§1.1 Van vorstendommen tot kolonie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 3

Welkom terug!

Geschiedenis voor BB3 & KB3!

Wie ben ik?

• Meneer Duizendstra
• 31 jaar 
• Geboren te Amsterdam, opgegroeid in Sittard.
• Vak: Geschiedenis, favoriete onderwerp is Sparta (Oude Grieken) of de Koude Oorlog.
• Vorige scholen: Da Capo College Sittard, Roercollege Roermond

Wat heb je deze vakantie gedaan?

Wat verwacht ik van jullie:

• Telefoon in de telefoon tas.
  
• Boeken bij je.
  
• Laptop bij je. (opgeladen)
  
• Pen en papier voor aantekeningen.
  
• Praat niet door elkaar heen.
  
• Volg de LessonUp.

Wat mogen jullie van mij verwachten?

• Goede voorbereiding op de toets/PTA.
  
• Uitgebreide uitleg over elk Geschiedenis thema.
  
• Aarzel niet iets te vragen!
  
• Mijn deur staat altijd open (luisterend oor).
  
• Streng indien nodig, gezellig indien verdiend. 

Wat weet jij allemaal over
Indonesië?

§1.1 Van vorstendommen tot kolonie 

...kan in de culturele, politieke, economische en sociale kenmerken noemen van de Indische eilanden vóór de komst van de Nederlanders

...kan ik beschrijven hoe de VOC handeldreef in Oost-Indië

...kan ik uitleggen waarom en hoe Nederland zijn macht over Oost-Indië uitbreidde

...ken ik de begrippen VOC, handelsmonopolie, modern imperialisme, KNIL, pacificatie, indirect bestuur en gouverneur-generaal

AAN HET EINDE VAN DE PARAGRAAF...

Klassikale uitleg

Maken opdrachten

Nakijken

Afsluiten

Tijdens deze paragraaf:

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

A

De Indische eilanden vóór 1600

Leerdoel:

• Je kunt culturele, economische, politieke en sociale kenmerken noemen van de Indische eilanden vóór de komst van de Nederlanders 

Begrippen:

• Geen

B

De VOC in Oost-Indië

Leerdoel:

• Je kunt beschrijven hoe de VOC handeldreef in Oost-Indië

Begrippen:

• Handelsmonopolie
• Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC)

C

De kolonie Nederlands-Indië

Leerdoel:

• Je kunt uitleggen waarom en hoe Nederland zijn macht over Oost-Indië uitbreidde

Begrippen:

• Indirect bestuur
• Gouverneur-generaal
• Indirect bestuur

• Pacificatie
• Koninklijk Nederlands-Indisch leger
• Modern imperialisme

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

A

De Indische eilanden vóór 1600

Leerdoel:

• Je kunt culturele, economische, politieke en sociale kenmerken noemen van de Indische eilanden vóór de komst van de Nederlanders 

• 50x zo groot als NL
• Voor 1600 geen eenheid!
• jagers-verzamelaars, maar ook grote landbouwsamenlevingen

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

A

De Indische eilanden vóór 1600

Vanaf de 2e eeuw handel met Aziatische landen. Hierdoor meerdere culturele invloeden: 

• Schrift uit India
• Chinese munten bij handel
• Boeddhisme en hindoeïsme --> tempels
• Vanaf 16e eeuw Islam belangrijkste godsdienst

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

A

De Indische eilanden vóór 1600

Koninkrijk Soenda (op Java):

• Handelden met andere eilanden via hun havensteden zoals Jakarta en Bantam
• 1579: veroverd door de Islamieten: stichting sultanaat Bantam

Atjeh:

• 1520: Islamitisch sultanaat
• Belangrijke schakel in handel tussen eilanden en vaste land
• Handel in specerijen. => Atjeh werd rijk
• Tempels, paleizen, sterke oorlogsvloot

Steen met schrift uit het koninkrijk Sriwijaya (eind 7e tot 13e eeuw) op het Indische eiland Sumatra

Specerijen: waarom zo populair?

• Erg interessant, meer smaak, langere houdbaarheid, medicijn.
• Groeien in Zuidoost-Azië.
• Door lange route, met veel tussenhandel zijn specerijen peperduur.
• Peper, nootmuskaat, foelie 

Aan de slag:

Lezen: bladzijde 10 'De Indische eilanden voor 1600'

Maken: Opdracht 1 t/m 4 op bladzijde 11

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

B

De VOC in Oost-Indië

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe de VOC handeldreef in Oost-Indië

• Tot 1596: handel voeren met Portugezen, wat erg duur was.
• Nederland wilde zelf een route vinden naar Azië toe om rijk te worden van specerijen. Dit lukte in 1596.

Lezen:

Lees het kopje 'een handelsroute vinden' op pagina 12.

• Verschillende handelsroutes vanuit Azië
• Over land en over zee...voordelen/nadelen?

Europese landen willen zelf winst maken

• De Portugezen ontdekken de route naar Azië
• Vasco da Gama maakt als eerste Europeaan de zeereis naar India (1498)
• Portugezen houden deze Carreira da India strikt geheim. 
• Maar ook Groot-Brittannie is de baas over veel zeeroutes.

Nederlanders willen dat ook!

• Nederland weet de routes naar Oost-Azië niet. Hoe kom je hierachter?
• Spionage!
• Jan Huygen van Linschoten reist mee als handelaar met de Portugezen en beschrijft de reis in zijn Itinerario.

Eerste Nederlanders in Azië:

• Cornelis de Houtman komt in 1596 als eerste Nederlander in Oost-Indië aan
  

• Opbrengst net voldoende om de kosten eruit te krijgen.

• Toch is het doel bereikt: een route via Kaap de Goede Hoop is bewezen

Verenigde Oostindische Compagnie (1602)

• Nederlandse handelaren concurreren elkaar weg in Oost-Indië. Niemand maakt winst.
• Nederlandse regering (Staten-Generaal= vergadering 7 gewesten in NL) grijpt in.

• Compagnieën moeten samengaan in één bedrijf.

• Hierdoor gaan ze concurrentie tegen 

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

B

De VOC in Oost-Indië

• 1602: oprichting Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC).
• Doel: concurrentie voorkomen. De VOC kreeg het handelsmonopolie: Alleen schepen van de VOC mochten handel voeren. Het recht op alleenhandel.
• Handelsposten op Java, India, China, Japan. 
• Belangrijkste: Batavia op Java. Hier worden forten, havens, pakhuizen, woningen voor VOC-bestuurders en soldaten gebouwd. Deze plek groeit uit tot een enorme stad. Deze stad heet nu Jakarta.

Huiswerk:

Maken: opdrachten 5 t/m 7 van pagina 13.

Hoe ging de VOC te werk?

• Uitschakelen van concurrenten

• Bouwen van handelsposten

• Contracten met inheemse vorsten

• Opbouwen van handelsnetwerk in Azië

• Indien nodig: veel geweld onder de vlag van de Nederlandse staat!

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

B

De VOC in Oost-Indië

• VOC mocht oorlog voeren en volkeren met geweld dwingen tot samenwerking zoals bijvoorbeeld bij de Genocide van Banda (1621).
• Gouverneur-Generaal Jan-Pieterszoon Coen moord hier het hele eiland uit om nootmuskaat.

Welk recht kon de VOC gebruiken om de bevolking op de Indische eilanden tot samenwerking te dwingen?

1. Het recht om een handelsmonopolie op te richten
2. Het recht om een handelsroute naar Azië te vinden
3. Het recht om handelsposten te vestigen
4. Het recht om oorlog te voeren en forten te bouwen

Wat was een belangrijk argument voor inwoners van de Indische eilanden om niet te willen samenwerken met de VOC?

1. De VOC wilde de bevolking bekeren tot een ander geloof
2. De VOC wilde de handel met Chinese, Portugese of Arabische handelaren verbieden
3. De VOC wilde de winst van de handel in specerijen delen met andere handelaren
4. De VOC wilde het hele eiland veroveren

Lezen:

Kopje Nederlands-Indië en Modern Imperalisme op pagina 14

Wat deed de VOC in Oost-Indië? 

VOC > grootste handelsmaatschappij ter wereld. 

Echter: halverwege de 18e eeuw > minder winst gemaakt door investeren in verkeerde specerijen maar ook: sterke concurrenten: Engeland, Portugal en Spanje. 

De VOC begon zelfs verliezen te maken.
1798: VOC gaat failliet.

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

C

De kolonie Nederlands-Indië

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarom en hoe Nederland zijn macht over Oost-Indië uitbreidde

Begrippen:

• Indirect bestuur
• Gouverneur-generaal
• Pacificatie

• 1798: VOC gaat failliet. Staat neemt alle bezittingen over.
• De gebieden van Oost-Indië wordt een kolonie: Nederlands Indië

 

• Koninklijk Nederlands-Indisch leger
• Modern imperialisme

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

C

De kolonie Nederlands-Indië

1800: Modern imperialisme: Europese landen wilden zoveel mogelijk grondgebied in Azië en Afrika veroveren om een groot rijk op te bouwen.

Drie oorzaken:

• grondstoffen voor de industrie
• het gaf je aanzien
• Europeanen voelden zich het beste. Vonden dat ze recht hadden om andere volken te overheersen

Dit wilde Nederland ook!

Kan jij deze spotprent uitleggen?

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

C

De kolonie Nederlands-Indië

Nederland richt het Koninklijke Nederlands-Indisch Leger (KNIL) op. Doel: alle eilanden veroveren.

Officieren waren Nederlanders en de soldaten waren inheemse bewoners.

Nederland noemde veroveren van alle Indonesische eilanden pacificatie. Pacificatie: brengen van vrede.

Zag de inheemse bevolking dit ook zo?

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

C

De kolonie Nederlands-Indië

Indirect bestuur: inheemse bestuurders bleven op hun plek, maar werden voortaan aangestuurd door de Nederlanders.

Gouverneur-generaal

Residenten

Regenten

Dorpshoofden

Huiswerk waar je al aan moet beginnen:

Maken 9 t/m 11

Lezen: pagina 14 kopjes 'Nederlands-Indië' en 'Modern Imperialisme'.

§1.1

Van vorstendommen tot kolonie

BASIS

C

De kolonie Nederlands-Indië

De Atjeh-oorlog 1873-1903:

• Door het openen van het Suez-kanaal varen Nederlandse boten nu langs Atjeh. 
• Piraten van Atjeh blijven Nederlandse boten plunderen, de Nederlanders lijden hierdoor veel verlies. 
• Onder het mom van 'pacificatie' start Nederland een oorlog tegen Atjeh.
• Deze oorlog duurt 30 jaar omdat de Nederlanders de jungle in Atjeh slecht kunnen controleren. De oorlog in Atjeh kent alleen maar verliezers.

1.1 C: Atjeh-oorlog en Jo van Heutsz:

• De generaal van het KNIL die met nieuwe tactieken Atjeh wist te veroveren en hen uitmoordde.
•  Van Heutsz gebruikte dezelfde guerrilla-tactieken als de Atjeeërs en dit werkte. Nederland had nu toegang tot alle nootmuskaat.
• Van Heutsz werd kort na zijn overwinning benoemd tot gouverneur-generaal.
• Van Heutsz bouwde als gouverneur-generaal scholen in Nederlands-Indië.

Good guy or bad guy?

De slager van Atjeh!

Welke zin past bij het indirecte bestuur in Nederlands-Indië?

1. Dorpshoofden wijzen een Gouverneur-Generaal aan
2. Nederlanders sturen regenten aan die hun eigen gebied besturen
3. Onafhankelijke Indische dorpshoofden besturen hun eigen gebied
4. Regenten geven bevelen aan Nederlandse residenten

Hoe werden de Indische bestuurders genoemd, die door Nederland werden benoemd?

1. Dorpshoofden
2. Gouverneur-Generaal
3. Regenten
4. Residenten

Gouverneur-Generaal

Regenten

Residenten

Dorpshoofden

Nederland

Indonesië

Waarom heeft Nederland veel van zijn rijkdom aan van Heutsz te danken?

1. Door hem werden er scholen gebouwd die veel winst opleverde.
2. Door hem kreeg Nederland toegang tot zeer veel nootmuskaat uit Atjeh. Dit was enorm veel waard.
3. Door hem werd Atjeh voor veel geld verkocht aan de Portugezen.
4. Hij had vele schatten gevonden van Atjese piraten.

Begrippen uit deze les:

Cornelis Houtman

Verenigde Oost-Indische Compagnie

Handelsmonopolie

Modern-imperialisme

Koninklijk Nederlands-Indisch leger

Pacificatie

Indirect bestuur

Gouverneur-Generaal
Atjeh-oorlog

Jo van Heutsz

Voor de toets nog: indo's en racisme.