Escher Project

• Beeldende vorming
• Tekenen
• +1
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2

Introductie

Aan het eind van deze les kun je herkennen, uitleggen hoe Escher te werk gaat en dit toepassen in je eigen werk.

M.C. Escher

wiskundige kunst

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen, uitleggen hoe Escher te werk gaat en dit toepassen in je eigen werk. 

Wat weet jij al van Escher?

M.C. Escher

Maurits Cornelis Escher (1898-1972) is een van 's werelds meest beroemde grafici. Zijn kunst wordt bewonderd door miljoenen mensen over de hele wereld. M.C. 

Escher is het meest beroemd om zijn zogenaamde onmogelijke tekeningen, zoals Klimmen en Dalen en Relativiteit, maar ook om zijn metamorphoses, zoals Metamorphose I, II en III, Lucht en Water I en Reptielen.

M.C. Escher

Een graficus is iemand die kunstwerken maakt met een druktechniek. Grafiek als kunstvorm wordt prentkunst genoemd.

Om van een grafisch werk meerdere exemplaren te realiseren kan de graficus een beroep doen op verschillende druktechnieken, zoals etsen, droge naald, linosnede, litho, houtsnede en zeefdruk. 

Relativiteit 

Relativiteit

Litho hoogte 29,1 cm breedte 29,4 cm juli 1953

Dag en Nacht

Houtsnede in zwart en grijs, afgedrukt vanuit 2 blokken hoogte 39,1 cm|breedte 67,7 cm februari 1938

Metamorphose I

1937 Houtsnede gedrukt op 2 vellen. 908mm x 195mm.

Metamorphose II

1940 Houtsnede in zwart, groen en bruin, gedrukt uit 20 blokken op 3 gecombineerd vellen. 3895mm x 192mm.

Metamorphose III

1967-1968 Houtsnede, in de kleuren rood, groen en roodbruin. Gedrukt van 33 blokken op 6 gecombineerd vellen. Opgezet op canvas, deels met de hand gekleurd. 6800mm x 192mm.

Lucht en water I

1938 Houtsnede. 439mm x 435mm.

Reptielen

1943 Litho. 385mm x 334mm.

Metamorfose

Metamorfose

In 1957 maakte Escher een houtsnede waarin hij in twaalf stappen liet zien hoe hij een metamorfose maakte.

Een egaal grijs vlak wordt door lijnen in gelijkvormige vlakken verdeeld die steeds meer contrast krijgen en tenslotte zwart en wit worden (1 t/m 4). Dan vervormen de rechte lijnen zich: de deuk aan de ene kant wordt een even grote uitstulping aan de tegenoverliggende kant (5 en 6). De vervormingen worden steeds groter en krijgen een herkenbare vorm, een vogel (7). 

Een zwarte vogel tegen een witte achtergrond (8) wordt daarna een witte vogel tegen een zwarte achtergrond (9) of ze zijn het beiden tegelijk (10), al kan je ze nooit tegelijk waarnemen. Door de bek en het oogje van rechts naar links te verplaatsen maakt hij van de vogels ineens vissen (11). De vissen en vogels kunnen ook samen het vlak vullen (12). En elke vogel of vis heeft nog steeds het oppervlak van de oorspronkelijke gelijkvormige vlakken.

Oefening 1

Bedenk en maak een serie van 5 (kleine) tekeningen waarin een gelijkzijdige driehoek overgaat in een regelmatige zeshoek.

Tijd: 1 lesuur

Upload hier de foto van oefening 1

Oefening 2

In de prent ‘Dag en nacht’ vindt een metamorfose plaats van vierkanten naar een vlakvulling met vliegende vogels.

Maak een serie van 6 opeenvolgende (kleine) tekeningen die deze metamorfose weergeeft. Begin dus met een vierkant en eindig met de vogel.

Tijd: 2 lesuren

Upload hier de foto van oefening 2

Klimmen en dalen

Klimmen en dalen

Klimmen en dalen

1960 Litho, 285mm x 355mm.

Leg uit hoe jullie denken dat Escher de monniken steeds maar omhoog of omlaag kon laten lopen in hetzelfde rondje.

Oefening 3

Maak nu van Lego de trap van 'klimmen en dalen' na.

Je werkt in een groepje van 2.

Bedenk hoe je dat voor elkaar zou kunnen krijgen en vul dat in op de volgende pagina.

filmpje met de oplossing

Hoe krijg je dat voor elkaar denk je?

Upload hier de foto van oefening 3

Rotatie

Het uitgangspunt van een regelmatige vlakvulling is een basisvorm waar het motief in moet passen. Voor de reptielen, die hun meest herkenbare vorm hebben als ze van boven af bekeken worden, nam Escher als basis een zeshoek. Uit de zeshoek haalde hij stukjes die hij op een andere plek toevoegde zodat het reptiel zijn herkenbare vorm kreeg.

Rotatie

Het in elkaar laten passen van de reptielen deed Escher met behulp van rotatie: om drie punten (A,B, C) kan de figuur 120° gedraaid worden. De ‘aangeplakte’ stukjes, die nu een kop, pootjes of een staart zijn, passen dan precies op de plaats waar ze uit de zeshoek gehaald zijn. Om de vlakvulling compleet te maken zijn drie figuren in drie verschillende kleuren nodig.

Oefening 4

Bedenk en maak nu je eigen 'vlakvulling' die in elkaar past wanneer je het roteert. In de wiskunde noemen we een vlakvulling ook wel een tesselatie. Geef je bedachte vorm een bek of een oogje waardoor het 'iets levends' wordt.

Bekijk in het filmpje op de volgende pagina hoe je te werk moet gaan.

Upload hier de foto van oefening 4

Eind Opdracht

Bedenk en maak een werk in de stijl van Escher. 

Kies uit een regelmatige vlakvulling of een metamorfose. 

Je mag dit uitwerken als schilderij, tekening, linosnede, enz.

Tijd: 6 lesuren

Upload hier de foto van je schets