Fictie Verhaalanalyse

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2-4

Fictie

Lesdoelen

Je kan de personages (H25) uit het verhaal beschrijven

Je kent de verschillende perspectieven (H26) en kan deze in een verhaal uitwerken. 

Je weet dat je werkt aan je schrijfdossier (SOM)

Vorige les: aftekenen: verhaal (H24) (nog vier leerlingen)

Vandaag: verder werken aan schrijfopdracht(en)

 

Wat zie je?

Vandaag

Eerste lesuur: gezamenlijke verhaal (perspectief) en zelf lezen in je boek.

Tweede lesuur: nieuwe schrijfopdracht ('Alien') 

Einde van de les: maak keuze welke opdracht in je schrijfdossier. 

Hoe?

*Je werkt aan een van de twee schrijfopdrachten. Beide opdrachten moeten worden afgetekend. Een van de twee verhalen kies je voor je schrijfdossier. 

*Ook de reflectie en feedback van je klasgenoot komt in het dossier. 

Samen lezen 'Een bord spaghetti' 

Adriaan van Dis is een Nederlandse auteur, journalist en televisiepresentator. 

Perspectief!

Realismelijn

realistisch                     beetje realistisch                  niet realistisch

Genre

Een genre is een verhaalsoort.

Detective : oplossen van misdaad

Griezelverhaal : enge dingen en vreemde wezens

Psychologisch thriller : nadruk op personages, we volgen hun gedachten en gevoel

Science fiction : vaak in toekomst /ruimte

H25  PERSONAGES

1. Hoofdpersonen (de 'held')
2. Bijfiguren  (helper - tegenstander)
3. Figuranten

Checklist blz 102 ...gebruik deze vragen bij het schrijven. 

Eigenschappen van personages

Personages hebben eigenschappen, net als echte mensen. Aan de hand van deze eigenschappen kun je het karakter van personages beschrijven.

Voorbeelden van eigenschappen:
Betrouwbaar, verlegen, meeloper, driftig, zenuwachtig, spontaan, lui, slim, brutaal, arrogant, kalm, heldhaftig, lief etc.

Geef een paar karaktereigenschappen van personages uit jouw 'Klif'verhaal.

Beschrijving personage

1. Uiterlijk: lengte/kleding/huidskleur/kapsel/
2. Kenmerken: geslacht/leeftijd/gezondheid/achtergrond/werk/school
3. Karakter: betrouwbaar, verlegen, meeloper, driftig, zenuwachtig, spontaan, lui, slim, brutaal, arrogant, kalm, heldhaftig, lief 

Show don't tell

Show don’t tell: Hij was bang --> Hij voelde zijn hart in zijn keel bonken

...geef kleine beetjes informatie op het moment dat het spannender wordt en laat het zien (beeldend!)

Aftekenen verhaal plot (h24)

In de tussentijd...werk je verder aan je (verbeterde) verhaal of je pakt de nieuwe opdracht van (h26).

Tweetallen gevormd? Verhaal uitgewisseld? Feedback gegeven?

H26  Perspectief

• ik-perspectief
• personaal perspectief
• alwetend perspectief
• wisselend perspectief
  

Ik-perspectief

• Je ziet alles door de ogen van de verteller;
• Geschreven in de ik-vorm;
• Leert de ik-persoon heel goed kennen;
• Komt niet te weten wat andere personages voelen of denken.

Ik-perspectief

Een ijskoude rilling was langs mijn ruggengraat omhoog gekropen. Op de gastenlijst komen voor het feest is moeilijker dan geblinddoekt je rijexamen halen. Het verhaal gaat dat ze je van tevoren screenen, al heeft niemand een idee wie die ‘ze’ zijn en hoe dat screenen in zijn werk gaat. Hadden ze me de afgelopen weken in de gaten gehouden? Was ik al die tijd zonder dat ik het doorhad bekeken en afgeluisterd?
                                                (Uit: Zes seconden – Daniëlle Bakhuis)

Hij/zij perspectief (personaal perspectief)

• Je ziet alles door de ogen van één persoon;
• Geschreven in de hij- of zij-vorm;
• Leert de hoofdpersoon goed kennen.

Hij/zij-perspectief

Gieles probeerde zich een schuddende aarde voor te stellen. Een schuddend dak was hem niet vreemd. Als ‘s nachts zware vrachtkisten opstegen, bonkte het dak als een oude centrifuge. Gieles zapte weg van de aardbeving naar Animal Planet. Een vlooiende bonobo en haar jong zaten onder een boom. Zijn vriend Toon vertoonde overeenkomsten met apen.
                                           (Uit: Glijvlucht – Anne-Gine Goemans)

Alwetend perspectief

• De verteller is iemand die alles weet van alle personages;
• Geschreven in de hij- en zij-vorm;
• Komt te weten wat alle personages zien, horen, voelen en denken;

• Verteller weet wat er is gebeurd en wat nog gaat gebeuren.

Alwetend perspectief

Het was nog donker, toen in de vroege morgen van de tweeëntwintigste december 1946 in onze stad, op de eerste verdieping van het huis Schilderskade 66, de held van deze geschiedenis, Frits van Egters, ontwaakte.
                                                                (Uit: De avonden – Gerard Reve)

Wisselend perspectief

• Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van verschillende personages;
• Je ziet dezelfde gebeurtenissen vanuit verschillende invalshoeken;
• Kan gebruik worden gemaakt van de ik-vertelsituatie (meerdere ik-figuren, meervoudige ik-vertelsituatie) of van de personale vertelsituatie (meerdere hij- of zij-figuren, meervoudige personale vertelsituatie)

Meervoudig perspectief

Hoofdstuk 1: Ik had deze vakantie moeten afzeggen. Sinds ik ben opgestaan, heb ik al het gevoel dat ik moet huilen. 

Hoofdstuk 2: Denkt Lilly nou echt dat ik haar niet zie janken? Wat een muts. Geïrriteerd wend ik me van haar af.

Hoofdstuk 3: ‘Anouk.’ Iemand fluistert mijn naam. Waar ben ik? Het is nacht. En donker. Maar aan de grillige zwarte schaduwen om me heen kan ik zien dat ik in een bos ben.

                                                             (Uit: Shock – Mel Wallis de Vries)

Volgende week: inhalers grammatica (SOM

Je kan de personages (H25) uit het verhaal beschrijven

Je kent de verschillende perspectieven (H26) en kan deze in een verhaal uitwerken.

Je weet dat je werkt aan je schrijfdossier (SOM)

Aftekenen: verhaal (H24)?

'Ik liep naar het lokaal toe. Ik wist toen al dat ik een 8 voor de toets zou gaan halen, zo goed had ik geleerd.'

1. ik-perspectief
2. personaal perspectief
3. alwetend perspectief
4. meervoudig perspectief

Welke is onjuist?
Een hij/zij-perspectief

1. is onbetrouwbaar
2. heeft een verteller die afwezig is in het verhaal
3. vertelt vanuit hij/zij
4. staat in de ik-vorm

Welke 4 perspectieven zijn er in verhalen?

Psychologisch perspectief

1. ik-vertelperspectief: je beleeft het verhaal door de ogen van de 'ik-figuur'. Er staat letterlijk 'ik'.
2. personaal perspectief: je beleeft het verhaal door de ogen van een hij/zij-figuur. Er staat telkens hij of zij.
3. Alwetende verteller: deze weet alles en geeft commentaar op de gebeurtenissen.
4. Wisselend perspectief: de personages wisselen elkaar af

Ruimte

1. Alle plaatsen die in verhaal voorkomen
2. Binnen of buiten
3. Ook het weer, geluiden en geuren
4. Functie: oproepen sfeer

Drie soorten ruimte: beeldvormend, sferisch, symbolisch

• Beeldvormende ruimte: Aspecten van de ruimte die je met je zintuigen kunt waarnemen.
• Sferische ruimte: Elementen van de ruimte die een bepaalde sfeer oproepen.
• Symbolische ruimte: De beschrijving van de ruimte die het innerlijk van een personage weerspiegelt.

Bredere betekenis van ruimte: plaats, klimatologische omstandigheden, tijd

• Ruimte verwijst niet alleen naar de fysieke locatie, maar ook naar de plaats waar de gebeurtenissen plaatsvinden.
• Het omvat ook de klimatologische omstandigheden, zoals het weer, en de tijd waarin de gebeurtenissen plaatsvinden.

Wat hoort allemaal bij 'tijd' (1)

1. de tijd waarin het verhaal zich afspeelt, bijv. de middeleeuwen
2. vertelde tijd: hoeveel tijd er in het verhaal voorbijgaat, bijv. een paar dagen, een jaar, één dag
3. Verteltijd: het aantal blz. dat de schrijver nodig heeft om het verhaal te vertellen

Wat hoort allemaal bij 'tijd' (2)

1. Chronologisch: de gebeurtenissen worden verteld in de volgorde waarin ze gebeurd zijn
2. Terugverwijzing: een personage denkt aan of zegt iets over wat vroeger/eerder gebeurde. Vaak in een paar woorden/zinnen.
3. Vooruitwijzing: er wordt iets gezegd over wat later zal gebeuren of wat personage hoopt of waar hij bang voor is

Wat hoort allemaal bij tijd (3)

1. Flashback: het hele verhaal gaat zelf terug in de tijd. Dit wordt uitgebreider beschreven. De volgorde van de gebeurtenissen wordt echt onderbroken.
2. Flashforward: hetzelfde, maar dan vooruit in de tijd
3. Bij Flashbacks en flashformwards is een verhaal niet-chronologisch.

FUNCTIE: spanning / meer info over het personage

Spanning

• situatie  of omgeving
• open plekken
• onverwachte draai
• vermoeden van afloop
• uitstel ontknoping
• informatievoorsprong
• cliffhanger

Spanning

• Spanning ontstaat wanneer het een schrijver lukt vragen bij de lezer op te roepen.
  - Dat komt omdat de schrijver iets verzwijgt.
• Verhalen worden spannend omdat er een geheim of een raadsel is.
• Datgene wat verzwegen wordt in een verhaal, noem je een open plek.

Trucs om spanning te verhogen

- Gevaarlijke situatie of omgeving

- Vermoedens of verwachtingen

- Vertraging

- Uitstellen

- Onverwachte wending

- Informatievoorsprong

-

Spanningsboog = periode tussen het begin en het einde van de spanning.

Hoe ontstaat spanning?

1. Door vragen van de lezer te beantwoorden.
2. Door vragen bij de lezer op te roepen.

We hebben tot nu toe geleerd:

• realisme in verhalen
• opbouw van een verhaal
• genres
• hoofd- en bijpersonen 
• spanning / ruimte en sfeer
• thema en moraal

Verhaaleinde en verhaalbegin

1. Begin: inleiding / midden in de gebeurtenissen / achteraf verteld (soms proloog: voorwoord)
2. Einde: gesloten (al je vragen zijn beantwoord) / open (de afloop wordt niet verteld en je hebt niet op alle vragen antwoord gekregen) (soms epiloog: nawoord)

Thema en moraal

• Thema: in een paar woorden zeggen waar het verhaal over gaat, bijv. eenzaamheid, door het vuur gaan voor je vrienden
• Moraal: een wijze les, bijv. oordeel niet te snel over iemand

 Concreet motief of leidmotief

Een concreet motief of leidmotief is een herhalend element in een verhaal dat specifieke betekenis heeft.

Voorbeeld: reizen (Walewein), sleutelhanger (Het gouden ei), piano of pianospelen (Hersenschimmen)

Abstract motief of verhaalmotief

Een abstract motief of verhaalmotief is een thematisch element dat de ontwikkeling van het verhaal ondersteunt.

Voorbeelden. frustratie , Leven en dood