§4.1 Leenheren en leenmannen - Karel de Grote

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

§4.1 Leenheren en leenmannen

Karel de Grote

Na de van van het Romeinse rijk waren er allemaal kleine koninkrijkjes, waaronder dat van de Franken

Clovis

• Clovis was de stichter van het Frankische Rijk
  
  
• Hij werd de eerste koning van het rijk, Clovis I
  
  
• Zijn Rijk omvatte bijna heel Gallië

Keizer Karel

• Twee en een halve eeuw later, in 768, wordt Karel koning van de Franken

• Karel ging bijna elk jaar met zijn leger op pad om nieuwe gebieden te veroveren
  
  
• Hij veroverde zoveel gebieden, Friesland, Saksen, de Alpen en Noord-Italië, dat hij Karel de Grote genoemd wordt

De rondreizende koning

• Het besturen van dit grote rijk van Karel ging nog niet zo makkelijk
  
  
• Veel mensen konden niet lezen en schrijven, ook Karel kon niet schrijven
  
  
• Karel moest door het hele rijk reizen om te controleren of zijn rijk wel goed bestuurd werd
  
  
• Er waren geen goede wegen, waardoor hij niet makkelijk van de ene kant naar de andere kant van zijn rijk kon reizen

Het leenstelsel

• Om zijn rijk bestuurbaar te houden, leende hij stukken land uit aan hertogen en graven
  
  
• Die zouden dat gebied voor karel besturen
  
  
• Dit noemen we het leenstelsel
  Karel was dan de leenheer
  de hertogen en graven werden leenman

Een onveilige tijd

• Na de dood van Karel ging het leenstelsel gewoon door
  
  
• De leenmannen gaven hun gebieden weer door aan hun kinderen
  
  
• Soms stelden de leenmannen zelf ook leenmannen aan, achterleenmannen
  
  
• De leenmannen gingen de gebieden als hun eigen gebied zien, terwijl ze het eigenlijk in leen hadden van de koning
  
  
• Door al die leenmannen ontstonden er heel veel kleine staatjes die ook vaak oorlog met elkaar voerden

Filmpje

Histoclip over Karel de Grote

...dat jouw vader Pepijn de Korte wordt genoemd. En jouw moeder Bertrada 'met de grote voet' is. Dat zou toch bijzonder zijn? Maar stel dat jij zelf een van de belangrijkste vorsten in de geschiedenis zou worden? Zo belangrijk zelfs dat er een Europese prijs naar jou is vernoemd. Dan...ben jij Karel de Grote!

Stel je voor...

Pepijn de Korte, de vader van Karel de Grote, was de eerste koning van de Franken.

Het graf van de ouders van Karel de Grote, in een kerk vlakbij Parijs.

Karel de Grote is geboren in de tijd van Monniken en Ridders. Deze tijd wordt ook de middeleeuwen genoemd. We denken dat Karel in het jaar 742 is geboren. Maar dat weten we niet helemaal zeker! Hij kan ook geboren zijn in 748. We weten wel dat hij op 2 april jarig was. 

Wanneer was dit?

De tijd van Monniken en Ridders was tussen 500 en 1000.

Tijd van Monniken en Ridders

500-1000

Nu

Jaar 1

1000

1500

1900

1700

Sleep alle voorwerpen die met dit tijdvak te maken hebben naar het tijdvak-pictogram.

Hoe heet dit tijdvak?

1. Tijd van Ridders en Monniken
2. Tijd van Monniken en Ridders
3. Tijd van Ridders en Kerken
4. Tijd van Kerken en Ridders

Over welke tijd gaat 

dit tijdvak?

1. 100-600
2. 600-1000
3. 600-1200
4. 500-1000

Waar was dit?

Karel de Grote was koning van de Franken en later zelfs keizer van het Roomse Rijk. Maar waar ligt dat? De landen zoals we ze nu kennen, waren er toen niet. Maar veel van de namen van toen, zie je nu nog steeds terug. Zo werd het rijk van de Franken later Frankrijk. Klik en kijk maar eens op de kaart.

Hier staan landen van Europa. Horen ze wel of niet bij het rijk van Karel de Grote? 

Sleep ze naar de juiste plek.

Nederland

België

Frankrijk

Italië

Duitsland

Engeland

Niet

Wel

In heel Azië en Europa trokken stammen rond en vielen ze het rijk van de Romeinen binnen. Door deze Grote Volksverhuizingen en slechte keizers kon het Romeinse Rijk niet meer bestaan. Na meer dan 1000 jaar was het voorbij. Andere stammen, zoals de Franken en Saksen, kregen nu de macht in Europa. 

Hoe zag de wereld er toen uit?

Het einde van Rome. Vreemde stammen plunderen en verwoesten de stad.

Wat is de goede volgorde?

1. Romeinen - Grote Volksverhuizingen - Franken
2. Franken - Grote Volksverhuizingen - Romeinen
3. Grote Volksverhuizingen - Franken - Romeinen
4. Franken - Romeinen - Grote Volksverhuizingen

Koning

Karel

Toen Karels vader Pepijn in 768 dood ging, 

werd Karel koning. Net zoals zijn broer Karloman. Het koninkrijk werd namelijk in twee stukken verdeeld. Als Karloman drie jaar later dood gaat, is Karel de enige koning van de Franken. Dat was een stam dat leefde in het land dat wij tegenwoordig Frankrijk noemen.

Karel was altijd bezig met het groter maken van zijn koninkrijk. Hij versloeg de Saksen in Duitsland en de Longobarden (Langbaarden) in Italië. Hij was bijna altijd oorlog aan het voeren! 

En met succes: hij veroverde een groot deel van Europa. Het rijk van de Franken was groter dan ooit. Als zijn vader dat toch eens kon zien...

Een munt met een afbeelding van Karel de Grote. 

Franken, Saksen en Longobarden....maar waar leefden ze eigenlijk?

1. Franken = Duitsland Saksen = Italië Longobarden = Frankrijk
2. Franken = Frankrijk Saksen = Duitsland Longobarden = Italië
3. Franken = Duitsland Saksen = Frankrijk Longobarden = Italië
4. Franken = Frankrijk Saksen = Italië Longobarden = Duitsland

Keizer

Karel

In 799 zat Paus Leo III (spreek uit als: de 3e) in grote problemen. Hij was erachter gekomen dat sommige belangrijke mensen hem wilden vermoorden! Hij riep gelijk de hulp van Karel in. Karel had een sterk leger. Hij zou deze mensen wel kunnen aanpakken. Dat lukte.

Karel was nu erg machtig geworden. De paus kroonde hem daarom op eerste kerstdag van het jaar 800 tot keizer van het West-Romeinse Rijk. Karel werd de eerste keizer in meer dan 400 jaar! Hij noemde zichzelf soms: Augustus, Keizer van het Nieuwe Romeinse Rijk.

En het rijk van de Franken? Dat was natuurlijk de opvolger van het Romeinse Rijk!

Leo III kroont Karel  tot keizer. Deze afbeelding is ongeveer 500 jaar later gemaakt.

Leo III kroont Karel  tot keizer. Deze afbeelding is ongeveer 1000 jaar na de kroning gemaakt.

Naar

school!

Karel had veel interesse in cultuur en wetenschap. Maar zoals zoveel mensen in de middeleeuwen kon Karel niet lezen en schrijven. Maar hij wil wel dat andere mensen dat kunnen. Daarom komt hij met wetten waarin staat dat alle jongens naar school moeten. Dit is goed voor iedereen. Zo leren ze niet alleen hoe ze een land moeten besturen, maar lezen ook over het geloof: het christendom. Dat geloof vindt Karel erg belangrijk. Karel denkt: als iedereen christen is, is er meer eenheid. Hij wil dan ook dat iedereen in zijn rijk christen wordt. Zelfs als hij daarvoor geweld moet gebruiken! 

Karels handtekening. Omdat hij niet kon schrijven, tekende hij alleen twee streepjes.

Karel kon niet schrijven. In zijn handtekening tekende hij alleen twee streepjes. 

Sleep het oogje naar de plek van die twee streepjes.

Karels

dood

In januari 814 kreeg Karel hoge koorts. Zeven dagen later, op 28 januari 814, stierf Karel op 71-jarige leeftijd in de Duitse stad Aken. Net zoals zijn lengte was zijn ook hoge leeftijd voor die tijd heel bijzonder: in de middeleeuwen werden mensen niet vaak zo oud als Karel. 

Toen hij stierf was Karel 47 jaar koning geweest. Als je je bedenkt in hoeveel oorlogen hij heeft gevochten, is dat heel speciaal. 

Karel werd begraven in de Mariakerk in Aken. Zijn zoon Lodewijk de Vrome volgde hem als koning en keizer op. Na de dood Lodewijk viel het grote rijk van Karel uit elkaar: de zoons van Lodewijk kregen ruzie over wie de baas was.

Wat zou Karel hebben gedacht als hij nog zou leven? Zijn eigen kleinzoons maakten zijn hele rijk kapot!

De botten van Karel liggen in deze prachtig versierde kist.

Karel zorgde voor meer eenheid in zijn Europese rijk. Daarom wordt hij soms ook wel de Vader van Europa genoemd. De Internationale Karelsprijs wordt jaarlijks uitgedeeld aan iemand die iets goeds voor de eenheid in Europa heeft gedaan. Net zoals Karel dat heeft gedaan, meer dan 1000 jaar geleden.

Wat is er nog over van toen?

De Karelsprijs wordt jaarliijks uitgereikt. In 2018 was dat aan de Franse president Macron.

En nu natuurlijk de belangrijkste vraag: 

Waarom wordt hij Karel de Grote genoemd?

Schrijf in het kort op waarom jij denkt dat hij zo wordt genoemd. 

Filmpje

Het Klokhuis: Karel de Grote

Niet verplicht, maar als je het leuk vindt en/of extra info wilt