’n 2 cm in de anus inbrengen, bij kinderen tot 1 cm. Het rectum is goed doorbloed, daar dus de beste opname.

Orale inname heeft de voorkeur ivm onzekere en onregelmatige opnamen van het gnm.

Daarom belangrijk om goed uitleg te geven over de toedieningsvorm.

Werkzame bestanddelen worden gemengd met hard vet.

Basis + gnm. 

Hard vet laten smelten, goede verdeling voor gelijkmatige opname.. Kleine deeltesgrootte van gnm nodig. 

Bij voorkeur niet opnieuw verwarmen.

Geen klontjes zichtbaar.

Mortier mag niet leeg geschrapt worden, alleen uitschenken.

Schoonschrappen van de strip, gestold maar niet uitgehard.

Smelt bij hogere temperatuur. 

Hygroscopisch, dus bewaren in gesloten vat.

Lipofiel: de basis smelt bij lichaamstempt. na smelten komt gnm vrij.

Hydrofiel: de basis lost op in het vocht dat de rectum afscheidt, gnm komt vrij na oplossen.

Hydrofiel: de basisverdeling is één om twee (hoe hoger het getal, hoe vaster de basis). Het smelttraject is hoger dan die van de lipofiele basis, daarom geschikt voor warme landen. De hydrofiele basis is wel hygroscopisch, daarom bij voorkeur uitschenken met spuitflesmethode.

Wanneer het gnm niet oplost, dan goed opletten dat de viscositeit zo is dat de zetpillen niet uitzakken. Dit wordt ook wel een suspensiezetpil genoemd.

Gnm opgelost dan is het dus een oplossing en kan deze niet uitzakken.

Gnm kan ook vloeistof zijn, dan onstaat er een emulsie, fijne verdeling van vloeistof in een andere vloeistof. Bijv Valproïnezuur = anti-epilepticum

Dispergeren betekent?

Homogeen verdelen/ mengen

Hoe verdeel je het geneesmiddel homogeen door het vet?

Hulpstoffen 

- Miglyol 812:  verlaagt het smeltpunt van de zetpil, zodat ze in het lichaam snel zacht worden. Bijv. zinkoxide zetpillen
- Watervrij colloïdaal siliciumdioxide (Aerosil) : wordt toegevoegd om agglomeraten (klontjes) fijn te wrijven → homogeen (1% van gnm)                 
- Lactose (180):  100 mg lactose/zetpil toevoegen wanneer er ≤50 mg/supp aan werkzame stof in zit. 
- Sojalecethine:   wordt toegevoegd bij bereidingen van zetpillen met grote hoeveelheden vaste stof (bijv. paracetamol 750 mg of meer) om het gietbaar te houden. Beïnvloed het stollingsproces niet noemenswaardig. 

Volgens KNMP Kennisbank geen andere hulpstoffen toevoegen. 

Ook  tabletten en dragees fijngewreven worden ontraden. 

Hulpstoffen om de kwaliteit van de zetpil te verbeteren of de bereiding te vergemakkelijken.

Miglyol bij ZnO gebruikt zodat de aambei smelt en er een beschermende zalflaag ontstaat. Kan ook toegevoegd worden bij terminale patiënten met een verlaagde lichaamstemperatuur. 

watervrij colloïdaal siliciumdioxide (Aerosil 200 V®, de verdichte vorm), met een maximum van 1% van het farmacon. 

Lactose toevoegen voor een mooie goede verdeling van vaste stof met de basis .

 Zinkoxide zetpillen -> 

werken licht indrogend en stillen de jeuk. Worden gebruikt bij jeuk en irritatie aan de anus door aambeien

Aerosil ->

ColloIdaal Siliciumoxide (ook gebruikt als "glijmiddel" bij capsules 

Sojalecithine ->

Meestal 2% toevoegen aan totaal poedermengsel, dit beïnvloed het stollingsproces niet! 

Wat ging er mis bij het bereiden van de onderste strip zetpillen?

Wat ging er mis bij het bereiden van de onderste strip zetpillen?

Niet goed homogeen gehouden tijdens uitschenken. 

KNMP Kennisbank 

- Mortiermethode: roer telkens nadat 2-3 zetpillen zijn gegoten en controleer op homogeniteit.

- Spuitflesmethode: vul telkens 2-3 zetpillen uit en zwenk tweemaal om. Vul de vormen net overvol.

Zou jij in dit bad stappen?

(de temperatuur is precies goed)

Ja, heerlijk

nee, want...

Vulwaarde -Overmaat -Verdringingsfactor

• Vulwaarde = vulgewicht = hoeveelheid zetpilbasis per geheel gevulde zetpilvorm. (1,15ml / 2,3ml / 2,8ml)
  

• Overmaat = extra aantal zetpillen berekenen → ivm verlies, gieten met kop, laatste twee zetpillen verwerpen.
  

• Verdringingsfactor = een factor dat aangeeft hoeveel gram zetpilbasis verdrongen wordt door 1 gram gnm.  (Zie kennisbank voor tabel.) 

• Verdringingswaarde = de hoeveelheid zetpilbasis die verdrongen wordt door de benodigde hoeveelheid gnm per zetpil.  

    →  Verdringingswaarde = hoeveelheid geneesmiddel × verdringingsfactor

Bereidingswijze, zoveel mogelijk uitgaan van gestandaardiseerde protocollen FNA. 

Is er een vergelijkbaar protocol, beetje aanpassen. Let op of gnm geschikt is voor rectale toediening. 

Stappenplan zetpilberekening

1. Wat is de vulwaarde ?
   
2. Wat is de verdringingsfactor van het gnm ?
   
3. Wat is de verdringingswaarde ?
   
4. Hoeveel zetpillen inclusief overmaat ga je maken ?
   

Bij voorkeur per zetpil uitrekenen (in mg)

R/ Morfine HCl 55 mg da 7 stuks

 m.f.l.a. supp

  s. 1 dd 1

1 . 2,3 ml = 2,07 g = 2070 mg

2. f = 0,65 (KNMP Kennisbank)

3. gnm x verdringingsfactor → 55 mg x 0,65 =35,75

je hebt nu berekent de hoeveelheid vet die er niet in past. Veel gemaakte fout is dat dit getal wordt vermenigvuldigt met aantal benodigde zetpillen.

4. 7plus overmaat dus 10 zetpillen ga je maken.

Berekenen van de benodigde hoeveelheden: 10 x 55 mg= 550 mg (0,55 g) 

2070 mg - 35,75 = 2034,25 mg vet per zetpil x 10= 20342,5 mg = 20,34 g 

Zelf aan de slag

1. Wat is de vulwaarde ?
   
2. Wat is de verdringingsfactor van het gnm ?
   
3. Wat is de verdringingswaarde ?
   
4. Hoeveel zetpillen inclusief overmaat ga je maken ?
   

Bij voorkeur per zetpil uitrekenen (in mg)

R/ Bisacodyl 15 mg no. 12

 m.f.l.a supp.

s. 1dd1

Berekening:

2,3 ml = 2,07 g = 2070 mg

f= verdringingswaarde zie tabel → 2 grondstoffen:

Bisacodyl → 0,65 en lactose → 0,60

gnm x factor → bisacodyl 15 mg x 0,65 = 9,75 mg

lactose 100 mg x 0,60 = 60 mg

2070mg - 9,75mg - 60 mg= 2000,25 mg vet per zetpil

12 + 6 = 18 zetpillen gaan we maken.

15 mg bisacodyl x 18 = 270 mg

100mg lactose x 18 = 1800 mg = 1, 8 g

2000,25 mg = 2,00 g x 18 = 36, 00 g witepsol (36, 0045)

Op welke wijze zou jij het eindgewicht bepalen?

Weeg volle strip, trek gewicht lege strip eraf, deel door het aantal zetpillen van de strip. Je berekent dan het praktisch gemiddeld gewicht per zetpil. 

Daarna P-T=/Tx100%

1. Morfine HCL; Fijnwrijven van een overmaat en daarna afwegen

2. Lactose; bij  50mg of minder werkzame stof per zetpil. Om per zetpil voldoende vaste stof t.o.v. het vet te krijgen.

3. Adeps solidus = (hard vet) = Witepsol is de zetpilbasis

Lesdoelen behaald

Ja

nog niet helemaal

helaas niet

- Je weet op welke wijze zetpillen gemaakt worden

- Je weet welke basis- en hulpstoffen gebruikt worden bij het bereiden van zetpillen

- Je kunt de juiste hoeveelheden van de benodigde grondstoffen berekenen

- Je weet welke in-procescontroles en hoe je de eindcontroles dient uit te voeren

Nog behoefte aan extra reken opdrachten?