Staatsinrichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Herhaling Staatsinrichting

Katern Staatsinrichting van Nederland

Wat is staatsinrichting?

Staatsinrichting is de wijze waarop de staat, 

zijn regering en zijn bestuur zijn ingericht. 

Bij geschiedenis leer je vooral hoe dit in Nederland is ontstaan;

Bij maatschappijleer leer je vooral hoe dit in Nederland werkt

Doelen

• Gevolgen van de grondwet van 1848 voor het bestuur van Nederland
• Hoe de Nederlandse samenleving verzuild raakte
• Hoe de strijd om gelijke rechten  voor de arbeiders en vrouwen verliep eind 19e en begin 20e eeuw
• Welke rechten Nederlanders nu hebben

1815

• Tweekamerstelsel: Eerste- en Tweede Kamer
• Eerste Kamer wordt gekozen door de Koning
• Koning heeft veel macht
• Nieuwe grondrechten: (een beperkte mate van) vrijheid van drukpers, het recht van petitie 

1840-1848

• Conservatief: geen ruimte voor veranderingen
• Regeert, min of meer, als absolute vorst
• Moet niets weten van democratie
• Moeizame relatie met zijn vader

Revolutiejaar 

1848

De ‘erfgenamen van de Franse Revolutie’, de Liberalen, komen tot de conclusie: "Alles is weer hetzelfde als vóór de Franse Revolutie!"

Overal zitten er weer koningen op de Europese tronen en 

ondanks 'een grondwet' is er maar weinig democratie.

Overheid moet zich zo min mogelijk bemoeien met mensen --> Vrijheid

Liberalen waren mensen uit de hoge burgerij

Paniek bij de vorsten

in heel Europa!

Ook in Den Haag...

...koning Willem II wordt 'in één nacht' liberaal

Nieuwe Grondwet

1848

Gevolgen (1)

• De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:
  

Koning is onschendbaar

Ministeriële verantwoordelijkheid

Klassieke grondrechten

🡪 Vrijheid van vereniging en vergadering

🡪 Vrijheid van onderwijs  

Gevolgen (2)

• Parlementaire democratie (=parlement heeft het laatste woord)

• Constitutionele monarchie (=koning moet zich aan de grondwet houden)

• Censuskiesrecht

Districtenstelsel

Voordelen van het districtenstelsel

• Kandidaten persoonlijk bekend bij kiezers

• Kandidaten kennen het gebied, de bevolking en de problemen

• Vergroten politieke interesse

Nadelen van het districtenstelsel

• The winner takes it all: uitgebrachte stemmen op verliezers tellen niet meer mee

• Alleen de lokale kandidaat is bekend, kandidaten uit andere gebieden niet

• Kleine partijen maken vaak weinig kans

Verzuiling

1879

Anti-Revolutionaire Partij (ARP)

Abraham Kuyper

Bijbel moet het uitgangspunt van alle politieke ideeën zijn

Voorkomen dat mensen met liberale en socialistische ideeën in contact komen

´Kleine luyden´

Pieter Jelles Troelstra (SDAP)

1894

Ferdinand Domela Nieuwenhuis (SDB)

1881

Revolutie!

Kiesrecht!

SDAP en SDB hebben hetzelfde doel, maar een andere manier om dat te bereiken.

1889 Vrije Vrouwenvereniging (VVV) o.l.v. Wilhelmina Drucker

1893 Vereniging voor vrouwenkiesrecht (VvVK) (vanaf 1903 Aletta Jacobs als voorzitter)

Eerste feministische golf

• In de wereld: vanaf 1848 (suffragettes)

• In Nederland: 1880-1920

• Doel 1: Kiesrecht voor vrouwen
• Doel II: Goed onderwijs voor vrouwen

1917: Situatie in de wereld

• Eerste Wereldoorlog

• Russische Revolutie

• Strijd voor Vrouwenkiesrecht

Pacificatie van 1917

• Alle mannen ouder dan 23 hebben algemeen kiesrecht
• Passief kiesrecht voor vrouwen (actief kiesrecht vanaf 1919)
• Evenredige vertegenwoordiging in plaats van districtenstelsel (verkiezingen)
• Gelijke betaling voor zowel openbaar- als bijzonder onderwijs (einde Schoolstrijd)

Vergissing van Troelstra

1918

• In november 1918 vindt Troelstra (SDAP) dat Nederland klaar was voor een 'socialistische revolutie', zoals in Rusland was geweest.
• Op dat moment had Nederland economisch 'last' van de Eerste Wereldoorlog: Belgische vluchtelingen, en Nederlandse soldaten, die wel paraat moesten staan, klaagden over slecht voedsel en strenge regels.
• De eerste verkiezingen sinds Algemeen Kiesrecht waren Troelstra tegengevallen: "Met verkiezingen zouden de socialisten nooit aan de macht komen!"

Klassieke grondrechten

Beschermen ons tegen de overheid 

Geven ons rechten tegen een te machtige overheid

Staan sinds 1848 in de Grondwet

Klassiek betekent: 'iets uit vroeger, maar niet verouderd'

bijvoorbeeld:

• vrijheid van godsdienst
• vrijheid van meningsuiting
• vrijheid van drukpers
• vrijheid van vereniging, vergadering en betoging
• vrijheid van onderwijs

Sociale grondrechten

Na de Tweede Wereldoorlog gaat de overheid steeds meer zorgen voor de burgers.

Plichten van de overheid: 

zorgen voor een goed bestaan

Zijn pas in 1983 de Grondwet gekomen

Grondwetswijziging 1983

• Recht op bestaanszekerheid


• Recht op onderwijs


• Recht op gezondheidszorg


• Recht op woongelegenheid


• Recht op bewoonbaar gebied


• Recht op rechtsbijstand


• Recht op werk

Rondvraag

Zijn er nog vragen?