Parkinson

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

De ziekte van Parkinson

Parkinson

• Ontdekker James Parkinson (1817)
  
• Londen, Engeland
• Afgelopen 30 jaar is de diagnose Parkinson meer dan verdubbeld 
• Schatting in 2040: 13 miljoen mensen op de wereld met Parkinson

wat weet je al van de ziekte Parkinson?

Substantia Nigra

• Substantia nigra / zwarte kern :

Soepel laten verlopen van bewegingen

• Contact tussen zenuwcellen vindt plaats met behulp van : Neurotransmitters

neuro = zenuw / transmitter = overbrengen 

• De cellen van substantia nigra produceren, dopamine.
  

Parkinson = steeds minder dopamine in de hersenen aangemaakt.  

• Dopamine is een neurotransmitter (boodschapperstof), om de elektrische prikkel over te brengen van de ene naar de andere zenuwcel. 
• Dopamine zorgt er ook voor dat we ons tevreden en beloond voelen.
  

Opdracht: voorlichten en afstemmen

1. Kun je mbv dit plaatje uitleggen aan je medestudent wat de fysiologische oorzaak is van Parkinson? Doe dit alsof het een patiënt in je behandelkamer is, samen met haar/ zijn partner.
2. Kun je de klachten verklaren vanuit de fysiologische oorzaak?

Bradykinesie

Substantia-nigra

Dopamine

Maskergelaat

Rigiditeit

Tremor

Neuro

transmitter

Dopamine 

producerende 

cellen

traagheid 

van

bewegingen

sombere 

gezichts-

uitdrukking

Stijfheid

van'

spieren

Beven

Parkinson is een

1. Ziekte van de bloedvaten
2. Ziekte van het hart
3. Ziekte van de hersenen
4. Ziekte van de zenuwen

oorzaak en prevalentie

Oorzaak is onbekend:

• Genetisch met verhoogde kans?
  
• Omgevingsfactoren; Platteland / pesticiden?
  
• Achteruitgang van hersenen?
  
• Stoornis in eiwitstofwisseling?

Prevalentie:

• Gem. leeftijd 45 - 60 jaar
  
• 1 op 14 diagnoses is jonger dan 40 jaar
  
• 1 op de 300 mensen boven de 60 jaar krijgt ziekte van Parkinson
  
• +/- 53.000 personen in Nederland in 2020

Welke motorische symptomen komen voor bij Parkinson?

Motorische symptomen

• Brady- en hypokinesie: traag en verminderd bewegen​
  
• Traagheid is spreken
• Rigiditeit: spierstijfheid​
  
• Valneiging​
  
• Tremoren​
  
• Unilateraal en bilateraal​

Welke niet-motorische symptomen komen voor bij Parkinson?

akinesie

rigiditeit

tremor

stijfheid

masker

gelaat

schudbeweging door onwillekeurige samentrekking van spieren

bewegingsarmoede

Feitjes

• Snelst groeiende neurologische aandoening
  
• Emoties hebben effect op bewegingen bij Parkinson
  
• Niet iedereen trilt die Parkinson heeft
  
• Parkinsonpatiënten worden regelmatig aangesproken met de vraag of ze dronken zijn
  
• Het gelaat is emotieloos

Oorzaken van de ziekte van Parkinson

• Parkinson ontstaat door een combinatie van verschillende oorzaken. De echte oorzaak is nog niet bekend

• Te weinig boodschapperstoffen

Door te weinig dopamine kun je de spieren niet meer goed sturen

• Omgeving

Er is een verband tussen het ontstaan van parkinson en werken in omgevig met zware metalen, oplosmiddelen en/of pesticiden

• Erfelijkheid

In een paar gevallen kan de ziekte van Parkinson erfelijk zijn, vooral als je de ziekte op jonge leeftijd krijgt

Misverstanden:

- Alle mensen met Parkinson hebben last van trillingen

- Mensen met Parkinson zijn altijd dement

- De ziekte van Parkinson is een spierziekte

- De ziekte komt vaker voor bij mannen

- Mensen met Parkinson zijn vaker humeurig

- Parkinson en Parkinsonisme is hetzelfde

- Mensen met Parkinson drinken meer alcohol

Niet alle mensen met parkinson trillen. Sterker nog, ongeveer één op de drie mensen met parkinson heeft niet of

 nauwelijks last van trillen.

Niet iedereen met parkinson is of wordt dement. Bovendien is de vorm van dementie die optreedt bij parkinson niet hetzelfde als bijvoorbeeld de dementie bij de ziekte van Alzheimer, waarbij je vaak gedesorienteerd bent in?

tijd, plaats persoon. het gaat vooral op gebied van organiseren/plannen en multitasking.

Geen spierziekte maar door de uitval van aansturing van de zenuwen zijn er motorische symptomen. met de spieren zelf is niks mis.

niet meer bij mannen ongeveer evenveel net iets meer mannen

Door de verminderde mimiek (minder uitdrukking in het gezicht, soms ook wel ‘pokergelaat’ genoemd’) lijken mensen met parkinson minder vrolijk te zijn, maar dat is in de meeste gevallen puur de ‘buitenkant’!

nee parkinsonisme is een verzamelnaam voor als iemand de symptomen van parkinson vertoond maar er geen parkinson diagnose is. deze mensen reageren dan ook heel anders op behandelingen en hun prognose is anders.

Niet motorische – of autonome verschijnselen​

• Depressie​
  
• Cognitieve problemen​
  
• Dementie​
  
• Mictie- en defecatieproblemen​
  
• Seksuele disfunctie​
  
• Orthostatische hypotensie​
  
• Transpireren​
  
• Pijn​
  
• Psychose​
• Omdraaien in bed​
• Armzwaai bij lopen​
• Gestoorde houdingreflexen​

​

Geestelijke problemen

• Problemen met organiseren en plannen
  
• Traagheid in denken
  
• Dwangmatigheid
  
• Depressief
  
• Hallucinaties
  
• Achterdocht
  
• Geheugen-/concentratieproblemen
  
• Parkinsondementie syndroom
  

Emoties hebben geen invloed op het bewegen bij parkinson

Eens

Oneens

Problemen in sociale omgang

• Gesprekken (tijdens verjaardagen) of in grote groepen kosten heel veel energie.

• Traagheid in denken vormt een probleem bij deelname aan sociale activiteiten.

• Bij stress voor deelname aan sociale activiteiten is er kans op toename klachten (tremoren)

• Verminderd initiatief wekt de indruk van desinteresse van de patiënt.

• Wisseling in klachtenpatroon is inherent aan het ziektebeeld, dit wordt door de omgeving vaak niet begrepen.

Diagnose

• Klinisch beeld (Red flags)​
  
• Aanvullend onderzoek​ (MRI)
• Reactie op medicijnen​ (levodopa)

Parkinsonisme?

Het verschil ligt in de dopamine: bij Parkinson is de aanmaak van dopamine verstoord, bij parkinsonisme verloopt de opvang van dopamine niet goed, waardoor Parkinson medicijnen niet werken bij parkinsonisme.

Verschillende vormen

• Parkinsonisme als gevolg van medicatie​
  
• MSA (multi systeem atrofie)​ ernstige moeite met bewegen, praten, slikken, ademhalen en je evenwicht.
• PSP(progressieve supranuclaire paralyse)​ Problemen met bewegen, spreken en slikken, evenwicht en beperkte oogbewegingen. 
• CBD (corticobasale degeneratie)​ een kant van het lichaam moeite met bewegen
• DLB (Dementie met Lewy lichaam)​
• Vasculair parkinsonisme​

De ziekte van Parkinson ontstaat bij de meeste patiënten na het 60e jaar.

1. Ja
2. Nee

Parkinson is geen erfelijke aandoening

1. Juist
2. Onjuist

Parkinson is alleen met medicatie te behandelen

1. Waar
2. Niet waar

Wat behoort tot de eerste 'vage' klachten van Parkinson?

1. Trillen, freezing, verminderd ruiken
2. Obstipatie, evenwichtsproblemen, stijve spieren
3. Obstipatie, verminderd ruiken, slaapstoornissen
4. Trillen, wanen/hallucinaties, slaapstoornissen

Mensen die op jonge leeftijd parkinson krijgen hebben hetzelfde beloop als mensen die de ziekte op latere leeftijd krijgen

1. Waar
2. Niet waar

Tijdens de ON-periode kan de patiënt zelfstandig lopen en aankleden, is verstaanbaar, vlot in zijn reacties en vrolijk.

Tijdens de OFF-periode kan de patiënt niet lopen, is ADL afhankelijk, reageert traag, praat onverstaanbaar en is vaak somber.

On/off fenomeen

BEHANDELING

• Medicatie
  
• Therapie
  
• Acceptatie
  
• Voedingstoestand
  
• Operatie

Medicatie

Bestrijden van symptomen;

1. levodopa (stof die omgezet wordt naar dopamine) is een samenstelling van madopar en sinemet. 
2. dopamine-agonisten (bootsen werking dopamine na) zoals; sifrol en apomorfine.

• Therapietrouw is belangrijk.
  
• Afwijkende inname tijd kan gevolgen hebben voor de hele dag
  
• Tijden aanpassen aan situatie patiënt
  
• Opname sinemet en madopar afhankelijk van maaglediging en voedselopname
  

stimuleren de dopaminereceptoren in de hersenen. De symptomen van de ziekte van Parkinson kunnen goed worden behandeld met dopamine agonisten. In vergelijking met levodopa zijn deze medicijnen wel iets minder effectief maar geven daarentegen minder responsfluctuaties na langdurig gebruik.

Parkinsonmedicatie