Spreekwoorden gezegdes mavo april 2023

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Spreekwoorden, gezegden & uitdrukkingen

Aan het eind van deze les:

• Ken je het verschil tussen spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen 
• Ken je de betekenis van enkele spreekwoorden, gezegden en  uitdrukkingen

Figuurlijk of letterlijk taalgebruik

In spreekwoorden, gezegdes en uitdrukkingen wordt  figuurlijk taalgebruik gebruikt.

Wat is figuurlijk  taalgebruik?  En wat letterlijk taalgebruik?

Figuurlijk of letterlijk taalgebruik

Letterlijke betekenis:

Het vervelende kind schopt het andere kind tegen zijn kont.

Figuurlijke betekenis:

De mentor zegt: ‘Die leerling heeft een schop onder zijn kont nodig.’ 

Spreekwoord

Gezegde & 

Uitdrukking? 

altijd figuurlijk taalgebruik!

Maar wat is nu het verschil tussen deze drie?

Spreekwoord

• Een spreekwoord is een vaste zin met een vaste woordvolgorde 
• Bevat een wijsheid of tip.

Bijvoorbeeld:

Je moet een gegeven paard niet in de bek kijken.

Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens.

Wat is de betekenis van deze spreekwoorden?

Gezegde

• Bevat, in tegensteling tot een spreekwoord, vaak geen wijsheid. 
• Het is een zinsdeel (een stukje van de zin). 
  

Bijvoorbeeld 

Rik en Pieter zijn vrienden, door dik en dun.

Met hart en ziel heb ik mij op dit werkstuk gestort.

Deze kan je eventueel weglaten

Uitdrukking 

• In een uitdrukking komt vaak een werkwoord voor  (verschil met gezegde) en daardoor kun je de woordvolgorde veranderen.
• Een hele zin
• Bevat meestal geen wijsheden

Bijvoorbeeld:

Hij lacht als een boer met kiespijn OF Als een boer met kiespijn lachte hij.

 'Er als de kippen bij zijn', OF 'Zij zijn er altijd als de kippen bij als het gratis is'.

Quiz

Weet jij de  betekenis van de volgende spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen?

 

Wat betekent "De hond in de pot vinden?"

1. Ik vind het eten vies
2. Thuis komen en al het eten is al op
3. Iets kwijt zijn en op gekke plaatsen zoeken
4. De hond in de pot is een recept uit China

Moet je een spreekwoord
letterlijk of figuurlijk nemen?

1. letterlijk
2. figuurlijk

Wat betekent "Je vingers erbij aflikken"

1. Streng op iemand letten
2. Honger hebben
3. Iets heel graag lusten
4. Niet weten hoe iets moet

Wat is de betekenis van "Boontje komt om zijn loontje?"

1. Iemand wil meer geld
2. Hij wil alles zelf doen
3. Hij kan er niks aan doen
4. Eigen schuld, dikke bult

Een kind kan de was doen.

1. Ook als iets onmogelijk lijkt, kan het toch gebeuren.
2. Dat is heel gemakkelijk.
3. Overbodig werk doen.

Welk spreekwoord wordt hier uitgebeeld?

Wat betekent:
Het is weer koek en ei tussen hen.

1. Ze hebben ruzie
2. Ze gaan samen koken
3. Ze zijn verliefd
4. De ruzie is voorbij, ze zijn weer vrienden

Een nieuwsgierig Aagje:
spreekwoord, gezegde of uitdrukking?

1. Spreekwoord
2. uitdrukking
3. gezegde

De appel valt niet ver van de boom

1. Het is nergens beter dan thuis
2. Van iets wat je jong leert, heb je later veel voordeel
3. Kinderen lijken vaak op hun ouders
4. Hele goede vrienden zijn

Welke spreekwoorden herken je in het poster?

Met de gebakken peren zitten.

1. Iets belangrijks, een kans mislopen.
2. Iets zeggen wat men niet had moeten zeggen.
3. Met de vervelende gevolgen van iets blijven zitten.

Spreekwoorden contest

Wat: zoek, in duo's, op het internet een spreekwoord op die jullie leuk vinden en waarvan jullie de betekenis snappen. 5 minuten

Hoe: bedenk samen hoe je dit spreekwoord wilt uitbeelden (tekenen, uitbeelden, hints,...).  5 minuten voorbereidingstijd

En dan?: Docent wijst duo's aan die voor in de klas het spreekwoord gaan uitbeelden. De klas raadt...