Restauratie

• geschiedenis
• Secundair onderwijs

De restauratiepolitiek op het Congres van Wenen

1814-1815

Europa na Napoleon...

Onder leiding van Pruisen (Duitsland), Oostenrijk, Rusland en Groot-Brittannië

Leerdoelen

Je bouwt een historisch referentiekader op

Je vergelijkt historische kaarten

Je analyseert de doelen van het Congres van Wenen

Je bespreekt de continuïteit en discontinuïteit tussen de periode voor en na de Franse Revolutie

Je analyseert bronteksten in kader van historisch maatschappelijke context

Je analyseert de problemen voor de doelstellingen van het Congres van Wenen

Je analyseert hoe het congressysteem de conservatieve krachten in Europa ondersteunt

Je actualiseert het principe van het congressysteem

Je evalueert of het Congres van Wenen behoudend of vernieuwend is

Je evalueert of het Congres van Wenen geslaagd is

Bookwidgets

1814-15 Congres Wenen

1814-

Welke periode volgt op de tijdlijn na de heerschappij van Napoleon?

Bookwidget

Wat betekent restaureren?

Wat betekent restaureren in deze context?

Waar en wanneer werd beslist hoe deze restauratie zou plaatsvinden?

Gelijktijdig of niet met de periode van Napoleon? Verlaar

Wat gebeurt er met het balkje van de periode restauratie en waarom?

Wat gebeurt er op de tijdlijn waardoor de restauratie vervaagt?

Start 5DF - leerlingen bereidden vragen voor

1814-

Welke periode volgt op de tijdlijn na de heerschappij van Napoleon?

Restauratie

Bookwidget

Wat betekent restaureren?

Herstellen

Wat betekent restaureren in deze context?

Het herstel van de situatie in Europa voor de Franse Revolutie

Waar en wanneer werd beslist hoe deze restauratie zou plaatsvinden?

Wenen in 1814/1815

Gelijktijdig of niet met de periode van Napoleon? Verlaar

Gelijktijdig.

Napoleon werd verbannen naar Elba, maar wist te ontsnappen en kwam met een laatste mars tot in Waterloo terug in 1815. Op dit moment was het congres al gestart wat er moest gebeuren om de situatie te herstellen.

Wat gebeurt er met het balkje van de periode restauratie en waarom?

Het verdwijnt langzaamaan. Het herstel blijft dus niet duren en zal verdwijnen

Wat gebeurt er op de tijdlijn waardoor de restauratie vervaagt?

De blokken liberalisme en nationalisme worden feller naarmate het blokje van de restauratie vervaagt. De ideeën van deze twee stromingen zullen dus de restauratie teniet doen.

We zien ook revolutiegolven (1830 en 1848)

Liberté

vertaald: vrijheid. Steekt het kanon aan in de kont van koning Lodewijk XVI waardoor hij veto's overgeeft op de monarchen van Europa die onderaan staan

Adelaar

Pruisische adelaar met kroon: zonder deze sans-culottes honden zou ik jullie beschermen

Europees monarch

'de ziekte van de Fransen gaat mij mijn troon kosten'

Assemblée Nationale

Het Assemblée nationale van 1792 - wetgevende vergadering onder de terreur.

De konten spuiten: Vrijheid en ça ira (dat gaat - verwijst naar een revolutionair lied)

paus

Vertegenwoordigt de clerus - de stand die ook zwaar te lijden had onder de revolutie

Bron: anonieme maker, Frankrijk, 1792

Onderzoeksvraag:

 In welke mate kan de invloed van de Franse Revolutie in Europa ongedaan gemaakt worden door de restauratie in de 19e eeuw?

Bookwidgets

Onderzoeksvraag: In welke mate kan de invloed van de Franse Revolutie ongedaan gemaakt worden?

Wat gaan we bestuderen?

Wat is het Congres van Wenen? 

Wat was het doel van het Congres van Wenen?

Wat is de restauratiepolitiek?

Wat is het belang van het Congres?

Zijn de bepalingen van het Congres duurzaam?

Wat verandert er tegenover de periode voor de Revolutie?

CvW: duurde ongeveer 8 maanden en was een reactie tegen de Franse Revolutie en de veroveringen van Napoleon die de ideeën van de Franse Revolutie uitdragen

Doel:

Herstel Ancien Regime

Restauratie van de wettelijke orde

Volkssoevereiniteit (macht gaat uit van het volk) en vrijheid en gelijkheid : GEVAAR voor Europese monarchieën

Legitimiteit van koningschap wordt verdedigd

Gestoeld op traditie

Goddelijke opdracht

Zorgt voor stabiliteit – geen revoluties meer!

Duurzame vrede installeren door machtsevenwicht (Engelse doctrine Balance of Power)

100 jaar geen oorlog

Stabiele grenzen

Continuïteit met vrede van Westfalen (1648

Respecteren van grenzen

Niet bemoeien met binnenlandse aangelegenheden

Stap verder: hertekenen van grenzen + ontstaan supranationaal overleg

Belang: machtsevenwicht, ontwikkeling diplomatie en 1e Europese samenwerking

Maar iedereen blij?? Neen!

Weet je nog?
Wat was de essentie van de Franse Revolutie?

Verklaring van de rechten 

van de mens en de burger

augustus 1789

FRANSE REVOLUTIE

• Op 26 augustus werd de 'Déclaration des Droits de l'Homme et du Citoyen' afgekondigd.
• In dit document wordt duidelijk gemaakt dat ieder mens vrij én met gelijke rechten wordt geboren, gebaseerd op de ideeën van de verlichting. 
  
  
• Persvrijheid, Godsdienstvrijheid, Onschuldig tot staat je schuld heeft bewezen, Inspraak als je belasting betaalde (cijnskiesrecht),Goederen worden beschermd, Scheiding van de 3 staatsmachten: uitvoerende, rechterlijke en wetgevende macht
  
  
• Deze verklaring is gebruikt als voorbeeld voor Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van de Verenigde Naties.

Napoleon wil over heel Europa regeren

Waarom?

- Ideeën van de Franse Revolutie verspreiden.

- Macht- en gebiedsuitbreiding.

Hoe?

- Door oorlogen te voeren. 

• Napoleon werd verlagen bij de slag bij Leipzig (1813) door een coalitieleger
• Hij werd gevangen gezet op het eiland Elba 
• De Franse legers die een groot deel van Europa hadden bezet, moesten zich terugtrekken.
• Maar wat na Napoleon? Er werd een internationale conferentie gehouden in Wenen om dit te bespreken.

Wie?

Delegaties uit Engeland, Portugal, Zweden, Pruisen, Frankrijk, Oostenrijk, Rusland, Spanje, Denemarken, het koninkrijk Sardinië, de Republiek van Genua, het Groothertogdom van Toscane, het koninkrijk Sicilië, Beieren, Saksen-Weimar-Eisenach, Hannover, Württemberg, de Kerkelijke Staat en de Verenigde Nederlanden ontmoeten elkaar.

Graaf Klemens van Metternich -minister van buitenlandse zaken van Oostenrijk en later kanselier (eerste minister)

Karl August von Hardenberg: kanselier van Pruisen

Rijksgraaf van Nesselrode: hoofd van de Russische delegatie(tsaar Alexander I was ook aanwezig op het congres)

burggraaf van Castlereagh, Britse minister van buitenlandse zaken

Talleyrand, minister van buitenlandse zaken en vertegenwoordiger van de Franse koning Lodewijk XVIII - hij mocht enkel waarnemen.

Friedrich von Gentz: privé secretaris en adviseur van Metternich.
Secretaris van het Congres.

Le Congress dansé

Tijdens het Congres van Wenen werden er naast de formele diplomatieke bijeenkomsten ook informele sociale evenementen georganiseerd, zoals bals, banketten en dansfeesten. Deze evenementen werden gehouden in paleizen en werden bijgewoond door diplomaten, politieke leiders, koninklijke figuren en hun entourage. Het idee achter deze informele evenementen was om een sfeer van ontspanning en sociale interactie te creëren tussen de afgevaardigden van verschillende landen, in de hoop dat dit zou leiden tot betere diplomatieke relaties en uiteindelijk tot succesvolle onderhandelingen.

Niemand minder dan de Duitse componist Ludwig van Beethoven (1770-1827) kreeg van de keizer de opdacht om de gasten te entertainen.'

Bron: https://historiek.net/klemens-von-metternich-biografie/134847/

Poging tot herstel van de oude orde (Ancien Régime)

Bron

Saint-Fal (1815), Le gâteau des Rois, Britisch museum

Wie staan er bovenaan en waarom?

Talleyrand is de diplomaat die Frankrijk vertegenwoordigd. Verklaar zijn positie op de tekening.

Hij zit in een moeilijke situatie want zijn land is verslagen.

Hij moet de schade voor Frankrijk beperken.

Na de val van Napoleon krijgen de conservatieven in Europa de overmacht.

De bepalingen van het Congres rustten op 4 pijlers: 

1. Omringingspolitiek 

2. Legitimiteitsprincipe

3. Krachtenevenwicht

4. Compensatiebeginsel

De Grote Alliantie (Verenigd Koninkrijk, Pruisen, Rusland en Oostenrijk) bewaken de orde

1. De isolatie van Frankrijk: om te voorkomen dat Frankrijk opnieuw Europa onder de voet zou lopen, werd het omringd met bufferstaten. Dit heet omringingspolitiek

1. Omringingspolitiek.

Frankrijk:

Teruggedrongen tot grenzen voor 1790

Omringd door bufferstaten

Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (Z en N nederlanden)

Koninkrijk Piemont-Sardinie

Pruisen krijgt gebiedsuitbreiding in Rijngebied

Zwitserland

HRR der Duitse natie gaat van 350 staatjes naar 39: Duitse Bond met Oostenrijkse voorzitter

Bestuurd door afgevaardigden van de staten, maar eigenlijk door Pruisen en Oostenrijk

Rusland: krijgt groot deel van Polen (rest naar Pruisen)

Oostenrijk: verliest Z-Nederlanden maar wordt gecompenseerd met gebiedsuitbreiding Adriatische kust en Noord-Italie + voorzitter Duitse Bond

Heilige Alliantie!!! Orthodoxe Tsaar, Katholieke Oostenrijkse keizer, protestantse Pruisische koning

Later aangevuld met Groot Br

1818: Frankrijk treedt toe: Grote Alliantie.

 - vergaderen

- interventierecht

Het legitimiteitsprincipe  stelde dat de vroegere vorsten opnieuw op de troon werden gezet.

Ze waren verondersteld te regeren als een absolute vorst: het volk kreeg geen inspraak (goddelijk recht boven volkssoevereiniteit)

Lodewijk XVIII  Ferdinand VII        Johan VI              Willem I

Frankrijk              Spanje                   Portugal        Nederlanden

2. Legitimiteitsprincipe

3. Machtsevenwicht (Balance of Power)

Bekommernis van de Britten!

Bij het trekken van de nieuwe grenzen wordt het principe 'Balance of Power' gehanteerd. Het krachtenevenwicht was een belangrijke bekommernis van de Britten. 

Zij wilden vanop hun eiland toezien dat geen enkele grootmacht op het continent te machtig zou worden.

Zelf wilden ze hun macht uitbouwen op maritiem gebied.

4. Compensatiebeginsel

Compensatiebeginsel: grootmachten willen beloond worden voor inspanningen + voor herverdeling moet er evenveel territorium terugkomen als er herverdeeld wordt

Oostenrijk verloor de Nederlanden, maar kreeg o.a. twee gebieden in Noord-Italië

De Nederlanden - Noord en Zuid werden herenigd

De Britten wilden dat geen Europees land te machtig kon worden, terwijl ze zelf de grootste zeemacht werden. Zo verkregen ze Malta, de Ionische eilanden en Korfoe tussen 1789 en 1815

Koning Lodewijk XVIII - nakomeling van de onthoofde Lodewijk XVI - werd koning van Frankrijk

Compensatiebeginsel

Omringingspolitiek

Machtsevenwicht

Legitimiteitsprincipe

Dit zorgde voor een nieuwe verdeling

Maar... Spanning in de maatschappij

Na de val van Napoleon krijgen de conservatieven in Europa de overmacht.

• Ze proberen de oude machtsposities van de adel en de koningen (= Ancien Régime) weer te herstellen: ze restaureren het.
  
  
• De 'Restauratie' (periode van 1815-1848) tracht dus de periode te herstellen van voor de Franse Revolutie en Napoleon zonder de Verlichte ideeën. Het is een reactie op de Revolutie en de ideeën van de Verlichting.
  
  
• Het was gestoeld op de filosofie van het conservatisme: een samenleving kan niet enkel gebaseerd zijn op de rede, maar ook op tradities. Veranderingen moeten komen via een evolutie - langzaam en natuurlijk..

Opgelet!

De klok wordt evenwel niet volledig teruggedraaid.

- Code Civil blijft van kracht

- standenmaatschappij blijft afgeschaft

- in vele gevallen blijven de nieuwe grondwetten wel van kracht (afhankelijk van regio tot regio).

Conservatisme – uitgedragen door Metternich (minister van BuZa Oostenrijk)

Gestoeld op id Iers filosoof Burke

Baseert zich op traditie (conserveren)

Zet zich af tegen ideologieën die samenlevingen radicaal willen veranderen

Houden wat goed is, verbeteren wat kan (organisch en doordacht)

Reactionair: reactie op de Franse Revolutie

(conservatief) versus liberalisme (progressief)

Reactionair

Reactionair stamt van het Franse réactionnaire, een woord uit het begin van de 19e eeuw. Het was de eerste term die gebruikt werd om de tegenstanders van de Franse Revolutie mee aan te duiden (de latere term was conservatief, van conservateur). ... In deze context zijn reactionairen tegen democratie en parlementarisme.

Sleep de stellingen naar de passende politieke stroming.

Conservatisme

Liberalisme

Vrijheden moeten vastgelegd worden in een grondwet.

De oude orde, met een koning, moet hersteld worden.

Burgers moeten inspraak hebben in het bestuur.

Rust en stabiliteit is belangrijk

Bookwidget

Start 3/10

Bronnenanalyse Burke

Conservatieve visie?

• Ja, want:
• voor geleidelijke verandering
• wil stabiliteit (volgen tradities)
• macht kerk en adel herstellen (bestaande instituties)

Wie zal niet blij zijn met het conservatieve gedachtegoed?

1. Adel
2. Koning
3. Kerk
4. Burgerij

BW 14-21

Bronnenanalyse: Eelbode (1)

• Soort bron?
• secundaire bron
• Maker?
• Student die onderzoek voert naar CvW voor thesis
• Bruikbaar voor OV? (In welke mate kan de invloed van de F.R. ongedaan gemaakt worden door de restauratie in de 19de eeuw?)
• Ja.
• Betrouwbaar?
• Ja, academisch onderzoek.
• Territoriaal = ?
• verwijst naar grenzen en grondgebied
• 
  

Bronnenanalyse: Eelbode (2)

• Status-quo?
• Laten aansluiten hoe het vroeger was.
• Grootmachten willen macht bij?
• Vorsten => traditie
• Legitimiteit?
• = aanvaard door het volk
• Dit is een eerder .... visie?
• = conservatieve (zie pijlers CvW)

BW 22-32

Bronnenanalyse Metternich

• Soort bron?
• Primair
• Bewerkt?
• Ja, vertaling (+ingekorte versie)
• Maker + doel?
• Clemens von Metternich. Wil rust en stabiliteit (om nationalistische en liberale rev. te voorkomen)
• Bruikbaar?
• JA

Bronnenanalyse Metternich (2)

• Betrouwbaar?
• (+) is ooggetuige
• (-) is betrokken partij met conservatieve agenda
• Welke motieven?
• 1-6: ja / 7,8,9: nee
• Representatief?
• Enkel voor conservatieve ideeën t.t.v. CvW
• Welk principe CvW zien we terugkomen?
• Herstel van vorsten

Bronnenanalyse Metternich (3)

• Welke basisprincipes van het CvW herken je?
• machtsevenwicht / legitimiteitsbeginsel 
• Idee dat teniet wordt gedaan?
• Volkssoevereiniteit
• Toekomstige problemen?
• nationalistische en liberale opstanden
• Hoe evenwicht behouden?
• vorsten met een sterk beleid en militaire samenwerking

BW 33-34

bronnenanalyse Zamoyski

• Probleem?
• Nationalisme
• oorzaak?
• Gebrek aan eigen staat voor verschillende volken

BW 40-43

bronnenanalyse Eynard

• Primair
• Betrouwbaar?
• (+) ooggetuige
• (-) vooral meningen / negatieve houding / later betrokken bij revoluties
• Meerwaarde?
• multiperspectiviteit
• Waarover getuigt hij?
• Hoe hij het compensatiebeginsel negatief ervaart

De opkomst van het nationalisme

De overheersing van Napoleon had het nationalisme aangescherpt bij verschillende volkeren.

Napoleon had bij de herverdeling van Europa verschillende volkeren samengevoegd en hierdoor groeide het nationalisme. Aan de ene kant respecteerde hij lokale tradities en talen, wat mensen trots maakte op hun cultuur. Maar aan de andere kant voegde hij vaak verschillende volkeren samen onder één leiding, wat ervoor zorgde dat deze volkeren autonomie of zelfbestuur wilden. Omdat ze werden overheerst door Frankrijk, voelden ze zich samen sterk en wilden ze onafhankelijkheid.

19de eeuw: mensen krijgen het gevoel dat ze bij een volk of natie hoorden, een groep met een eigen taal, cultuur en geschiedenis.

 

Nationalisme--> Grote liefde voor je eigen land, volk en cultuur.

Idee dat volkeren het recht hadden op een eigen staat

waar heeft men bij het Congres van Wenen geen rekening mee gehouden?

Met de verschillende volkeren: men trok nieuwe grenzen waardoor volkeren in een andere staat terecht kwamen

Dit geeft reeds een aanwijzing van het probleem dat de bepalingen van het Congres van Wenen mee onder druk zal zetten. Welk?

Volkeren willen meer zelfstandigheid onder invloed van het nationalisme

In de ‘veelvolkerenstaat’ Oostenrijk-Hongarije leefden veel nationaliteiten en religies naast elkaar

Dit rijk omvatte verschillende etnische groepen, waaronder Oostenrijkers, Hongaren, Tsjechen, Slowaken, Roemenen, Kroaten, Slovenen, Bosniakken, Polen,....
Het was een multinationale staat met diverse culturen en talen.

Allianties

De nieuwe orde moest door onderlinge solidariteit beschermd worden!

1. Heilig Alliantie (september 1815): een verbond tussen de orthodoxe Russische Tsaar, de katholieke Oostenrijkse keizer en de protestantse Pruisische koning.

2. Viervoudige Alliantie: in november treedt ook Groot-Brittannië toe tot de Alliantie

3. Grote Alliantie: in 1818 treedt ook Frankrijk toe.

Regelmatige vergaderingen om voorspoed en vrede in Europa te bevorderen - Dit eerste permanente politieke overleg in Europa (vernieuwend) wordt het congressysteem genoemd

Interventierecht: de troepen van de alliantie verdedigen de 'orde' - het was dus een instrument voor de conservatieve krachten

Vormen van internationale samenwerking

Belangrijke internationale organisaties zijn: 

Europese Unie (EU)

Verenigde Naties (VN) 

NAVO 

Internationaal monetair fonds (IMF)

Wereldbank

World trade organisation (WTO)

De Verenigde Naties

VN Veiligheidsraad

Doel: Veiligheid!

Door: onderhandelen -> afspraken maken

Belangrijkste orgaan van de VN is de Veiligheidsraad. Deze Vergadering beslist of er ingegrepen moet worden.

De Veiligheidsraad bestaat uit vijftien leden van de Verenigde Naties, waaronder vijf permanente leden:

China, Frankrijk, Rusland, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk.

De andere tien leden worden voor een termijn van 2 jaar gekozen.

Was het Congres van Wenen vernieuwend of behoudend? Nuanceer je antwoord

Bookwidget 44

Geslaagd herstel?

Nationalisme en liberalisme worden verdrukt op het Congres, maar gaan deze ideeën zomaar verdwijnen?

De hele 19e eeuw door zullen we een strijd zien tussen de oude orde (adel/vorst) en de nieuwe orde (verlichte ideeën)

Tussen conservatieve (behoudsgezinde) en progressieve - liberale (gericht op verandering) krachten.

BW 45-46

Het congres van Wenen tracht de orde te herstellen.

• Wat is het Congres van Wenen? 
• Een reactie tegen de Franse Revolutie en de veroveringen van Napoleon.
• Wat was het doel van het Congres van Wenen?
• Herstel van het Ancien Régime
• Duurzame vrede verwezenlijken in Europa
• Hoe gaat het Congres van Wenen dit verwezenlijken?
• Hertekenen van de grenzen van Europa/herstel oude vorsten/evenwicht/compensatie
• Stabiele situatie creëren door overleg tussen de grootmachten
• Wat is het belang van het Congres?
• Principe van machtsevenwicht hanteren
• Ontwikkeling van een Europese samenwerking
• Zijn de bepalingen van het Congres duurzaam?
• Door het ontstaan van het liberalisme en nationalisme is een terugkeer niet duurzaam
• De Revolutiegolven van 1830 en 1848 tonen aan dat de wereld teveel veranderd is.

Begrippen uit deze les

• Congres van Wenen
• Restauratie
• Restauratiepolitiek
• Conservatisme
• Progressivisme
• Nationalisme
• Liberalisme
• Congressysteem
• Grote Alliantie
• Legitimiteitsprincipe
• Krachtenevenwicht 
• Compensatiebeginsel
• Omringingspolitiek