H5 Oriëntatie en §1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1

H5 Oriëntatie en §1

Handel en de opkomst van steden

Welkom!

1HV

Leerdoel

• Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van steden in de late middeleeuwen.
• Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond.
• Je kunt aan de hand van een voorbeeld van een middeleeuws netwerk tussen handelssteden uitleggen waarom samenwerking voordelig was.

Planning

• Terugblik en voorkennis
• Tijdvak en periode
• Kaarten bekijken
• Opkomst van steden
• Ontginnen en drieslagstelsel
• Geldeconomie
• De Hanze (video met werkblad)
• Huiswerk
• Afsluiting

H5

Dit hoofdstuk gaat over de 'late middeleeuwen'

(1000 - 1500)

De opkomst van steden, staten en handel

1. Handel en de opkomst van steden
2. De middeleeuwse stad
3. De kerk in de late middeleeuwen
4. Het ontstaan van staten
5. §5, 6 en 7 verdiepen in 'oorzaak-gevolg', beeldbronnen en kaarten

Tussen 500 en 1000 

Bijna iedereen boer

Leefden van de opbrengst van het land. 

Rond 1000 

Steden groeiden weer. 

Oorzaak

Stijging van landbouwopbrengsten. 

Dit komt door twee oorzaken:

Er komen weer steden

• Rond 1000: Handel, nijverheid en steden ↑
• Twee oorzaken:

1. Landbouwopbrengsten stegen door uitvindingen als de halsjuk en de ijzeren ploeg. Maar ook door efficiënter grondgebruik in het drieslagstelsel.
2. Kloosters en heren gingen woeste gronden ontginnen (geschikt maken voor de landbouw)

• Meer voedsel -> Meer bevolking -> Meer handel -> Steden

• Zo ontstond in de late middeleeuwen (1000-1500) een agrarisch-stedelijke samenleving: een samenleving waarin de meeste mensen nog op het platteland wonen en in de landbouw werken, maar waarin er ook steden met handelaren en ambachtslieden zijn.

Vanaf 1000 N.Chr.

Veiligheid neemt toe

Toename voedselproductie:

Meer grond door ontginnen en inpoldering

Technologische verbeteringen

zoals ristelploeg

Drieslagstelsel 

i.p.v. 

tweeslagstelsel

Ontginnen

kloosters en heren gingen woeste gronden ontginnen. 

= Bossen en moerassen geschikt  maken voor de landbouw.    Bossen werden gekapt en moerassen drooggelegd.   Hiervoor kwamen akkers en weiden in de plaats.

Wat zou het gevolg kunnen zijn van een groeiende voedselproductie?

Sterke bevolkingsgroei

Groei handel

Ontstaan ambachten

Opkomst steden

• Handelaren gaan bij elkaar wonen 

1. Veiliger
2. Makkelijker verkopen

• Stadsrechten? - Eigen bestuur, eigen rechten en een stadsmuur
• Mensen met hetzelfde beroep vormden gildes in de steden (leerling - gezel - meester)

Geldeconomie

• Een economie waarin mensen elkaar met geld betalen
• Waarom? Producten als graan en eieren kan je niet bewaren, producten zijn niet altijd evenveel waard en geld is makkelijker mee te nemen
• Belasting ging dus van pacht naar geld
• Problemen? Koninkrijken en steden hadden eigen munten. Je moest dus steeds geld wisselen.
• Maar dat nadeel was minder groot dan de voordelen van geld. Want dankzij het gebruik van geld namen handel en nijverheid flink toe.

Specialisatie

• Niet iedereen meer boer
• Mensen richten op één beroep, specialiseren

Ambacht

• Beroep waarbij producten en goederen met de hand gemaakt worden
• Denk aan timmerman, smit, bakker

De Hanze

Hanze

Video met werkblad

1. Kampen
2. Het ligt aan de rivier de IJssel
3. Van het Duitse ''Hanza'' wat groep of gilde betekent
4. Slechte wegen en er kon niet veel in karren die door paarden werden getrokken
5. De Kogge
6. De Noordzee en de Oostzee (Engels Kanaal)
7.  - Ze deelden hun schepen                                       - Ze beschermen elkaar                                             - Ze maken prijsafspraken                                         - Ze spreken een gezamenlijke ''handelstaal
8. Nederduits

Antwoorden

Bonuspunten op de toets

0 fout = 2 punten

1 fout = 1 punt

2 fout = 1 punt

meer fout = 0 punten

Huiswerk

Zelfstandig werken

Oriëntatie H5

§1 opdracht 1, 4 t/m 7, 9, 11, 15 (8, 10, 16 alleen VWO -> 1 van H kiezen om over te slaan)

Schriftelijk leren

HW controleren vrijdag!