Les 5: Werk en inkomen

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Isara

1

10

15

9

3

4

17

11

2

19

18

7

20

5

14

16

8

6

12

Les 5 - Werk en inkomen

H3 - Welzijnsdilemma

Aan het eind van deze les:

1.  ken je de definitie van een verzorgingsstaat.
2. heb je kennis gemaakt met een aantal dilemma's in de verzorgingsstaat.
3. heb je ten aanzien van deze dilemma's een eigen standpunt ingenomen

Na de les...: 

- ... kun je uitleggen welke functie werk heeft in de samenleving 

- ... kun je voorbeelden noemen van hoe werk is opgenomen in de grondwet 

Waar staan we?

- Het welzijnsdilemma

- Ontwikkelingen & verzorgingsstaat

- Functies van de verzorgingsstaat

- Verzorgingsstaat in de grondwet

- Waarom werken we? 

-Wat zegt de grondwet?

- Hoe zie je de verzorgingsstaat terug op je loonstrookje?

Wat gaan we vandaag doen?

Opening (tel. tas (plattegrond) leerdoelen)

Mededelingen

Terugblik

Stil lezen 

Uitleg 

PO inzien/Zelfstandig werken (Nabespreken)

Afsluiting met check 

Examendoel

De kandidaat kan voorbeelden van sociale rechten en plichten die inwoners van Nederland hebben, herleiden tot wetten en artikelen in de Grondwet.

Terugblik: Verzorgingsstaat in de Grondwet 

- Klassieke grondrechten

- Sociale grondrechten 

- Rechten & plichten 

Stil Lezen

Stil lezen: p. 72 & 73

2 redenen om (nu of later) te werken.

Artikel 20.1

• Overheid probeert te zorgen dat iedereen genoeg geld heeft om van te leven 
• Zorgen dat verschillen arm en rijk niet te groot worden: belasting

Waarom werken we?

• Materiële behoefte: inkomen.
• Immateriële behoeften: opdoen van sociale contacten, verbeteren van status, erkenning.  

Werk vergroot de welvaart + welzijn van een samenleving. 

Arbeidsethos 

Het belang dat mensen aan werk hechten. 

• Hoog arbeidsethos: positief over werk. 
• Laag arbeidsethos: negatief, werk is iets vervelends (je kunt weinig van je leven genieten).

Waar kies jij voor (in de toekomst)?

Ik werk om te leven

Ik leef om te werken

Arbeidsmarkt

De plaats waar vraag naar arbeidskrachten en het aanbod van arbeidskrachten elkaar ontmoeten.

• Aanbod: beroepsbevolking (iedereen die geheel of gedeeltelijk beschikbaar is voor werk).
• Vraag: werkgelegenheid. Als de vraag groter is dan het aanbod heb je een "overspannen arbeidsmarkt", andersom heb je veel werkloosheid.

De overheid stelt regels op om werknemers te beschermen. Waarom is dit nodig?

Artikel 19.1

• De overheid probeert te zorgen voor genoeg werk voor iedereen die kan werken 

De overheid moet zorg dragen voor de welvaart en het welzijn van burgers. De overheid moet het dus ook mogelijk maken dat jij kunt gaan werken, zodat jij een gelukkige burger kunt worden: projecten

werken

Een ander woord voor werken is arbeid. Het is wat jij doet of moet doen tegen betaling (of een andere beloning).

welvaart

Welvaart vertelt of mensen voldoende geld hebben om hun belangrijkste behoeften te kunnen vervullen

welzijn

Met welzijn wordt bedoeld dat het lichamelijk, geestelijk en sociaal goed met een persoon gaat

Artikel 19.2 

De overheid zorgt niet alleen voor burgers die niet werken maar ook voor burgers die wél werk hebben. Dit doet de overheid door wetten te maken die werknemers beschermen --> Rechten & plichten werknemers; bescherming tijdens werk; vrije dagen; staken; ontslagrecht

Twee voorbeelden van wetten die de werknemer moeten beschermen zijn:

de Arbowet (werkgevers moeten zorgen voor een gezonde en veilige werkplek) en het minimumloon (het loon dat je minimaal moet ontvangen).

werknemer

Een werknemer is een persoon die (op basis van een arbeidsovereenkomst) in een bedrijf werkzaam is.

Arbowet

In de Arbowet staan regels voor werkgevers en werknemers om de gezondheid en veiligheid van werknemers te beschermen. In de Arbowet zijn regels opgenomen waar werkgevers en werknemers zich aan moeten houden.

minimumloon

Het minimumloon is het laagste bedrag dat een werkgever wettelijk verplicht is aan een werknemer als loon (salaris) te betalen.

De overheid zorgt ook voor werkenden

Als werkgevers en werknemers afspraken maken over het werk dan moeten werkgevers zich hieraan houden. Werkgevers moeten zich ook aan de wetten houden die de overheid heeft gemaakt. 

Vaak staan deze afspraken en wetten in een CAO. 

CAO

Een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) is een schriftelijke overeenkomst waarin afspraken over arbeidsvoorwaarden staan. Bijvoorbeeld over loon, betaling van overwerk, werktijden, opzegtermijn of pensioen. Een cao geldt voor een grote groep mensen met hetzelfde soort beroep.

werkgever

De werkgever geeft werk aan de werknemer. 

Arbeidsomstandigheden

De omstandigheden waarin je werkt moet aan een aantal eisen voldoen. De overheid heeft voor de verschillende werkplekken allemaal wetten en regels gemaakt. 

 Dit noem je arbo-regels.

Recht

Plicht

Opdrachten van je werkgever uitvoeren

Op tijd pauze krijgen

Op tijd op je werk zijn

Op tijd ziek melden

Vakantiedagen krijgen

Op tijd je salaris krijgen

ZWART EN WIT

Wit werken - formeel

• overheid
• belasting: loonstrook, pensioenopbouw, sociale zekerheid, vakantiegeld, werkloosheidsuitkering

Zwart werken - informeel

• geen belasting (dus meer loon per uur); maar ook geen sociale zekerheid (ziekte of ongeval, werkgever stopt ermee), vakantiegeld, pensioenopbouw

Zwart werken

Wit werken

Belasting betalen

Je krijgt contant betaald

Geen recht op een arbeidscontract

Je bent verzekerd

Je krijgt geen vakantiegeld

Als je ziek bent, krijg je doorbetaald

Illegaal

Artikel 20.2

• Wie heeft er recht op sociale uitkering
• Hoe hoog is de uitkering
• Hoe lang duurt de uitkering  
• Voorwaarden uitkering 

VZS & loonstrook

Hoe zie je de VZS terug?

Uitleg praktische opdracht

Ga naar It's voor de praktische opdracht!

--> Printje?

Aan de slag: PO

Wat	- Vorm duo (schrijf op lijst) - Lees opdrachtenbeschrijving goed - Stel vragen - Havo: Kies onderwerp (geef aan mij door) - Begin met uitwerken
Hoe	Samen
Uitkomst	Duo's met onderwerp en begin PO

Afsluiting

Wat zou jij kiezen?

Een leuke baan met een lager salaris.

Een vervelende baan met een hoger salaris.

Wat zou jij kiezen?

Een leuke baas

Leuke collega's

Wat zou jij kiezen?

3 nachten per week werken

5 dagen per week werken

Als ik de loterij win van 30 miljoen...............

Stop ik direct met werken

Blijf ik gewoon fulltime werken

Ga ik parttime (minder) werken

Volgende les

Wonen, milieu & gezondheid 

Huiswerk:

Bericht onderwerp

Nadenker

Hoe zie jij je toekomst als werkende?

(bijvoorbeeld: heb je een baan, thuis of de deur uit, vast of flexibel, veel of weinig IT?)

npo.nl