Filosofie 2: Wat is Ethiek?

• Ethiek
• MBO
• Studiejaar 2

Ethiek en Filosofie

Programma

• Wat is ethiek?
  
• Wat zijn waarden en normen 
• Hoe herken je ethische vragen?
• Wat is een dilemma?
• Casus bespreken?
  
•  Wat is filosofie?

Lesdoelen

De student kan aan het einde:

• Aangeven wat ethiek is
  
• Ethische keuzes herkennen
  
• Dilemma's  uitleggen
  

Als je 100 filosofen vraagt wat ethiek is krijg je 100 verschillende antwoorden. 

Waarden

Waarden zijn idealen en motieven die men belangrijk en nastrevenswaardig vindt.

Collegialiteit kan bijvoorbeeld een waarde zijn voor sommige mensen.

Normen

Gedragsregels; opvattingen over hoe mensen zich in bepaalde situaties wel en niet dienen te gedragen.

De norm bij collegialiteit kan bijvoorbeeld zijn dat je iedere ochtend koffie haalt voor je collega's.

Wat is voor jou een belangrijke waarde?
En welke norm hoort daarbij?

Hoe kun je ethische keuzes maken?

Afhankelijk van ethische theorie:

• Plichtethiek (regels)
  
• Gevolgenethiek (het gevolg)
  
• Deugdenethiek (een goed mens willen zijn)
  
• Zorgethiek (zorg voor mensen)
  

Gegeven:
Twee pedagogisch medewerkers werken samen in een kinderdagverblijf. Plotseling krijgt één medewerker een vervelend telefoontje; zijn huis staat in brand en hij moet direct naar huis. Hij vraagt zijn collega dan ook of het goed is als hij naar zijn huis rijdt. De regel binnen de opvang is dat er ten alle tijden twee medewerkers aanwezig zijn.
Vraag:
Hoe zou je moeten handelen volgens de plichtethiek?

1. Je blijft op het kinderdagverblijf
2. Je rijdt naar huis

Gegeven:
Je bent net begonnen aan een game toernooi en je broertje vraagt je om hem te helpen met zijn rekensommen. Je wilt eigenlijk niet helpen omdat je niets wilt missen van het toernooi, maar als je je broertje helpt kan hij waarschijnlijk een beter cijfer halen op zijn rekenexamen.

Vraag:
Hoe zou je moeten handelen volgens de gevolgenethiek?

1. Je gaat verder met het toernooi
2. Je helpt je broertje met zijn rekensommen

0

Ethisch dilemma

 Een ethisch dilemma ontstaat als er botsing is tussen verschillende waarden.

 Het kiezen voor de ene waarde gaat dan ten koste van de andere waarde. 

Bij een moreel dilemma moet je dus altijd een keuze maken tussen verschillende waarden.

Casus energiebedrijf

Stel je voor.. je werkt voor een energiebedrijf dat contracten voor gas en stroom aanbiedt. 

Er zijn veel verschillende energieleveranciers die het liefst zoveel mogelijk klanten wil hebben, dus ook het energiebedrijf waar jij voor werkt. Daarom huurt het energiebedrijf jongeren zoals jou in om bij de deuren langs te gaan om klanten te werven voor het bedrijf. Per nieuwe klant krijg jij 10 euro, bovenop je uurloon. 

Je teamleider stelt voor om bij een gebouw naar binnen te gaan waar weel oude mensen wonen, die soms wat kwetsbaar zijn en niet helemaal door hebben waar het om gaat. In sommige gevallen zullen ze een stuk duurder uit zijn met het contract dat jij aanbiedt!. “Makkelijk scoren mensen!” zegt je teamleider.

01:49

Moet ik dit allemaal onthouden?

In dit filmpje worden veel namen genoemd van Filosofen en stromingen. Je hoeft deze niet te onthouden. Luister vooral naar de vragen die deze filosofen stellen.

Nog even een vraag..

Bestaat toeval..? 

Huiswerk:

Bedenk zelf thuis 3 'grote vragen' waarop je het antwoord niet op kunt zoeken.

Voorbeeld vragen

Wat is de aard van de werkelijkheid?

Wat is de aard van de menselijke geest en bewustzijn?

Wat is waarheid?

Wat is de aard van moraliteit?

Wat is de relatie tussen ethiek en geluk?

Wat is rechtvaardigheid?

Wat is vrijheid?

Hoe moeten we omgaan met de dood?

Waarom deze les?

- Even iets anders.

- Aanzetten tot nadenken.

- Handvatten om met ethische vraagstukken om te gaan.

Planning

- Wat is ethiek en wat heb je eraan?

- Twee morele dilemma's

- Wat is deontologie

- Nog meer dilemma's

- Kijktips

Ethiek

Is het verkeerd om te stelen om je familie van eten te voorzien?

Is het mogelijk om een onschuldige leugen te vertellen?

Even opwarmen

Stel je voor dat een trein heel hard over een spoor rijdt. Op het spoor liggen vijf mensen vastgebonden. De trein rijdt rechtdoor en de vijf mensen zullen dood gaan. Maar: jij staat bij de wissel. En jij hebt een hendel waardoor je kunt zorgen dat de trein de andere kant op gaat, waar maar één persoon op het spoor ligt vastgebonden. Wat zou je doen? Haal je de hendel over of niet?

Deontologie

Immanuel Kant

1724 - 1804

Immanuel Kant

- Zoon van een zadelmaker.

- Docent aan een universiteit.

- Een van de belangrijkste filosofen van De Verlichting.

Deontologie

- Leer/logica van de plicht.

- Goed handelen = volgen van de morele plicht, onafhankelijk van de consequenties v/d handeling.

- Consequentie handeling ondergeschikt aan de morele plicht

Categorisch imperatief

Onvoorwaardelijk  gebod (los van een te bereiken doel).

Niet liegen omdat dit onredelijk is.

Hypothetisch imperatief

Gericht op het bereiken van een bepaald doel.

Niet liegen omdat ....

De ethiek van Kant

Handel alleen volgens die maxime waarvan je kunt willen dat zij een algemene wet wordt.

Kijktip 1:

The Good Place

Kijktip 2:

Black Mirror

Kijktip 3:

Crash Course Philosophy