7.5 De sterren

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 2

7.5 De sterren

Leerdoelen

7.5.1 Je kunt enkele eigenschappen van sterren noemen.

7.5.2 Je kunt een aantal sterrenbeelden herkennen.

7.5.3 Je kunt beschrijven wat de Melkweg is.

7.5.4 Je kunt de bouw van het heelal beschrijven.

Sterren

Een ster is een bolvormig hemellichaam. Een ster geeft licht doordat in de ster heel veel warmte en straling ontstaat. De zon is ook een ster. 

Sterren staan ver bij elkaar vandaan. De ster die het dichtst bij de zon staat is Proxima Centauri. De afstand van de zon tot Proxima Centauri is 40 000 000 000 000 km (40 biljoen km). Met het snelste ruimtevaartuig zouden mensen er ongeveer 19 000 jaar over doen om deze ster te bereiken.

Waarom zie je Proxima zo klein als ze het dichts bij staat?

Als je sterren goed wilt zien, moet je ergens naartoe gaan waar het ’s nachts echt donker is . In Nederland is dat lastig, op afgelegen plaatsen, ver van grote steden, gaat het beter. Daar kun je op een heldere nacht zonder maan meer dan tweeduizend sterren aan de hemel zien staan. Als je naar de hemel kijkt, zie je de sterren op een vaste afstand van elkaar staan op een grote halve bol, de sterrenhemel. De sterren lijken voor ons op een halve bol te staan, omdat ze heel ver weg staan.

Melkweg bij het Nationale Park Lauwersmeer, Nederland

Rigel

Sterren zijn niet allemaal even groot. De diameter van Betelgeuze is meer dan duizend keer groter dan die van de zon. Er zijn ook sterren die kleiner zijn dan de zon.

Sterren hebben niet allemaal dezelfde kleur. Er zijn rode sterren, zoals Betelgeuze. Deze rode kleur kun je duidelijk zien als je (’s winters) naar het sterrenbeeld Orion kijkt. Ook kun je dan zien dat de ster Rigel een heel andere kleur heeft: blauwwit.

De sterren aan de hemelbol lijken allemaal op dezelfde afstand te staan. In werkelijkheid staan sommigen enorm ver weg en anderen een stuk dichterbij. Zelfs de sterren van één sterrenbeeld kunnen heel ver van elkaar verwijderd zijn.

Als je sterren een tijdje volgt, zie je dat ze langs de hemelbol bewegen. In het oosten komen voortdurend sterren op. Ze bewegen schuin omhoog, in een grote boog, naar het zuiden. Daar bereiken ze hun hoogste punt. Daarna dalen ze weer, tot je ze in het westen onder de horizon ziet verdwijnen.

Eigenlijk ben jij degene die beweegt. De aarde draait rond de aardas van het westen naar het oosten. Daardoor lijkt het dat de  sterren van het oosten naar het westen bewegen.

Sterrenkaart

Een sterrenkaart is een weergave van de sterrenhemel bij een wolkeloze nacht. De sterren worden op zo’n kaart weergegeven als kleine cirkeltjes. Hoe helderder een ster eruitziet, des te groter is het cirkeltje op de kaart. 

Een sterrenkaart laat een momentopname zien. Hij geeft de sterrenhemel weer op één bepaald moment en vanaf één bepaalde plaats. Een uur later is zo’n kaart alweer verouderd, omdat alle sterren dan zijn verschoven langs de hemel.  

Sterrenbeelden

Als je regelmatig naar de sterren kijkt, ga je al snel bepaalde patronen herkennen. Groepjes sterren vormen herkenbare figuren, die altijd dezelfde vorm en grootte hebben. Zo’n figuur noem je een sterrenbeeld. Een bekend voorbeeld is de jager Orion. Sterrenkundigen gebruiken een lijst met 88 sterrenbeelden, elk met een eigen naam, om zich tussen de sterren te oriënteren. Orion kun je herkennen aan de drie sterren van zijn riem.

De melkweg

Als het echt donker is, kun je aan de hemel een band van licht zien. Deze band wordt de Melkweg genoemd. Als je de Melkweg door een telescoop bekijkt, zie je dat hij uit talloze sterren bestaat. De sterren lijken zwak doordat ze zo ver weg staan. Met het blote oog kun je de afzonderlijke sterren niet zien.

Als je heel ver van ons zonnestelsel vandaan zou kunnen reizen, zou je zien dat de zon bij een grote verzameling sterren hoort. Zo’n gebied in het heelal waar veel sterren bij elkaar staan, noem je een sterrenstelsel. De Melkweg is een spiraalvormig sterrenstelsel dat bestaat uit ongeveer 400 miljard sterren. De zon is onderdeel van dit sterrenstelsel en ligt in een van de spiraalarmen. De heldere band van de Melkweg die je aan de hemel ziet, bestaat uit ontelbaar veel sterren in het centrale deel van de Melkweg.

Sterrenstelsels

Sterrenkundigen hebben ontdekt dat er nog veel meer sterrenstelsels bestaan. Sommige hebben spiraalarmen, zoals de Melkweg. Andere hebben meer de vorm van een bol. 

In afbeelding 6 zie je een foto die is gemaakt met de ruimtetelescoop Hubble. De stipjes die je ziet zijn geen sterren maar sterrenstelsels. Elk sterrenstelsel bestaat uit miljarden sterren.

Het totale aantal sterrenstelsels wordt geschat op meer dan 2000 miljard. Het heelal is onvoorstelbaar groot.

Aan het werk! NOVA!

Wat? 7.5 De sterren- opdrachten 1 t/m 14.

Klaar? Test jezelf. 

Niet af? Dan is het Huiswerk!!!