Introductie thema

• Handvaardigheid
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

NATUUR

Het thema natuur gaat over de relatie die de mens heeft met de natuur, in meerdere opzichten.

Waar denk jij aan bij 'de relatie tussen mens en natuur'?

Het aards paradijs met de zondeval van Adam en Eva, Jan Brueghel de Oude en Peter Paul Rubens, ca.1615

Vignette, Kerry james Marshall, 2003

Het paradijs: De oertuin 

Prospect cottage - Derek Jarman

De tuin als hoopvolle plek. Aan de kust dus veel wind, er groeit weinig op steen, kerncentrale op de achtergrond. Kunstenaar was zelf ziek, Aids. De tuin groeide terwijl hij zelf steeds zieker werd.

Rooted - Henk Wildschut, 2017

Henk Wildschut maakte foto's in vluchtelingen kampen (links Tunesië, rechts Calais). Bij langdurig verblijf in een kamp gingen de mensen tuintjes aanleggen. Met een muurtje en groen, zelfs in een omgeving waar tuinieren bijna hopeloos is zoals in de woestijn.

CITO maakt onderscheid in 4 sub thema's

Natuur en verwondering

De grootsheid van de natuur
Natuur en techniek
Ingrijpen in de natuur
en dan is er nog 'Overig'

Natuur en verwondering

Eindeloze vergezichten, spectaculaire watervallen en bijzondere dieren zijn voorbeelden uit de natuur die kunstenaars kunnen inspireren. De natuur verveelt nooit. Omdat het niet zozeer gaat over een exacte nabootsing en elke kunstenaar de natuur op een eigen manier verbeeldt, worden wij gedwongen om telkens met andere ogen naar die natuur te kijken. Vele kunstwerken laten je ontdekken hoe wonderlijk en bijzonder de natuur is.

De natuur in hokjes stoppen:

"Taxonomie is de wetenschap van het indelen van individuen of objecten in groepen."

Het ordenen van organismen op basis van overeenkomsten in kenmerken is een goede manier om te leren en te bestuderen maar werkt ook beperkend. 

Museum of the plant
Anne Geene
vanaf 2016

The Museum of the Plant is een langlopend project van Anne Geene. Het is een rariteitenkabinet met allerlei foto’s en objecten die te maken hebben met planten. Aan de hand van foto’s onderzoekt, verzamelt, inventariseert en archiveert Anne Geene haar omgeving om deze vervolgens te analyseren en te ordenen volgens een zelf bedachte logica.

To be all ways to be *
Herman de Vries
2015

* Foto's zijn onderdeel van groter werk.

Kijk even goed->
vraag op de volgende slide

Wat wil de kunstenaar met dit werk laten zien?

Hij heeft allemaal objecten uit de natuur verzamelt, geordend, geïsoleerd en toont deze aan ons. Hij laat ons hiermee zowel het unieke als de diversiteit van de wereld om ons heen zien.

Veel bloemstillevens kunnen in werkelijkheid niet bestaan omdat niet alle bloemen op hetzelfde moment bloeien.
Door bloemen te bestuderen en na te tekenen/schilderen kon de kunstenaar een fantasieboeket samenstellen.

Bloemstilleven met een horloge

Abraham van Beyeren
c. 1663-1665

Realistisch?

Limestone with moss
Andrea Büttner
2015

Mos werd in de taxonomie als laagste soort gezien, en krijgt vaak weinig aandacht. Er zijn 22000 soorten mos. Dit werd pas ontdekt na onderzoek met de microscoop. Mos is belangrijk voor het ecosysteem en dus eigenlijk helemaal niet saai ook al denken mensen dit wel.

Door mos in het museum te plaatsen wil de kunstenaar ons laten nadenken over het waardeoordeel dat we als mensen hebben.

Spanning from day to night and from sunshine to rain and wind, “Story of Flowers” shows the various stages of botanical growth and the help plants get along the way. The instructional project—which was illustrated by Katie Scott, animated by James Paulley, and directed by Azuma Makoto—depicts the interconnected networks within an ecosystem, like the organisms underground fertilizing the soil or a bumblebee landing atop and pollinating a pistil. Each stage of the germination process is shot with an enlarged view to magnify roots stretching out, sprouts poking through the ground, and flowers opening up to bloom. As rain falls, the petals drop and plants release their seeds, which then are embedded into the soil, beginning the cycle once again.

De grootsheid van de natuur

Soms lijkt het onmogelijk om de grootsheid en de kracht van de natuur te verbeelden. Hoe breng je bijvoorbeeld die enorm grote zee in beeld? Toch bestaan er vele zeegezichten, die haar allemaal op een andere manier vastleggen op doek. Indrukwekkende werken, op klein of groot formaat, abstract of realistisch. De mogelijkheden zijn eindeloos en niet alleen op doek. Er zijn vele voorbeelden te vinden in de kunsten die de natuur op een grootse wijze in beeld brengen en er aandacht voor vragen, soms alleen al door hun afmetingen.

Monnik aan zee

Caspar David Friedrich,

1808-10,

olieverf op doek,

110 x 171.5 cm

Wolken en water
Joseph Maillord William Turner
1840

Black Cloud
Carlos Amorales,
2007

Op welke manier verwijst Black Cloud naar de grootsheid van de natuur?

1. Het werk is heel groot en laat hiermee de grootsheid van de natuur zien.
2. Het werk bestaat uit allemaal zwarte motten, deze verwijzen naar de natuur want het zijn dieren.
3. In het werk wordt de bezoeker omringt door zwarte motten. Hij wordt als het ware opgeslokt door de zwerm, door de natuur.

Sacred Lotus in Summer

Tamara Dean

2018

Natuur en techniek

Bestudering van de natuur leidt tot technische vooruitgang. Zo zouden vliegtuigen nooit ontworpen zijn zonder grondige studie van de zwaartekracht van bijvoorbeeld vogels. Ook kunstenaars bestuderen de natuur en proberen die kennis en verwondering toe te passen in hun eigen kunstprojecten. Sommige proberen de natuur en zelfs de mens na te maken, het liefst zo realistische mogelijk. Dus door niet allen het uiterlijk maar ook het innerlijke te creëren. Ooit startte dit met een robot die zelfstandig handelingen kon verrichten om bepaalde werkzaamheden van de mens over te nemen. tegenwoordig kunnen robots steeds meer, al is het nog steeds zo dat het brein van een robot geprogrammeerd wordt. En dat blijft echt mensenwerk.

Welke door de natuur geïnspireerde techniek ken jij?

Boston Dynamics december 2020

inspiratie en product

The Mycelium Chair,
Studio Klarenbeek en Dros,
2013

Dit kunstenaars duo 3D-printte, met hulp van de universiteit van Wageningen, een stoel van schimmeldraden. Door de schimmels in de structuur van de stoel te laten groeien ontstond er een stevige maar lichte constructie. 
Later werd de stoel gedroogd om de groei van uitstekende paddenstoelen te stoppen.

Welke door de natuur geïnspireerde kunst ken jij?

Crochet Coral Reef,
Margaret en Christine Wertheim,
2019

Mater Extensa op het stand

Theo Jansen

2021

Theo Jansen maakt 'Strandbeesten'.

 Kinetische sculpturen gemaakt van installatiebuis die zich met behulp van de wind als een dier over het strand bewegen.
Sinds het ontstaan van de eerste strandbeesten in 1990 heeft er een 12 stappen tellende evolutie plaatsgevonden. De strandbeesten zijn op basis van  hun eigenschappen in te delen bij een periode.

"By developing this evolution, I hope to become wiser in the understanding of existing nature by encountering myself the problems of the real Creator."

Citaat vertaald: Door deze evolutie toe te passen en zelf de problemen van 'de maker' door te maken hoop ik de natuur beter te begrijpen.

Leuk om te bezoeken: www.strandbeest.com

Op deze site vind je alle strandbeesten, hun stamboom, de fases van evolutie, fossielen etc.

Sagrada Familia

Ingrijpen in de natuur

Bij sommige kunstwerken speelt het ingrijpen van de mens in het landschap zo'n grote rol dat we spreken over landart. Bij deze kunstwerken zijn natuurlijke omgeving en natuurlijke materialen het uitgangspunt. De  kunstenaar doet een ingreep in het landschap en/of verandert daar iets aan en laat daarmee zijn of haar sporen na in de vorm van een kunstwerk. Soms zijn deze werken zo groot dat je ze van dichtbij niet goed kunt overzien, maar wel bijvoorbeeld vanuit de lucht. Door de invloed van de natuur op de kunstwerken, blijven deze altijd in ontwikkeling. Omdat landart vaak een tijdelijk karakter heeft, zijn foto's of andere registraties van het kunstwerk het enige wat bewaard blijft.

Moestuinen op Montmatre
Vincent van Gogh

1887

Foto: Montmatre nu

Haast niet voor te stellen dat daar ooit moestuintjes waren. Dit deel van Parijs is nu helemaal vol gebouwd. Gaat over de relatie van de natuur met de groeiende stad.  Natuur delft vaak het onderspit.

Bij welke kunststroming brengt de kunstenaar veranderingen aan in het landschap om een kunstwerk te creëren?

A year in a French forest- sculpture 2

Spencer Byles
2013

Land Art

Geen Land Art

Heeft meestal een groot formaat.

Heeft vaak een tijdelijk karakter.

Staat in de museumtuin.

Maakt gebruik van in het landschap aanwezige elementen.

Bevat bewegende onderdelen.

Spiral Jetty

Robert Smithson

1970

Het werk is gemaakt aan de rand van een zoutmeer in de VS waar naar olie werd gezocht. Er gingen hier steigers, ook wel jettys genoemd, het water in. Smithson maakte zijn eigen spiraalvormige jetty. De spiraal verwijst naar de legende dat in het meer een draaikolk zou zitten en de circulaire vorm van zoutkristallen.

Het werk is in 1970 aangelegd en toen zo'n 20 jaar lang verdwenen. Inmiddels is het werk weer zichtbaar, afhankelijk van de stand van het water.

Welke aspecten van Spiral Jetty hebben te maken met de natuur/locatie?