Koude Oorlog - oorzaken + blokkade van Berlijn

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

De Koude Oorlog

Periode 1900-1950

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de Koude Oorlog ontstond.

Wat is dat nu eigenlijk: een 'koude' oorlog?

En wat zijn de kenmerken?

Kenmerken (1)

• Koude/kille relatie tussen V.S. en S.U. (Sovjet-Unie)

• Geen echte oorlog tussen beide landen

• Wel oorlog tussen sommige van hun bondgenoten

• Grote spanningen en angst in de wereld

Kenmerken (2)

• Beide landen hebben veel kernwapens
  

• Er ontstaat een wapenwedloop

• Beide landen geloven in hun eigen (economische) systeem

• Beide landen willen hun eigen systeem in de wereld verspreiden (invloedssfeer)

Sovjet-Unie

• Dictatuur

• Communisme

• Onderdrukking

• Gelijkheid, maar niet altijd.....

Verenigde Staten

• Democratie

• Kapitalisme

• Vrijheid

• Verschillen (arm/rijk, blank/zwart)

Verdeling van Duitsland

• Duitsland (tijdelijk) niet meer zelfstandig
  

• Vier bezettingszones onder leiding van: Frankrijk, Engeland, de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten
  

• Ook Berlijn wordt in 4 zones verdeeld
  

• Reizen tussen bezettingszones is geen probleem
  

• Vergeet dit ook niet: Berlijn ligt in de bezettingszone van de Sovjet-Unie
  

Invloedssferen

• Verdeling van Europa:
  

• Gebied dat jij hebt veroverd op de Duitsers, daar heb jij invloed

• Jij mag bepalen wat in dat gebied gebeurt (economie, politiek)

• Vergeet dit ook niet: De ander mag niet ingrijpen in dat gebied, ook al zie je er van alles gebeuren waarmee je het niet eens bent.
  

rood = Sovjet - Unie

Oranje = satellietstaten

Satellietstaten: een keten van bevriende staten die bij (Westerse) agressie de eerste klap opvangen.

Helder plan, 

maar waarom gaat het mis?

Begin van de Koude Oorlog (vanaf 1945)

• Geen gezamelijke vijand meer: Hitler is verslagen
  

• Andere spelers: Churchill en Roosevelt zijn er niet meer bij (Potsdam, juli 1945)
  

• Stalin krijgt steeds meer communistische invloed in delen van Oost-Europa (expansiedrift)
  

• De VS hebben een atoombom (angst bij de SU en begin van de wapenwedloop)
  

Attlee (opvolger van Churchill)

Truman (opvolger van Roosevelt)

Conferentie van Potsdam

De Grote Drie van Potsdam waren: Stalin, Roosevelt en Churchill

1. Dit klopt
2. Dit klopt niet

Gevolgen

• Er wordt niet meer gepraat
  

• Steeds minder vertrouwen tussen de landen

• Geen oplossing voor Duitsland en Berlijn

• Ontstaan van twee machtsblokken in Europa

• De grens van deze twee blokken loopt dwars door Duitsland (en Europa)
  

Rode lijn =

ijzeren gordijn

(scheidingslijn tussen het communistische oostblok en het kapitalistische westen)

Amerikaanse buitenlandse politiek na 1945

• Beschermen van vrijheid en democratie (Trumanleer)
  

• Voorkomen dat meer landen communistisch worden (Containmentpolitiek)

• Actief helpen bij de wederopbouw van Europa (Marshallplan)

• Vergeet dit ook niet: met het Marshallplan wilden de Amerikanen ook voorkomen dat Europa voor het communisme zou kiezen.
  

Samenvatting oorzaken Koude Oorlog:

Indirecte oorzaken:

• Er was al een lange vijandelijkheid tussen V.S. en S.U. (bv. terugtrekking bondgenootschap W.O. I van S.U.)
• wezenlijk verschil tussen de verschillende economische systemen. (kapitalisme vs. communisme)

Directe oorzaken:

• S.U. was geschrokken dat V.S. atoomwapens had en wilde ook atoomwapens produceren.
• Uitbreiding invloedssfeer Stalin (in Oost-Europa)
• Trumanleer (containmentpolitiek wordt hierin geformuleerd) 
• Marshallplan

De Blokkade van Berlijn

mei 1948 - juni 1949

Wat is er hand?

• Ruzie over Berlijn loopt hoog op

• Stalin wil West-Berlijn toevoegen aan de Sovjet-zone

• Westelijke bezettingszones steeds meer één gebied

• Directe aanleiding: invoering van de D-Mark in westelijke bezettingszones

Wat gebeurt er?

• Stalin blokkeert alle aanvoerwegen naar West-Berlijn om zo de stad tot overgave te dwingen: Blokkade van Berlijn
  

• Het Westen gaat West-Berlijn via de lucht bevoorraden: de luchtbrug

• Een jaar lang landt er iedere 3 minuten een vliegtuig in West-Berlijn
  

• 
  

Video: Berlijn en de Koude Oorlog

fragment: De Blokkade van Berlijn

Oprichting van de Navo

• Opgericht in april 1949
  

• Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (Engels: NATO)
  

• Oorspronkelijk militair bondgenootschap tussen Noord-Amerika en West-Europa tegen het communisme

• De NAVO bestaat nog steeds
  

Oprichting West-Duitsland (BRD - Bundesrepublik Deutschland) 

en 

Oost-Duitsland (DDR - Deutsche Democratische Republik)

mei (BRD) en oktober (DDR) 1949

BRD was oorspronkelijk tijdelijk maar toen Oost-Duitsland reageerde met de oprichting van de DDR was de verdeling compleet en definitief.  

Leven in de BRD

• Hoofdstad Bonn
• Stabiele democratie : Bondskanselier Adenauer 
• Geen lid NAVO (wel steun) > pas in 1955 
•  Marshallhulp
• Wirtschaftswunder 

Wirtschaftswunder 

Leven in de DDR

• Hoofdstad Oost Berlijn 
• Communistisch 
• Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED) 
• Warschaupact 
•  Zware herstelbetalingen, onteigening + planeconomie
• Gratis onderwijs & gezondheidzorg, lage huur. 
• Vervolging > Stasi 

Typisch DDR