Le siècle des Lumières (1715-1800)

• Frans
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

littérature 18ième siècle

leerdoelen:

• je
• 
  

Littérature 18e siècle

les objectifs d'apprentissage:

• je kunt verslag uitbrengen van de behandelde literaire werken.
• je kunt literaire tekstsoorten herkennen en onderscheiden en literaire begrippen hanteren als je een tekst interpreteert.
• je kunt een overzicht geven van de hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis uit deze periode.

historische context: L'Ancien régime

l'Ancien régime is....:

- de periode voorafgaand aan de Franse Revolutie

- periode die zich kenmerkt door:

 1. standenmaatschappij

2. ongelijkheid

3. armoede voor de onderklasse

la révolution française

Tegen het einde van de 18e eeuw is Frankrijk het dichtstbevolkte land van Europa (28 miljoen inwoners). Er zijn grote financiële problemen, het land is bijna bankroet. De koning lost dit op door nog meer belasting te heffen bij een bevolking die al in grote armoede leeft. Na een aantal misoogsten ontstaat er een groot tekort aan voedsel, maar niet aan het hof, waar men in grote weelde leeft. De prijzen van brood gaan omhoog en er breken rellen uit in de straten van Parijs. Marie-Antoinette, de vrouw van Louix XVI zou gezegd hebben: "Ils n'ont pas de pain? Qu'ils mangent de la brioche!" De onrust leidt tot de bestorming van de gevangenis 'la Bastille', het symbool van de macht van de koning op 14 juli 1789. 4 Jaar later worden de koning en zijn vrouw onthoofd met de guillotine en komt er een einde aan de monarchie. Het nieuwe republikeins bewind laat met de leus 'liberté, égalité, fraternité'  zien dat het geïnspireerd is door de verlichtingdenkers. Deze mooie idealen ontaarden in een schrikbewind (la Terreur).

La société est divisée en trois ordres inégaux: Les priviligiés: 1. les religieux, 2 les nobles | 3. le reste de la population: le tiers état (pauvres)

Les grands penseurs (le philosophes) et scientifiques du 18ième siècle ont des idées nouvelles sur le pouvoir absolu et la divison des biens et vont changer la société. Ils défendent les valeurs: la raison, le progrès, la liberté, l'égalité et dénoncent l'abus de pouvoir, l'injustice et la torture par leurs écrits.

Voltaire: l'affaire Callas

Montesquieu critique l'absolutisme

Développement de l'infrastructure et de la poste: ces idées se répandent plus vite

Progrès scientifiques.

Opdracht: Maak een samenvatting van het filmpje op de vorige pagina

De eeuw van de Verlichting

• De absolute macht van het koningshuis staat ter discussie vanwege de onvrede onder de bevolking die uitgebuit wordt en de idealen van de verlichtingsfilosofen die naar vrijheid van meningsuiting streven en naar tolerantie en gelijkheid.
• Le 'Siècle des Lumières' begint in 1715 bij de dood van Louis XIV en loopt door tot einde 18e eeuw, begin van de Franse revolutie.
• De literatuur staat in het teken van de rede, kennis, opvoeding, de mens bevrijden uit zijn onwetendheid.
• De wetenschap neemt een enorme vlucht.
• De opvolgers van Lodewijk XIV zijn iets minder autoritair.
• De macht van de vorst komt opnieuw ter discussie te staan, door onvrede onder de bevolking en door de kritische werken van de verlichtingsdenkers.

Montesquieu - de briefroman

Tijdens de Verlichting riskeerden kritische filosofen de doodstraf als ze kritiek hadden op de Staat of het Koningshuis.

Montesquieu vond hier iets op. Hij schreef Les Lettres Persanes. 

Les Lettres Persanes bestaat uit een briefwisseling tussen twee Perzen die naar Frankrijk reizen en hun ervaringen beschrijven (met de blik van een buitenstaander) in brieven aan familieleden en vrienden. Om de censuur te omzeilen zegt Montesquieu in het voorwoord dat de brieven vertalingen zijn van authentieke (dus niet door hemzelf geschreven) brieven.  Op deze manier kan Montesquieu kritiek uiten op de Franse staatsinrichting, de Franse gewoontes, op de kerk en zelfs op de paus. HYPERBOLEN (overdrijving) om zijn verbazing geloofwaardig te maken. 

Lees op de volgende slide brief 24. In brief 1 tm 23 hebben Usbek en Rica verslang gedaan van hun reis naar Parijs.Brief 24 wordt geschreven vanuit Parijs. Rica schrijft aan zijn vriend Ibn die in Smyrna is gebleven.

Montesquieu et le roman épistolaire (de briefroman)

Tijdens de Verlichting riskeerden kritische filosofen de doodstraf als ze kritiek hadden op de Staat of het Koningshuis.

Montesquieu vond hier iets op. Hij schreef Les Lettres Persanes.

Les Lettres Persanes bestaat uit een briefwisseling tussen twee Perzen die naar Frankrijk reizen en hun ervaringen beschrijven (met de blik van een buitenstaander) in brieven aan familieleden en vrienden. Om de censuur te omzeilen zegt Montesquieu in het voorwoord dat de brieven vertalingen zijn van authentieke (dus niet door hemzelf geschreven) brieven. Op deze manier kan Montesquieu kritiek uiten op de Franse staatsinrichting, de Franse gewoontes, op de kerk en zelfs op de paus. HYPERBOLEN (overdrijving) om zijn verbazing geloofwaardig te maken.

• Lees op de volgende slide brief 24. In brief 1 tm 23 hebben Usbek en Rica verslag gedaan van hun reis naar Parijs. Brief 24 wordt geschreven vanuit Parijs. 
• Rica schrijft aan zijn vriend Ibben die in Smyrna (nu Izmir, Turkije) is gebleven.
  
• Beantwoord daarna de vragen op de volgende slides.

https:

waaraan kun je zien dat Lettres Persanes een briefroman is?(2 dingen)

In deze brief uit Rica zijn verbazing over de Franse koning. Welke omschrijving die hem kenmerkt klopt niet met het verhaal?

1. Hij is een machtige prins en een tovenaar.
2. Hij is een protestantse prins en heeft goudmijnen.
3. Hij doet de onderdanen geloven dat hij mensen kan genezen door ze aan te raken.
4. Er is er een nog machtiger en dat is de paus.

Wat doet de Franse koning met het geld dat het verkopen van eretitels (=titres d'honneur) hem oplevert? (drie dingen)

De criticus Starobinski heeft over Lettres Persanes geschreven: 'De verbazing van Rica en Usbek dwingt de Fransen om zich ook te verbazen'. Waar wil Montesquieu dat zijn lezers zich over verbazen? Leg uit waarom dit als kritiek op de maatschappij kan worden gelezen.

Voltaire (1694-1778)

(François-Marie Arouet)

-filosoof

- kritiek op katholieke geloof

- liberté de culte (recht op eigen geloof)

- kritiek op geestelijkheid

 - kritiek op Duitse filosoof Leibniz en zijn optimisme

Candide ou de l'optimisme

Kijk of je de antwoorden op de volgende vragen in de video begrijpt.

1 Wat is deïsme en waarom wordt die term hier gebruikt?

2 Waarom ging Voltaire in 1726 naar Londen?

3 Wat trok hem zo aan in Engeland dat hij er ruim twee jaar bleef?

4 Waarom is datgene wat hem aantrok in Engeland eigenlijk ook een kritiek op Frankrijk?

5 Welk boek van Voltaire was een onmiddellijke bestseller?

6 Op welke filosofie was het Optimisme gebaseerd en wat werd ermee bedoeld?

7 Waar trok Voltaire zich later, toen hij beroemd was, terug?

8 Welk proces leidde ertoe dat hij Le Traité sur la Tolérance schreef?

9 Wat bedoelde Voltaire met zijn veel geciteerde zin: Si Dieu n’existait pas, il faudrait l’inventer?

Wat vond jij het belangrijkste in dit filmpje

Voltaire - le conte filosophique

• Vragen over de voorgaande les?
•  Candide ou l’Optimisme
  

In dit boek uit Voltaire zijn kritiek op de levensvisie van de filosoof Leibniz die beweert dat alles in het leven een bedoeling heeft en uiteindelijk ten goede leidt. Candide is een naïeve jongen die van zijn leermeester Pangloss de ideeen van Leibniz voorgeschoteld krijgt. Als Candide verjaagd wordt van het kasteel waar hij woont en hij vol goede moed de wereld in trekt wordt hij geconfronteerd met natuurrampen en allerlei vormen van maatschappelijk onrecht. Voltaire uit in het boek ook kritiek op de monarchie, en op onderwerpen als religie, slavernij.

Niet erg verwonderlijk dus dat hij zijn boek publiceert onder een pseudoniem.

• Bekijk het filmpje in de volgende slide, lees het extrait op slide 17 en noteer de antwoorden van de vragen van slide 18 in je schrift.

•  Candide ou l’Optimisme
  

In dit boek uit Voltaire zijn kritiek op de levensvisie van de filosoof Leibniz die beweert dat alles in het leven een bedoeling heeft en uiteindelijk ten goede leidt. Candide is een naïeve jongen die van zijn leermeester Pangloss de ideeën van Leibniz voorgeschoteld krijgt. Als Candide verjaagd wordt van het kasteel waar hij woont omdat hij gezoend heeft met Cunégonde, de dochter van de baron en hij vol goede moed de wereld in trekt wordt hij geconfronteerd met natuurrampen en allerlei vormen van maatschappelijk onrecht. Voltaire uit in het boek ook kritiek op de monarchie, en op onderwerpen als religie, slavernij.

Niet erg verwonderlijk dus dat hij zijn boek publiceert onder een pseudoniem.

•  Bekijk het filmpje in de volgende slide, lees het extrait op slide 21 en noteer de antwoorden van de vragen van slide 18 in je schrift.

• Het extrait dat je gaat lezen (slide 21) komt uit Candide chapitre 19. Candide en zijn bediende Cacambo komen aan in Suriname en maken kennis met een slaaf van de Nederlandse koopman Vanderdendur.

Candide chapitre 19

Lisez ce chapitre sur internet ---> cliquez ici

(https://www.bacdefrancais.net/candide-19.php)

la fin:

- O Pangloss! s'écria Candide, tu n'avais pas deviné cette abomination (verschrikking): c'est en fait, il faudra qu`à la fin je reconce à ton optimisme.

- Qu'est-ce qu'optimisme? disait Cacambo.

- Hélas! dit Candide, c'est la rage (waanzin) de soutenir (ondersteunen) que tout est bien quand on est mal; et il versait des larmes (liet tranen vloeien) en regardant son nègre; en en pleurant, il entra dans Surinam

Comment l'esclave est-il habillé?

1. Il ne porte pas de vêtements.
2. Il porte des vêtements abîmés et sales.
3. il ne porte qu'un caleçon.

sa mère l'a vendu comme esclave ...

1. pour gagner de l'argent.
2. pour lui donner une meilleure vie.
3. parce que les Blancs l'ont forcée.

Candide pleure parce que /qu'

1. il ne croit plus à l'optimisme de Pangloss.
2. Cacambo ne partage pas son optimisme.
3. Pangloss n'est pas là.

Les questions sur l'extrait de Candide:

1. Beschrijf het uiterlijk van de slaaf

2. Wat is volgens de slaaf de prijs die betaald moet worden zodat de Europeanen suiker kunnen eten?

3. Waarom hebben de ouders van de slaaf hem verkocht?

4. Waaruit blijkt dat de slaaf het optimisme van zijn ouders niet deelt en welk vb geeft hij om dit te illustreren?

5. De keuze van de namen van de personages is heel belangrijk voor Voltaire. Maître Vanderdendur (de meester) is ook zorgvuldig gekozen. Fonetisch is het vendeur (à la ) dent dure.

Zoek in een Frans woordenboek wat de uitdrukking à la dent dure betekent. Noteer en leg uit waarom Voltaire deze naam gekozen heeft.

6. Welk maatschappelijk fenomeen bekritiseert Voltaire in dit extrait(= stuk tekst)?

7. In Candide stelt Voltaire een aantal misstanden aan de kaak, maar nooit direct. Hij gebruikt vooral ironie, een stijlfiguur waarbij je het tegendeel zegt van wat je bedoelt.

Leg de ironie uit in de zin 'tu as l'honneur d'être esclave de nos seigneurs les blancs.'

La fin du 18ième siècle

• vragen Voltaire/ Candide 
• Denis Diderot: kreeg in 1746 de opdracht voor het schrijven van de encyclopédie. Zag het als taak wetenschappelijke kennis te vertalen naar groot publiek. 
• Emilie du Chatelet? wiskundige, natuurkundige. Belangrijke  vrouw in de 18e eeuw. minnares van Voltaire. heeft alle werken van Newton vertaald.
• Kijk het filmpje op de volgende slide en schrijf haar biografie en français voor de volgende les. 

Le dernier cours du XVIII siècle

1. vragen Voltaire/ Candide
   
2. Denis Diderot: kreeg in 1746 de opdracht voor het schrijven van de encyclopédie. Zag het als taak wetenschappelijke kennis te vertalen naar groot publiek.
   
3. Emilie du Chatelet? wiskundige, natuurkundige. Belangrijke vrouw in de 18e eeuw. minnares van Voltaire. heeft alle werken van Newton vertaald.
   

Kijk het filmpje op de volgende slide en schrijf haar biografie en français voor de volgende les. 

Il faut cultiver son jardin.

Candide zegt: " we moeten onze tuin bewerken."

Men moet hard werken om toch het beste uit de wereld te halen. Pangloss' filosofie (dus ook van Leibniz) was puur theorie. Men moet niet filosoferen, men moet niet alleen de rede gebruiken, maar je moet de wereld waarin we leven (die absoluut niet de best mogelijke is) intensief onderhouden om erin te kunnen leven zonder dat het bittere ellende wordt.

Denis Diderot (1713-1784)

- filosoof, atheist 

- schrijver l'Encyclopédie (samen met d'Alembert) 

- grondlegger van de encyclopedie (28 volumes, 25 jaar, gedeeltelijk gecensureerd)

Diderot - l’Encyclopédie (non fictie)

• 28 delen
  
• Denis Diderot is redacteur, samen met Jean d’Alembert
• Vrijwel alle grote filosofen leveren artikelen (waaronder Montesquieu, Voltaire en Rousseau)
• De Encyclopedie wil een overzicht bieden van alle bestaande kennis op het gebied van o.a. kunst, mechanica, economie, natuurkunde, religie en politiek.
• Het doel is ‘changer la façon commune de penser’ door in dit verzameld werk de verlichte ideeën onder de aandacht van een breed publiek te brengen en deze ideeën door te geven aan de volgende generaties. Een ander doel was om mensen deugdzamer te maken.
• De encyclopedie wordt zonder overleg met de redacteuren door de uitgeverij gecensureerd en het werk wordt meerdere malen verboden, onder andere door koning Louis XV en door de paus.

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

- filosoof, pedagoog

- grondlegger contrat social

- deïst

- mens is van nature goed, maatschappij bederft hem

- vrije opvoeding

-verwerpt slavernij

-voorloper van de Romantiek (verheerlijking-ik, liefde voor natuur)

Rousseau uit in zijn werk revolutionaire idealen van vrijheid, gelijkheid en tolerantie. Uitgangspunt: de mens is van nature goed, maar de beschaving en samenleving maken hem slecht. 'Le bon sauvage' , de onbedorven natuurmens die leeft in harmonie met de natuur en zijn medemens. Deze gedachte is de voorloper van de romantiek van de 19e eeuw. 

1.  'Emile ou De l'éducation' (1762): hij pleit ervoor om kinderen volgens de natuur en zonder inmenging van de maatschappij op te voeden. Volgens Rousseau moet je een kind niet dwingen te leren. Het bepaalt zelf wanneer het ergens aan toe is. Dit was een inspiratie voor latere pedagogen.

2. 'Du contrat social' (1762): Dans le Contrat social, Rousseau cherche à répondre à la question : d’où peut venir la légitimité d’un pouvoir politique ? Hierin zet hij zijn visie op de legitimiteit van de macht uiteen, en stelt dat de politieke macht en de wetten terug te voeren zijn op het feit dat de burgers van een samenleving een sociaal contract (un pacte) hebben afgesloten. Dit hield in dat de burgers zich zouden onderwerpen aan de volonté générale of algemene volkswil. Het is deze wil die elke vorm van macht of recht legitimeert. Dat was in tegenstelling met heersende gewoonterecht. Du Contrat social had veel invloed op de Franse Grondwet van 1793.