1.2: Van Brugge naar Antwerpen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

1.2 Van Brugge naar Antwerpen

KA

14 de opkomst van stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden

17 Het begin van staatsvorming en centralisatie

21 De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had

22 Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van de Nederlandse staat

Leidende vraag

Welke invloed hadden sociaaleconomische en politieke ontwikkelingen op de positie van de stedelijke burgerij in de Nederlandse gewesten (1302-1602)

De bloei van Brugge

• 13 e en 14e eeuw: Brugge neemt positie Atrecht over door:
  
•  1.  afnemende populariteit Jaarmarkten in Noord- Frankrijk door (100 jarige) oorlog
•  2. geen directe verbinding met zee
•  3. toename wol-import uit Engeland. Deze import verliep via  Brugge (gunstige ligging aan zee!)
•  4. toename graanimport uit Oostzeelanden (Hanze) 

korte docu over Brugge (5 min)

Organisatie van de handel in Brugge

• goede infrastructuur:
• goederentakels, verbinding met zee
  
• bemiddeling / rechtspraak  bij    handelsconflicten 
• wissel- en bankwezen opgezet door:
• fam. Van der Beurse > Koopmansbeurs 

Beursplein in Brugge

Sociale zorg

• Christelijke kerk belangrijk (naastenliefde):
  
• 'Hospitalen' bij hoofdkerken:
• pelgrims, reizigers en zieken
• kloosters: ziekenzorg en onderwijs
• Gilden en Stadsbesturen regelden eigen     zorg
• Rijke burgers, schenkingen oa voor:
• Begijnhofjes
• Sociaal wenselijk gedrag was de norm (past bij bonum commune)

Groningen en Brugge

Bedelorden en Moderne Devotie

• schenkingen, testamenten en belastingen hadden de kerk/kloosters rijk gemaakt
  
• kritiek op rijkdom kerk van:
• 1.  Franciscus van Assisi > bedelorden
• 2. Geert Grote > 'Moderne Devotie':
• - tegen luxe 
•  - armen, weduwen, wezen, en ziekenzorg
•  - eenvoud en diep geloof
• - beïnvloedde leven van leken en                            geestelijken

Geert Grote

1. Geboren in Deventer, 1340
2. Theoloog die predikte in de landstaal!
3. Kritiek op de rijkdom van de kerk
4. De beweging die hij begon staat ook wel bekend als De Moderne Devotie. Hierin is veel aandacht voor het eigen geweten en dus minder voor de kerk
5. Grote heeft vele  geestelijken beïnvloed o.a Erasmus 

Vlaanderen wordt Bourgondisch

• 1363: Koning Jan de Goede geeft Bourgondië in leen aan Filips de Stoute
  
• 1369: Filips trouwt met Margaretha van Vlaanderen (erfgename) >
  
•  Vlaanderen, Antwerpen, Mechelen en Artesië van de Hertogen van Bourgondië
•  Beleid opvolgers Filips de Stoute (Filips de Goede, Karel de Stoute): 
•  1. zelfstandigheid Bourgondië
• 2. centralisatie van het bestuur, door:
•      - uniformering wetgeving > de Grote Raad
•      - oprichting Staten- Generaal  (afgev. Gewestelijke Staten)
•     - instelling Rekenkamer 
• Steden kwamen in verzet > particularisme  

Bart van Loo over de Hertogen van Bourgondië (DWDD, 10 min)

Bourgondië wordt onderdeel Habsburgse Rijk                           (Heilige Roomse Rijk)

• Door oorlogen en verhoging belastingenen:
  
• hertogen impopulair >
  
• Na dood Karel de Stoute (1477): machtsstrijd met koning en gewesten/steden >
  
• Maria van Bourgondië (erfgename) zoekt steun > Huwelijk met Maximiliaan van Habsburg > einde zelfstandigheid Bourgondië>bestuurlijke instellingen opgeheven
  
• Maximiliaan hervat centralisatiepolitiek
• bij verzet: inperking vrijheden > Brugge
• bij steun: ec. privileges > Antwerpen belangrijker,

Maria 1457 - 1482

Maximiliaan 1459-1519

Karel V en Filips II

- Keizer Maximiliaan 1 van Habsburg (Oostenrijk): 1459 - 1519

- Getrouwd met Maria van Bourgondië: 1477 > 

                          - zoon: Filips (1478)

                         - gestorven in 1482 > Maximiliaan regent tot 1494 (Filips volwassen verklaard)

- 1506: Filips gestorven > opvolger: Karel V (zoon, 6 jaar oud) >

- Karel V wordt keizer en Heer der Nederlanden >

               - alles (religieus) gecentraliseerd en geüniformeerd 

               - 1643: Staatkundige eenheid 'De 17 Verenigde Nederlanden' gecreëerd.

               - 1555: Karel V treedt af (sterft in 1558) >

- Filips II wordt keizer (deel Habsburgse Rijk) en 'Heer der Nederlanden' 

  

Rijk van Karel V

Gelukkig Antwerpen

• Afbrokkeling Brugge betekende de opkomst voor Antwerpen
• Neergang Brugge aantal oorzaken:
•    verzanding Zwin
  
•    Concurrentie Hollanders
•    Venetianen stopten hun handel met Brugge
•    Brugge eist bij elke handelstransactie aanwezigheid Brugse burger 
•    Politieke en sociale onrust

Beeldenstorm

• Protestantisme wint aan aanhang (rol drukpers)
• Meer protestanten durven voor hun geloof uit te komen, mede door het Smeekschrift der Edelen aan landvoogdes Margaretha van Parma
• Enige ruimte voor protestanten hierdoor
• Hagenpreken zwepen de massa op, gevolg:
• Beeldenstorm, gevolg:
• Alva komt met leger>Raad van Beroerten>wraakacties 

https://schooltv.nl/video/het-verhaal-van-nederland-in-de-klas-geuzen-en-papen/#q=verhaal%20nederland

Willem van Oranje (1533-1584)

• geboren op slot Dillenburg (Dld)
• stadhouder in Holland,Zeeland,Utrecht
• door komst Alva:
• vlucht naar Dillenburg
•  voorbereidingen militair treffen met Alva:
• 1568: Slag bij Heiligerlee (Gr) >
• begin 80-jarige oorlog
• Oranje weinig succes
• keihard op treden Alva

Oorlog

• Watergeuzen succesvoller dan Oranje:
• 1572: Inname van Den Briel >
• steeds meer steden kiezen de zijde van de Opstandelingen, met als laatste stad
• 1578: Alteratie van Amsterdam

Oorlog

• nav de Spaanse Furie (1576)
• Pacificatie van Gent>Afspraken van (een groot deel van de) gewesten:
• 1.  Holland en Zeeland calvinistisch
• 2. Rest van de gewesten katholiek
• 3. Geen godsdienstvervolgingen

Welk element past niet in de reeks?

1. Staten-Generaal
2. centralisatie
3. Rekenkamer
4. privilege

De Republiek ontstaat

• KA: Het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat
• Met de komst van Alva ontstond een burgeroorlog in de Ned:
• Calvinisten (radicaal) tegenover (gezagsgetrouwe) katholieken
• Hier tussen in: grootste groep van vredelievenden
• Opstelling Willem van Oranje: gematigd > vrijheid van geloof en:
• nadruk op vertrek Spaanse soldaten en verzet tegen 'raadgevers' Filips II
• zie "Den Koning van Hispanje heb ik altijd geëeerd" 

De Republiek ontstaat

• Verzoening mislukte door extreme calvinisten >
  
• Unie van Atrecht (1579): zuidelijke gewesten kiezen zijde van Filips II > 
  
• Unie van Utrecht (1579): noordelijke gewesten samen tegen Spanje
  

De Republiek ontstaat

• Kansrijk door o.a:
• vele oorlogen van Filips II > geldnood
• economische succes (zee-)gewesten
• Bestuursstructuur: Confederatie
• Gewestelijke Staten 
• Staten-Generaal
• Stadhouder + Raadspensionaris
•  Daarnaast: Gewetensvrijheid, redenen:
•  - moreel
•  - economisch

Beleid Filips II

• ontslaat Alva (1573) omdat:
• de Opstand niet neergeslagen werd
• kwam in grote financiële problemen >
• soldij lang niet betaald:
• reden: oorlogvoering op meerder fronten:
• - West-Europa
• - Middellandse Zeegebied
• Gevolg: soldaten plunderen steden o.a.
• Spaanse Furie', 1576 >
• Pacificatie van Gent

escalatie conflict

• Filips II: 'Oranje schuldig aan Unie' >
• Balthasar Gerards vermoordt Oranje (1584)
• Filips II herovert veel gebied oa door:
• zilver uit Amerika > soldij
• belangrijk:
• 1585: 'Val van Antwerpen'. Gevolgen:
• - uittocht calvinisten naar noorden
• - blokkade Schelde (Geuzen) >
• Handel stortte in, Amsterdam belangrijker

1584