De Gouden Eeuw (1588-1648)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Democratie en Rechtstaat

De Gouden Eeuw (1588-1648)

Leerdoel

Je kan in hoofdlijnen uitleggen hoe de na de stichting van de Republiek een lange periode ontstaat van economische groei en welvaart. 

KA24: De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek.

Het probleem is dat wat de staat is veranderd per periode en daardoor ook de verhouding tot haar burgers...

de Van Dale

eeuw (de; v(m); meervoud: eeuwen)

tijdvak van honderd jaar: we leven in de 21e eeuw; (Nederland) de Gouden Eeuw de zeventiende eeuw, periode van economische en culturele bloei in de Republiek der Verenigde Nederlanden

Nog een keer hetzelfde punt!

Wat is dat: een geordend centraal gezag en hoe heeft dit geordend centraal gezag zich ontwikkeld?

Een federale unie

zeven souvereine gewesten die in de Staten-Generaal samenwerkten.

De Staten-Generaal besloot over de buitenlandse politiek en militaire politiek.

Militaire politiek:

-Vloot

- Leger (Staatse leger)

Alle kosten werden betaald door de gewesten.

Rijkste gewest was Holland. 

Bestuur in de Republiek

• Regenten in de Gewestelijke Staten.
• Gewesten soeverein: wetgeving/belastingen/rechtspraak/
  
  
• Defensie en buitenlandse zaken in: Staten-Generaal
• Raadspensionaris van (gewest) Holland
  Stadhouder --> was ook aanvoerder Staatse leger
  
  
• Gesprekken in de Staten-Generaal altijd met last en ruggespraak van gewest. Het gevolg was mooeilijk tot besluiten komen en overleg duurde lang.

Taken van de Staten-Generaal

Oorlog met Spanje leiden, militair en in buitenlands beleid. 

Vandaar uit:

Bestuur van de Generaliteitslanden (Staats-Brabant, Staats-Vlaanderen, Staats-Overmaas (Zuid-Limburg).

De raadspensionairis/landsadvocaat contact met buitenlandse staatshoofden.

De eerste dertig jaar was dit Johan van Oldenbarnevelt de vertegenwoordiger van Holland in de Staten-Generaal.

Problemen door de bestuursvorm

• Tussen raadspensionaris en stadhouder vaak machtsstrijd:
  
• Raadspensionaris behartigde de belangen van de rijke  burgers/handelaren/kooplieden > Internationaal goede contacten
• Stadhouder ontleende gezag aan militaire status > zocht oplossing voor conflicten met buitenland vaak in militair ingrijpen --> status 

stadhouder prins Maurits van Oranje (1576 - 1625)

Johan van Oldenbarnevelt raadspensionaris (1547 - 1619)

Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt op het Binnenhof

Standbeeld Van Oldenbarnevelt, tegenover het Binnenhof

handel in luxe artikelen, afkomstig uit Azië

handel in bulkgoederen, afkomstig uit de landen rondom de Oostzee

VOC (1602 - 1798)

• Voor-compagnie. 
• Verenigd Oost-Indische Compagnie
• Van Oldebarnevelt nam initiatief
• Monopolierecht op de handel met Azië
• Recht om oorlog te voeren
• Financiering met aandelen
• Eerste multinational: producten uit meerdere continenten werden verhandeld
• Coen stichtte Batavia (veel geweld)
• Lucratieve handel in specerijen 

Welvaart in de Republiek

• Welvaart:
  
• Grote markt voor luxegoederen o.a.
• Boeken, kaarten en schilderijen 
• Vele immigranten door:
  welvaart
  religieuze tolerantie (gewetensvrijheid)
• Eind 17e eeuw Republiek minder overheersend door concurrentie Eng/Fr

Hoofdlijnen conclusie!

De 80 jarige oorlog werd voornamelijk uitgevochten in de zuidelijke Nederlanden.

De macht lag bij de Staten-Generaal in het bijzonder bij het gewest Holland.

De stadhouder(s) en de raadpensionaris hadden en gespannen verhouding. 

De moeder negotie is de basis voor de Gouden Eeuw.

De VOC is een bijzonder bedrijf (handel en geweld) en maakt van Amsterdam de stapelmartkt voor Europa 

De welvaart in de Nederlanden stijgt in alle lagen van de bevolking.

De kunstverkoop is een van die kenmerken van de Gouden Eeuw.