H2 - Tijd en ruimte

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Tijd en ruimte

Leerdoelen

• Ik kan versnelling, vertraging, flashbacks en flashforwards herkennen in een verhaal.
  
• Ik kan uitleggen hoe een schrijver tijd inzet om spanning te creëren in een gegeven verhaal. 
  
• Ik kan functionele ruimtebeschrijvingen herkennen in een verhaal
  
• Ik kan uitleggen hoe een schrijver ruimte inzet om spanning te creëren in een gegeven verhaal.
  
•  
  

Wat hebben we al gehad?

Spanning & sensatie

• Emotionele spanning
  
• Intellectuele spanning
  

Perspectief

• Ik-verteller
  
• Personale verteller
  
• Auctoriale verteller
  

KERN les 22 Tijd

• “tijd” in het verhaal

• chronologisch / niet-chronologisch
  

Verteltijd en vertelde tijd

Verteltijd:

• De lengte van een verhaal (aantal woorden, zinnen, bladzijden). De tijd die je nodig hebt om het verhaal te lezen.

Vertelde tijd:

• De tijdsperiode die in een verhaal besproken wordt.
  

Vertelde tijd

• Versnelling
  

“Leroy bracht die maanden door in Praag, waarna hij meteen doorreisde naar Rome om daar nog eens die maanden te blijven.”

• Vertraging
  

“Heel langzaam heft zij het pistool omhoog. Zou ze het durven? En wat als ze mis schiet? Dan komt die engerd achter haar aan. Aarzelend kijkt ze om zich heen …”

Flashback en flashforward

Flashback = terugblik op verleden

Heel kort, of juist een heel hoofdstuk (of meer)

Flashforward = vooruitwijzing naar de toekomst

Flashback en flashforward = doorbreken van de chronologie van het verhaal. 

De vertelde tijd van een verhaal geef je weer in:

1. Uren, dagen, weken …
2. Regels, pagina’s

KERN les 23 - Ruimte

De ruimte is de omgeving waarin het verhaal zich afspeelt, waarin de personages zich bewegen.

Ruimte

Niet alleen de ruimte zelf, maar ook omschrijvingen van de omgeving in die ruimte.

• Voorwerpen (de overkokende pan)
  
• Geluiden (het geblaf van een hond)
  
• Weer en seizoenen (grijze luchten)
  
• Tijdperken (de gouden eeuw, een verre toekomst)
  
• Culturen (dampende Surinaamse roti)
  

Functioneel

Je kunt ermee spanning creëren.

Functioneel

• Sfeer scheppen
  
• Benadrukken bepaalde gebeurtenissen (ontvoering, verliefdheid)
  
• Contrasteren (lieflijkheid tegenover dreiging)
  

Show, don’t tell

In het vertellen van een verhaal speelt de suggestie een grote rol. De lezer wil niet alles voorgekauwd krijgen, ze kopen en lezen een boek om hun hersenen te gebruiken.

Ze willen niet van de schrijver te horen krijgen dat het personage boos is, of dat hij wraakt neemt, of dat hij huilt; ze willen het zien.

De schrijver heeft de taak om de suggestie te wekken dat het personage zich verdrietig, boos of juist blij voelt. 

Probeer het te laten zien, zonder het te vertellen.

Voorbeelden

Vertellen: “Hij huilt.”

Laten zien: “Zijn ogen worden wazig, een traan rolt over zijn wang.”

Vertellen: “Hij was verliefd.”

Laten zien: “Hij begon te blozen, toen ze hem aanraakte. De woorden struikelden over zijn lippen.”

Vertellen: “Ryan is boos en gooit zijn speelgoed auto door de kamer.” 

Laten zien: “Ryan perst zijn lippen op elkaar en balt zijn vuisten. Met fronsende werkbrauwen kijkt hij naar zijn speelgoed auto. Waarom doet hij het toch niet meer? Driftig grist hij hem van de grond en smijt hem hard tegen de muur. 

Zoek de verschillen

Versie 1:

Ik voelde het gras in mijn keel. De zon was heet en maakte me moe. Toen ik langzaam in slaap viel droomde ik over ons allen. Tim, met zijn korte, blonde stekels voorop, vol zelfvertrouwen. Rosa liep achter Tim. Zij was verliefd op hem, dat zag je zo. De derde was Rob, hij was altijd stil. Hij schopte vaak zand de lucht in. Hij had niet door dat het zo in mijn gezicht belandde, maar ik vond hem te leuk om er iets van te zeggen.

 

Versie 2: 

‘Het gras prikte in mijn keel. De zon was gloeiend heet en leek de energie uit mijn lichaam te zuigen. Toen ik langzaam wegdoezelde leek het alsof ik ons zag aan komen lopen. Tim, met zijn korte, blonde stekels voorop, zijn kin omhoog en schouders net iets te breed. Rosa volgde Tim op de voet. Soms was het alsof die twee aan elkaar vastkleefden. De derde was Rob, zijn ogen gericht naar de grond. Vaak schopte hij het zand de lucht in. Hij had niet door dat het zo in mijn gezicht belandde, maar ik zei er nooit iets van.’

Noem een verschil tussen de twee versies

NU maken: 

Boekje Fictie: 

Paragraaf 5 en 6