Expressionisme

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Sigmund Freud

• 1856-1939
• Psycholoog
• Mens laat zich niet alleen leiden door verstand! 
• Ook: driften, gevoelens, seksualiteit, agressie. 
• Visie: het onderbewuste is drijfveer voor gedrag

Kunstenaars in het begin van de 20ste eeuw verleggen hun aandacht van het weergeven van de zichtbare werkelijkheid naar de expressie van het innerlijk. 

Sigmund Freud schrijft: een mens laat zich niet alleen leiden door zijn verstand, maar wordt onbewust aangestuurd door zijn driften, zoals seksualiteit en agressie. 

Verschillende kunstenaars laten zich hierdoor inspireren. Ze vinden dat de regels in de kunsten (perspectief, toonladders, ballettechniek) beredenerend zijn, waardoor ze directe expressie in de weg staan. Steeds meer kunstenaars kiezen daarom een eigen stijl die afwijkt van wat men gewend is. Dit leidt tot een kloof tussen kunstenaars en publiek.

Theorie Freud: we leren ons aan te passen aan wat van ons wordt verlangt, we stoppen dierlijke driften en verlangens (seksuele aard) vakkundig weg. 

Alles lijkt onder controle. 

Freud is geïnteresseerd in de momenten dat die controle wegvalt. In zijn boek Die Taumdeutung doet hij verslag van de duistere wereld die in dromen opduikt. 

Die wereld zonder controle boeit kunstenaars zoals Schönberg (componist).

In dit filmpje wordt heel kort uitgelegd wie Sigmund Freud is. 

In het expressionisme gaat het om het naar buiten brengen van innerlijke gevoelens en emoties. 

De nadruk ligt op het individu (het persoonlijke), het rechtstreeks tot uitdrukking brengen van innerlijke drijfveren. 

Die drijfveren worden bepaald door ons onderbewuste. 

Het is dus een stroming van eigenzinnige individuelen, een persoonlijke en wat chaotische stijl – niet altijd de smaak van publiek

Kenmerken expressionistische kunst:

- Dramatisch/overdreven

- Nerveus

- Schiet alle kanten op (dan hoog, dan laag)

- Geen logische (gangbare) opbouw

- Geen herkenbare melodie (moeilijk)

- Tempowisselingen

- Niet gecomponeerd vanuit een bepaalde toonsoort (12 toonsystemen)

- Schots en scheef

- Grote licht-donkercontrasten

- Vereenvoudigd, hoekig, niet herkenbaar

Muziek

Tot dan toe schreven componisten vanuit 1 toonsoort, waarin alle tonen een vaste plaats hebben ten opzichte van de grondtoon, de tonica. Schönberg heft dit op, hij kiest zijn tonen voortaan uitsluitend op hun expressieve kracht en niet langer op basis van hun plaats in de harmonie.

Expressionistische kunstenaars zijn ook erg nieuwsgierig naar volkskunst (primitieve kunst) uit verre landen. 

Dit komt doordat die kunst een oorspronkelijkheid heeft die ze missen in de moderne cultuur. 

Dingen zoals maskers of beelden worden dan ook vaak toegepast in de kunstwerken van de schilders (Afrikaanse mensen ook afgebeeld naar vooroordelen). 

--> later ook jazz (invloed uit Amerika)

Ballet/dans

19e eeuw ballet

- sierlijk

- spitzen

- opwaartse bewegingen

- gewichtloos

- ronde vormen

- nadruk op melodie

- klassieke muziek

20e eeuw ballet

- hoekig

- blote/stampende voeten

- neerwaartse bewegingen

- zwaartekracht

- ingedraaide beenposities

- nadruk op complexe, onregelmatige ritmes

- abstracte muziek (vaak erg weinig muziek in de voorstelling)

Le sacre du printemps

• Les Ballet Russes (dansers)
• Sterdanser / choreograaf: Vaslav Nijinski 
• Dansers reageren op muziek, nauwelijks verhaal zichtbaar
• Componist Igor Stravinsky 

iets van Sacre du printemps

Hexentanz (1914)

• Mary Wigman
• Dansbewegingen sluiten niet aan bij academische regels
• Muziek speelt ondergeschikte rol
• Ausdruckstanz

Storyville, New Orleans,    geboorteplaats jazz (mix verschillende muzikale culturen) Jazz is expressief, met veel ruimte voor ter plekke verzonnen improvisaties

Cornet/trompet, trombone, klarinet, saxofoon, banjo, tuba, drums

Dixieland: blanke variant van New Orleans-jazz..

Chicago stijl --> Storyville wordt afgebroken, muzikanten vertrekken naar Chicago.

er komt meer ruimte voor individuele solo's (ook zang en scat) 

Swingstijl:--> jazzbands worden groter, worden bigbands. (onderverdeeld naar secties per instrument) 

Achtste noten worden "gepuncteerd" gespeeld, afwisselend lang kort. Dit wordt een stuwend ritme dat zeer dansbaar is.

De muziek wordt uitgeschreven, met wel nog ruimte voor geïmproviseerde solo's.

Vaak is de componist ook de orkestleider die zelf ook een instrument bespeelt. 

Benny Goodman (klarinet): in zijn orkest spelen blanken en zwarten samen

Surrealisme – inspiratiebron Sigmund Freud

Wereld van dromen boven wereld van werkelijkheid --> André Breton (woordvoerder)

Surrealiteit boven werkelijkheid

In dromen gelden wetten van de logica en het gezond verstand niet --> surrealiteit

Freud stond niet positief tegenover surrealisme, te gek

Je moet je niet beperken tot het direct zichtbare, maar je moet zoeken naar een manier om de werkelijke drijfveren van ons denken en handelen te laten zien

Logica en verstand leggen beperkingen op

Stroming dat berust op toeval en vrije associaties

De sleutel tot dromen is het loslaten van het luie denken waarbij een schoen een schoen is, in een droom zou het ook de maan kunnen zijn --> René Magritte

Tot hier par. 8.1

Kubisme

Kubisme: schilderijen worden opgedeeld in losse, hoekige fragmenten, waardoor meerdere perspectieven tegelijk kunnen worden belicht

Expressionisme           1905-1925 

Persoonlijke gevoelens van de kunstenaar

Bakstenen of betonnen gebouwen met golvende muren en versieringen

Vervorming om een emotioneel effect te krijgen

Schilderkunst met felle kleuren en grove toetsen

Vereenvoudigde vormen in schilder en beeldhouwkunst

Expressie van de kunstenaar niet de realiteit

Schilderkunst met felle kleuren en grove toetsen

Vereenvoudigde vormen in schilder en beeldhouwkunst

    Fauvisten = 

           wilden

Architectuur en beeldhouwkunst

Voorlopers abstracte kunst

Verwerking stof

Blz 54-55-56-57 van het leesboek

Maken blz 39-40-44-45-47

Rol een Picasso

Picasso - Les demoiselles d Ávignon 

Kenmerken Kubisme:

•  platte vlakken
•  geometrische vormen. 
• Geen 3d weergave maar 2d.
  
• Samenvoegen van meerdere gezichtspunten.
  
• Scherpe en soms zware lijnen, die de indruk geven dat de figuren uit hout gebeiteld zijn.
  
• Volstrekt nieuwe door de kunstenaar bedachte vormen.
  
• Creatief verbeeldingsprocess op de voorgrond
  
• Vertaling van wat er in de mens omgaat en hoe men kijkt.

Kubisme onderverdeeld

• - Analytisch Kubisme (uit elkaar halen)
  
• - Synthetisch kubisme (bij elkaar voegen)
  
• Collages
  

Montage, fantasie, abstract, nieuwe waarneming...

Kubisme                          1920-1930

Wiskundige en hoekige vormen

Verschillende aanzichten in 1 schilderij

Geen perspectief

Toepassing van collagetechniek

Licht- en schaduweffecten zijn belangrijk in de beeldhouwkunst

Geometrische vormen

Licht- en schaduw

effecten

Verschillende 

standpunten