par. 5.2 Europese expansie 22

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

5.2 De Europese expansie

KA = Het begin van Europese overzeese expansie

tijdvak Ontdekkers en Hervormers

1500-1600

Wat gaan we doen?

Par. 5.2 De Europese expansie - intro

kenmerkende aspecten 

schilderij Columbus

actualiteit

huiswerk

par. 5.2 lezen 87 en 88

maken opdr. 1 en opdr. 2 a en b

kenmerkende aspecten

1. begin van de overzeese expansie*

2. veranderend mens en wereldbeeld en ontstaan nieuwe wetenschappelijke belangstelling**

3. hernieuwde oriëntatie op de oudheid

*onderwerp kun je niet loskoppelen van ka 25 wereldhandel, de driehoekshandel en slavernij (tv 6, par. 6.1) 

** aan de ene kant is de nieuwe belangstelling voor nieuwsgierigheid de motivatie om nieuwe dingen te ontdekken; aan de andere kant zorgt juist al dat nieuwe dat men ontdekt voor nog meer kennis en belangstelling

schilderij uit 1874:

Columbus wordt als held ontvangen. Tegenwoordig wordt hier anders  over gedacht!

Toscanelli maakte kaarten van de toen bekende wereld: hij verwerkte geografische kennis uit de oudheid met nieuwe ontdekkingen.

belangrijkste ontdekkingsreizigers

1488: Bartolomeus Diaz ==>Zuid Afrika

1492: Columbus ==> Amerika

1497: Vasco da Gama ==> India

1519-1522 ==> Magellaen (rondom de wereld via Zuid-Amerika)

Actualiteit: kritiek op overzeese expansie 

Want: indirect geleid tot uitbuiting en slavernij (TV 6!!)

Wat in het verleden " erbij hoorde" of " gewoon" was, is dat nu niet meer ==> het tijdsbeeld is veranderd !!

Gevolg: kritiek op Europese ontdekkers, op VOC en WIC, op slavernijverleden!

(Black Lives Matter, George Floyd, zwarte pieten discussie, excuses Rutte)

Vandaag:

huiswerk

Filmpje Columbus

Verdrag van Tordesillas

motieven  ontdekkingsreizen

gevolgen

conquistadores

verband met slavernij

schilderij uit 1874

Columbus (1451-1506)

route naar Indië

4 reizen gemaakt

scheepsjournaal (dagboek)

1e reis (3 schepen): ontdekking eilanden voor de kust van Noord-Amerika (Cuba, Haïti, Puerto Rico enz.)

2e reis --> 17 schepen

nieuwe producten :tabak, koffie, cacao, aardappelen, maïs, katoen.

ook nieuw: kano, kajak, hangmat

 

Verdrag van Tordesillas

Spanje en Portugal: eerste Europese landen die overzeese gebieden veroveren ==> wie heeft de macht ??

Verdrag van Tordesillas (1494) regelt dit:

 -de westelijke helft van de wereld wordt Spaans 

 -de oostelijke helft Portugees

Mare Clausum: wereldzeeën alleen voor Spaanse en Portugese schepen

Verdrag van Tordesillas 1494

Motieven van een land

• Politiek (tmm bestuur en macht)
• Economisch (tmm winst en rijkdom)
  
• Cultureel (tmm godsdienst, taal, kennis en wetenschap enz.)

Individuele motieven ?

- avontuur

- rijkdom

- status

- criminelen die bij terugkeer vrijheid kregen

- nieuw bestaan opbouwen

Politieke redenen

• Gebiedsuitbreiding
• Groot rijk stichten om het aanzien te vergroten
• concurrentie met Europese landen

Economische redenen

•  men wil af van de handelsroutes over land
• meer winst in eigen zak
• GOUD!!!!!
• Plantages met nieuwe producten (suiker, tabak, koffie, thee) --> populair in Europa --> nog meer winst

Culturele redenen

1. Religie --> verspreiding christendom

2. Europese cultuur overbrengen

3. nieuwe kennis vergaren en toepassen: 

over zeevaart (kennis over de stromingen en wind) en landen (cartografie), scheepsbouw

Na de ontdekkingsreizigers kwamen de Conquistadores.......

belangrijke conquistadores (= veroveraars):
Cortez en de Azteken (Mexico)

Pizarro en de Inca's (Peru)

Verband massale sterfte Indianen en slavernij

door de sterfte zijn er te weinig arbeiders voor de goud - en zilvermijnen en de plantages

 ==> lagere opbrengsten

Voor de Europeanen is dit dus een ECONOMISCH PROBLEEM!!

OPLOSSING: inzetten van Afrikaanse slaven als arbeiders ==>

 GEVOLG de trans-atlantische slavenhandel 

Paarden, zwaarden, geweren en .....

.........  ziektekiemen

kolonisatie

1.  grote sterfte onder indiase arbeiders 

2. Bisschop De Las Casas: indianen  (als ze gedoopt zijn) niet langer  misbruiken --> daarvoor in plaats Afrikaans slaven

3. bestuur kolonies: onderkoning en ambtenaren

4. rangorde in de samenleving 

rangorde samenleving

je sociale, economische en juridische status werd bepaald door je afkomst:

1. bovenaan: Europese ouders

2.dan: gemengde afkomst

3.dan: inheemse afkomst (indiaan)

4. dan: Afrikaanse afkomst (slaven)

gekleurd beeld!!!

tekening geeft een 

zeer negatief beeld over de Spanjaarden

te verklaren want:

- De Bry is afkomstig uit de Lage Landen

- hij is protestant

en 

-tekent dit in 1598, dit is ten tijde van de Opstand van de Nederlanden tegen de katholieke Spanjaarden

Bron 10

gevolgen

 1. uitsterven Indianen (90%) ( Europese ziektes

als mazelen en pokken)*

2. driehoekshandel

3. trans- atlantische slavenhandel*

4. kolonisatie  door Spanje en Portugal

5. West- Europa wordt politiek en economisch machtiger

6. Handel over Middellandse Zee niet meer belangrijk (nadeel voor Noord-Italiaanse steden)

 

Samenvatting par. 5.2

1. het wereldbeeld verandert rond 1450 n chr

2. Portugal en Spanje willen niet meer afhankelijk zijn van Arabieren en Italianen: zelf winst maken

3.  ontdekkingsreizen (Vasco da Gama, Columbus)

4. 1492 ontdekking Amerika ( Indië??)

5. andere ontdekkingsreizigers volgen: Amerigo Vespucci (naam Amerika)

6. Midden en Zuid Amerika worden veroverd door Conquistadores (Cortés); zij gebruiken veel geweld

Samenvatting par. 5.2

7. Azteken en andere Indiaanse volkeren sterven massaal door: 

- geweld Spaanse soldaten, het harde werk  in mijnen en plantages,  Europese ziektes (mazelen, pokken)

==> de stefte is een ECONOMISCH PROBLEEM want er zijn te weinig arbeiders ==> DUS te weinig opbrengst 

==> OPLOSSING: inzetten van Afrikaanse slaven

8 De Spaanse bisschop Las Casas  ondersteunt het inzetten van Afrikaanse slaven* ==> gevolg: trans-atlantische slavenhandel

*Indianen, mits christen, zijn volwaardige mensen en moeten beter behandeld worden. Afrikaanse slaven zijn blijkbaar niet volwaardig en worden ingezet in de mijnen en plantages

Welke gevolgen hadden de ontdekkingsreizen voor de veroverde gebieden?

01:09

Welke theoretische fout maakte Columbus waardoor hij dacht in Azië te zijn?

1. De omtrek van de aarde was groter dan hij dacht
2. De omtrek van de aarde was kleiner dan hij dacht
3. De cartografie bleek niet te kloppen
4. Door het uiterlijk van de inheemsen

04:35

Wat was volgens dit filmpje de hoofdoorzaak dat Isabella van Spanje de expeditie wel financierde?

1. Concurrentie met Portugal
2. Verspreiding christendom
3. Rijkdommen vergaren
4. Aanzien verwerven

06:43

Waarom waren de zeelieden zo ongerust over de reis?

1. Ze waren bang niet betaald te worden
2. Ze waren bang om van de aarde af te vallen
3. Ze waren bang dat Columbus een slechte leider was
4. Ze waren bang zeeziek te worden

Video

History vs. Christopher Columbus

In Noord- en Zuid-Amerika wordt in veel landen Columbusdag gevierd.

Maar was Columbus nu werkelijk zo een held?

Noem twee culturele gevolgen van de komst van de Spaanse conquistadores die in Zuid-Amerika ook vandaag nog zichtbaar zijn.