13.4 + 5 + 6 + 7 Transport en afweer

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo lwoo, b, k
• Leerjaar 2

13.4 + 5 + 6 + 7

planning

huiswerk: maken § 13.1 + 2 + 3 (controle)

29 januari: REPETITIE H13 + H3

maken: § 4 + 5 + 6 +7

§13.4 hart- en vaatziekten

hart- en vaatziekten voorkomen

Hart- en vaatziekten

Zijn doodsoorzaak nummer 1 in Nederland. 

Bloedvaten

* raken soms verstopt.

* kan gevaarlijk zijn vooral in hart of hoofd. 

Verstopt

Een bloedvat kan verstopt raken door:

- Trombose (stolsel, zie plaatje)

- Cholesterol

Cholesterol

cholesterol is een vettige stof die aan de binnenkant van je bloedvaten blijft plakken. 

Na een tijdje wordt het bloedvat nauwer.

Daarna raakt het helemaal verstopt. 

Cholesterol

- zit in vette, dierlijke voedingsmiddelen

(verzadigd vet) 

- eieren, spek, slagroom, roomboter, mayonaise, hamburger, frituurvet, kaas, vlees etc. 

Het hart

Kransslagaders: zorgen ervoor dat het hart zuurstof en voedingsstoffen krijgen. 

Kransaders: zorgen ervoor dat afvalstoffen van het hart afgevoerd worden via de holle ader. 

Hartinfarct

Soms raakt een kransslagader verstopt. Dit deel krijgt dan geen zuurstof meer en kan doodgaan. 

Een ander woord voor hartinfarct is hartaanval

symptomen

Bij een hartinfarct heb je: 

- een stekende pijn in de borst

- benauwd

-komt vaak bij oudere mensen voor

- steeds vaker bij jonge mensen

Herseninfarct

Ook een bloedvat in de hersenen kan verstopt raken: een herseninfarct

Een ander woord voor herseninfarct is beroerte.

Een deel van de hersenen kan afsterven en daardoor kan je verlamd raken

Hersenbloeding, wat gebeurt er dan?

1. Een deel van de hersenen kan afsterven
2. Er ontstaan nieuwe cellen in je hersenen
3. Je krijgt last van je hart
4. Je bloed stroomt de verkeerde kant op

Stress en spanning

Stress en spanning vergroten de kans op hoge bloeddruk en op hart- en vaatziekten.

Stress

• Gespannen kaken en gezicht
• Snelle ademhaling
• Druk op de borst
• Snel boos, gefrustreerd of bang
• Situaties vermijden

§13.5 weefselvloeistof en lymfe

Het opnemen en afgeven van stoffen. 

Lymfevat in detail: 

Lymfeknopen

In de lymfeknopen wordt de lymfe gezuiverd van ziektekiemen.

Daarnaast maken de lymfeknopen witte bloedcellen.

13.6 Afweer

Hoe beschermt je lichaam zichzelf

Je lichaam probeert ziekteverwekkers  buiten het lichaam te houden en te doden als het toch in het lichaam komt.

Doet dit met Algemene Afweer:

* de huid

* speeksel/maagsap

* Bloed => witte bloedcellen

Hoe beschermt je lichaam zichzelf

Bescherming met de huid:

• De huid is ondoordringbaar voor bacteriën
  
• Op de huid ligt een laagje talg. Talg remt bacteriegroei
  

Hoe beschermt je lichaam zichzelf

Bescherming met de speeksel:

Speeksel remt bacteriegroei

Bescherming met maagsap:

Maagsap is erg zuur en doodt bacteriën

Hoe beschermt je lichaam zichzelf

Bescherming met de witte bloedcellen

Witte bloedcellen kunnen ziekteverwekkers doden die in het lichaam (in het bloed) zijn gekomen.

Met 2 types witte bloedcellen:

1  Door de ziekte verwekkers op te eten

2  Door antistoffen te maken:

Specifieke Afweer

actieve en passieve immuniteit

Leerdoelen 

1. Je kunt uitleggen hoe je immuun wordt tegen een ziekte.

- Passieve natuurlijk immuniteit

- Passieve kunstmatige immuniteit

- Actieve natuurlijk immuniteit

- Actieve kunstmatige immuniteit

2. Je kunt uitleggen hoe medicijnen kunnen helpen tegen ziekteverwekkers.

3. Je kunt uitleggen waardoor iemand allergisch is en wat de reactie is. 

4. Je kunt uitleggen wat een auto-immuunziekte is. 

§13.7 Transplantatie en bloedtransfusie

Auto-immuunziekte

• Bij een auto-immuunziekte maken witte bloedcellen antistoffen tegen je eigen lichaamscellen.

• Diabetes type 1, reuma en MS zijn voorbeelden van auto-immuunziekten.

Opdrachten

Maak de opdrachten van §13.4 - §13.7