Middeleeuwen: de mens was onderdeel van de christelijke gemeenschap.
Vanaf 1400: boekdrukkunst, ontdekkingsreizen, renaissance
De mens ontdekte zijn mens-zijn.
De Oudheid werd weer populair.
Italiaans humanisme: focus op wetenschap en kunst (michelangelo, Da Vinci)
Noordelijk humanisme: focus op ethiek en verdraagzaamheid (Erasmus, Moore)