Beelden van Piet Hein

• Geschiedenis
• Maatschappijleer
• +1
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Introductie

In deze les wordt de documentaire DE BEELDEN VAN PIET HEIN (regie: Tim van den Hoff) behandeld. In de documentaire DE BEELDEN VAN PIET HEIN wordt weergegeven hoe bestuurders worstelen met het ongemak van ons koloniale verleden terwijl ze tegelijkertijd voor hun erfgoed proberen te zorgen. De gelijktijdige restauraties van het standbeeld van Piet Hein in zijn geboorteplaats Delfshaven, zijn graf in de Oude Kerk in Delft en een standbeeld in het Cubaanse Matanzas (waar de Zilvervloot werd veroverd), geven een kijkje in de wereld van erfgoed en laten zien hoe de legende van Piet Hein tot op de dag van vandaag nog steeds verder leeft. Auteurs: Mark Hagenaars & Luna de Jong. Eindredactie: Marlies Peeters & Vincent Hodde. Dit is een les van het Netwerk Filmeducatie.

Instructies

Veilige sfeer in de klas:

Actuele discussies over het slavernij- en koloniaal verleden van Nederland komen hierbij aan bod. Rondom dit onderwerp worden nog vaak bepaalde termen gebruikt die een beladen term hebben.

Graag de volgende termen hanteren:

Tot slaaf gemaakten ipv Slaven

Zwart/Wit ipv Donker/Blank

Het Tropenmuseum heeft een artikel gepubliceerd, waarin deze termen staan omschreven. Deze vind je hier.

Thema’s:

• Piet Hein
• De Zilvervloot
• Heldenverering
• Slavernijverleden

Leerdoel:

• De leerlingen leren aan de hand van kijkvragen over de documentaire Beelden van Piet Hein de historische vaardigheid 'standplaatsgebondenheid'. Leerlingen oefenen aan de hand van het standbeeld van Piet Hein dat er verschillende standpunten zijn over dit standbeeld en de persoon Hein in de geschiedenis.

Benodigdheden:

• Laptop en scherm/digibord
• Tablets/ andere devices of schriften

Geen devices in de klas beschikbaar? Zorg dan dat het vakje 'devices in de klas' bij de LessonUp is uitgeschakeld!

Instructies

Beelden van Piet Hein - Docentenhandleiding

De Joodse Raad

havo/vwo 

klas 4-6 

Beelden van Piet Hein

Introductie 

Deze les hoort bij de documentaire Beelden van Piet Hein van. Deze les past goed bij het oefenen met de historische vaardigheid 'standplaatsgebondenheid'. Leerlingen oefenen aan de hand van het standbeeld van Piet Hein dat er verschillende standpunten zijn over dit standbeeld en de persoon Hein in de geschiedenis. Dit is de kern van de les!

De hele documentaire is te vinden op NPO Start.

lesplan & leerdoelen

In deze les

...leer je wie Piet Hein was;

...leer je over de gevolgen van de Zilvervloot voor Cuba en Nederland;

...leer je over verschillende vormen van heldenverering;

...leer je over de verschillende meningen over Piet Hein;

...vorm je een mening over het standbeeld van Piet Hein.

Lesdoelen

Vertel wat de leerlingen tijdens deze les gaan bespreken.

De leerlingen:

...leren wie Piet Hein was;

...leren over de gevolgen van de Zilvervloot voor Cuba en Nederland;

...leren over verschillende vormen van heldenverering;

...leren over de verschillende meningen over Piet Hein;

...vormen een mening over het standbeeld van Piet Hein.

LET OP: Het is niet noodzakelijk om de hele les te doen met de klas. Als docent kun je ervoor kiezen om bepaalde onderdelen over te slaan. Je kunt hieronder zien welke onderwerpen in welke slides behandeld worden:

• Slides 4-11: Piet Hein en de Zilvervloot.
• Slides 11-16: Heldenverering.
• Slides 17-24: Meningen over Piet Hein.
• Slides 25-28: Nabespreking en afsluiting (met een mogelijkheid om de hele docu te bekijken op NPO Start).
• Slide 29: Waardeer deze les! 

Piet Hein wordt op drie plekken in de wereld in het openbaar herdacht/vereerd.

In de documentaire Beelden van Piet Hein worden deze (en andere verbeeldingen) van Piet Hein getoond.

Beelden van Piet Hein

Sinds 1638 in een praalgraf in de Oude Kerk in Delft.

Sinds 1870 met een standbeeld in Delfshaven.

Sinds 1998 (en opnieuw sinds 2023) met een standbeeld in het Cubaanse Matanzas. 

Beelden van Piet Hein 

Vertel de leerlingen dat de documentaire Beelden van Piet Hein gaat over verschillende verbeeldingen en denkbeelden over Piet Hein door de jaren heen.

Drie tijdperken staan centraal: de tijd van Piet Hein zelf, de opleving van zijn heldenverering in de 19e eeuw en de huidige tijd.

De twee locaties (Nederland en Matanzas, een stad in Cuba) waar standbeelden van Piet Hein staan worden getoond in de documentaire:

• Sinds 1638 in een praalgraf in de Oude Kerk in Delft.
• Sinds 1870 met een standbeeld in Delfshaven.
• Sinds 1998 (en opnieuw sinds 2023) met een standbeeld in het Cubaanse Matanzas.

Wat weet je al over
Piet Hein?

Kennis woordweb

Wat weten de leerlingen al over Piet Hein? Dit is een mooi meetmoment om in te schatten op welk niveau de leerlingen zitten. 

Laat de leerlingen de vraag beantwoorden op hun tablet.

Geen devices in de klas beschikbaar? Laat de leerlingen dan de vraag in hun schrift beantwoorden.

Bespreek daarna klassikaal de antwoorden.

Wie was Piet Hein?

Wie was Piet Hein?

Leg kort uit over de Tachtigjarige oorlog en wie Piet Hein was. Doe dit aan de hand van de gedetailleerde video van 4 minuten. De volgende punten zijn belangrijk:

• Galeislaaf: In 1598 wordt Piet Hein tot galeislaaf van Spanje gemaakt.
• VOC: In 1607 ging Piet Hein aan het werk voor de VOC.
  
• Strafexpedities: Piet Hein was leider van een strafexpeditie op de Banda-eilanden in 1611.
• WIC: Piet Hein ging in het jaar 1623 aan het werk voor de WIC.
• Zilvervloot: Piet Hein is vooral bekend geworden door de kaping van de Spaanse Zilvervloot op 8 september 1628. De Zilvervloot had een waarde van 500 miljoen euro (de geschatte waarde is afhankelijk van de meetwijze).

Wie was Piet Hein?

Zet de gebeurtenissen uit zijn leven in chronologische volgorde.

1598

1607

1611

1623

1628

Piet Hein wordt tot galeislaaf van Spanje gemaakt

Piet Hein aan het werk voor de WIC

Piet Hein verovert de Spaanse Zilvervloot

Piet Hein leider van een strafexpeditie op de Banda-eilanden

Piet Hein aan het werk voor de VOC

Wie was Piet Hein? (Chronologievraag)

Na het bespreken van de informatie of het bekijken van de video in de vorige slide maken de leerlingen deze chronologievraag. Ze zetten de gebeurtenissen uit zijn leven in chronologische volgorden op hun tablet.

Geen devices in de klas beschikbaar? Laat de leerlingen dan de vraag in hun schrift beantwoorden.

Bespreek klassikaal de antwoorden.

Het antwoord: 

1. 1598 - Piet Hein wordt tot galeislaaf van Spanje gemaakt.
2. 1607 - Piet Hein aan het werk voor de VOC.
3. 1611 - Piet Hein leider van een strafexpeditie op de Banda-eilanden.
4. 1623 - Piet Hein aan het werk voor de WIC.
5. 1628 - Piet Hein verovert de Spaanse Zilvervloot.

De verovering van de Zilvervloot door Piet Hein heeft veel gevolgen gehad. 

Niet alleen voor Nederland, maar ook voor Cuba. 

Bekijk het fragment in de volgende slide uit de documentaire Beelden van Piet Hein over het gevolg van de Zilvervloot voor Cuba.

De Zilvervloot en Cuba

De Zilvervloot en Cuba

De conservator van de Cubaanse stad Matanzas laat zijn licht schijnen over de gevolgen van de Zilvervloot voor de stad Matanzas en Cuba. 

Bekijk het fragment in de volgende slide en benadruk dat de leerlingen kritisch luisteren naar de uitspraken van de conservator.

Fragment 1

Fragment over de betekenis van de Zilvervloot voor Cuba volgens de conservator van Matanzas.

De Zilvervloot en Cuba

Welk gevolgen had de verovering van de Zilvervloot voor Cuba, volgens de conservator van de stad Matanzas?

Zilvervloot en Cuba (Kijkvraag)

Een kijkvraag over het fragment over de betekenis van de Zilvervloot voor Cuba volgens de conservator van Matanzas.

Laat de leerlingen de vraag beantwoorden op hun tablet.

Geen devices in de klas beschikbaar? Laat de leerlingen dan de vraag in hun schrift beantwoorden.

Bespreek klassikaal het antwoord.

Het antwoord: Het leidde tot de stichting van het fort en later de stad Matanzas. De Danson, Mambo en Rumba zijn in deze stad ontstaan. Daarom beweert hij dat zonder Piet Hein deze culturele uitingen niet zouden hebben bestaan.

Mogelijke verdiepende vragen: 

• Is de Zilvervloot echt de directe aanleiding geweest voor het ontstaan van de Danson, Mambo en Rumba? 
• In hoeverre reflecteren de uitspraken van de conservator zijn standplaatsgebondenheid?

De verovering van de Zilvervloot door Piet Hein heeft veel gevolgen gehad. 

Niet alleen voor Cuba, maar ook voor Nederland. 

Bekijk het fragment in de volgende slide uit de documentaire Beelden van Piet Hein over de gevolgen van de Zilvervloot voor Nederland.

De Zilvervloot en Nederland

De Zilvervloot en Nederland

De conservator van de Cubaanse stad Matanzas laat zijn licht schijnen over de gevolgen van de Zilvervloot voor Nederland. 

Bekijk het fragment in de volgende slide en benadruk dat de leerlingen kritisch luisteren naar de uitspraken van de conservator.

Fragment 2

Fragment over de gevolgen van de Zilvervloot voor Nederland.

Welk gevolgen van de verovering van de Zilvervloot voor Nederland worden in het fragment genoemd?

De Zilvervloot en Nederland

Zilvervloot en Nederland (Kijkvraag)

Een kijkvraag over het fragment over de gevolgen van de Zilvervloot voor Nederland. Laat de leerlingen deze open vraag op hun tablet beantwoorden.

Geen devices in de klas beschikbaar? Laat de leerlingen dan de vraag in hun schrift beantwoorden.

Bespreek het antwoord klassikaal.

Het antwoord: De verovering van de Zilvervloot leidde tot investeringen in de WIC en daarmee begon de betrokkenheid van Nederland bij de slavernij. Het financierde het beleg van Den Bosch, en door deze twee overwinningen wees Nederland een vredesverzoek van Spanje af, wat de oorlog met 20 jaar verlengde. Hoewel alleen beleggers profiteerden van de buit, zagen burgers geen geld, maar vereerden ze Piet Hein als held door muntjes met zijn gezicht te kopen. Zelfs in 2014 eerde Feyenoord nog zijn overwinning op de Zilvervloot met een enorm doek.

Mogelijke verdiepende vraag:

• Welke kritische kanttekeningen worden in het fragment geplaatst bij het belang van de Zilvervloot voor Nederland?

Piet Hein is vanaf zijn dood in 1629 vereerd als een nationale held in Nederland. 

Het praalgraf uit 1638 is daar één voorbeeld van, maar er zijn veel andere manieren waarop helden door de geschiedenis heen worden vereerd.

Bekijk het fragment in de volgende slide uit de documentaire Beelden van Piet Hein over de heldenverering van Piet Hein.

Heldenverering

Heldenverering 

Bekijk het fragment in de volgende slide en benadruk dat de leerlingen goed letten op de voorwerpen die voorbij komen.

Fragment 3

Fragment waarin de heldenverering van Piet Hein wordt aangetoond aan de hand van vele voorwerpen.

Waarom houden mensen vast aan muntjes, botjes en een stukje deurkozijn wat zogenaamd van Piet Hein zou zijn? 

Heldenverering

Heldenverering (Kijkvraag)

Laat de leerlingen deze open vraag beantwoorden op hun tablet. 

Geen devices in de klas beschikbaar? Laat de leerlingen dan de vraag in hun schrift beantwoorden.

Bespreek de antwoorden klassikaal.

Mogelijke verdiepende vragen:

• Heldenverering is nu ook nog een onderdeel van onze cultuur. Wat voor objecten kun je opnoemen die mensen sparen of eren van hedendaagse 'helden', zoals kunstenaars, muzikanten, acteurs of leden van het koningshuis?
• Bespreek met de leerlingen wie hedendaagse helden zijn. Waarom willen mensen bijvoorbeeld handtekeningen van hun helden? Wat betekent het eigenlijk om een held te zijn? En denken zij dat deze mensen over honderd jaar nog steeds als held gezien worden?

Fragment 4

De heldenverering van Piet Hein leverde in de 19e eeuw ook een lied op. In 1856 werd het lied 'De Zilvervloot' uitgebracht. 

Welke verklaring wordt er in de documentaire gegeven voor het feit dat het standbeeld van Piet Hein in Delfshaven pas 250 jaar na zijn dood is geplaatst?

De Zilvervloot

De Zilvervloot

De Zilvervloot

Heldenverering

Heldenverering (Open vraag)

Deze vraag/slide gaat over het ontstaan van standbeelden in Nederland. Veel van deze standbeelden zijn in de 19e eeuw gemaakt, toen er sprake was van nationalisme. Het nieuw ontstane Koninkrijk der Nederlanden wilde eenheid creëren en plaatste standbeelden van nationale helden om dat voor elkaar te krijgen.

Laat de leerlingen deze open vraag beantwoorden op hun tablet. 

Geen devices in de klas beschikbaar? Laat de leerlingen dan de vraag in hun schrift beantwoorden.

Bespreek de antwoorden klassikaal.

Het antwoord: Nederland had behoefte om de glorie van het verleden te laten herleven, aangezien in de 19e eeuw er weinig meer over was van de grootmacht uit de 17e eeuw.

Bekijk het fragment uit de documentaire Beelden van Piet Hein over de rol van Piet Hein in de Nederlandse geschiedenis.

In Rotterdam wil de gemeente teksten toevoegen aan het standbeeld van Piet Hein.

Meningen over Piet Hein

Meningen over Piet Hein 

Leg uit dat de gemeente Rotterdam teksten wilt toevoegen aan het standbeeld van Piet Hein in Delfshaven. 

Kijk het fragment hierover in de volgende slide. 

Fragment 5

Fragment over de teksten die de gemeente aan het standbeeld van Piet Hein in Rotterdam wilt toevoegen.

Welke rol speelde Piet Hein volgens de tekst van de gemeente Rotterdam in het koloniaal systeem?

Meningen over Piet Hein

Meningen over Piet Hein (Kijkvraag)

Een kijkvraag over het fragment over de teksten die de gemeente aan het standbeeld van Piet Hein in Rotterdam wil toevoegen.

Laat de leerlingen de vraag op hun tablet beantwoorden. 

Geen devices in de klas beschikbaar? Laat de leerlingen dan de vraag in hun schrift beantwoorden.

Bespreek de antwoorden klassikaal.

Het antwoord: De opbrengst van de Zilvervloot heeft na de dood van Piet Hein de WIC in staat gesteld de trans-atlantische slavenhandel op te zetten. Indirect heeft Piet Hein dus een rol gespeeld in het koloniaal systeem.

Fragment 6

Fragment waarin leerlingen hun mening verkondigen over Piet Hein.

Zowel in Nederland als in Cuba hebben mensen een mening over Piet Hein. Welke mening over Piet Hein komt in het vorige fragment naar voren?

Meningen over Piet Hein

1. Piet Hein heeft Cuba weinig goeds gebracht.
2. Piet Hein is voor Cubanen een beschermer die de baai van Matanzas bewaakt.
3. Piet Hein was vooral uit op eigen gewin.
4. Piet Hein heeft de belangen van Cuba behartigd.

Meningen over Piet Hein (Meerkeuzevraag)

In deze slide staat de standplaatsgebondenheid van de Cubanen centraal.

Laat de leerlingen de vraag op hun tablet beantwoorden.

Geen devices in de klas beschikbaar? Laat de leerlingen dan de vraag in hun schrift beantwoorden.

Bespreek het antwoord klassikaal.

Het antwoord: B - Piet Hein is voor Cubanen een beschermer die de baai van Matanzas bewaakt.

Mogelijke verdiepende vraag: 

• Hoe wordt de mening van de mensen uit het fragment beïnvloed door hun standplaatsgebondenheid, denk je?

Fragment 7

Fragment waarin Nederlanders hun mening verkondigen over Piet Hein.

Meningen over Piet Hein

Zowel in Nederland als in Cuba hebben mensen een mening over Piet Hein. Welke mening over Piet Hein komt in het vorige fragment naar voren?

1. Piet Hein is een grote nationale held voor Nederlanders.
2. Piet Hein was een vredelievende en fatsoenlijke man.
3. Piet Hein was vooral uit op eigen gewin.
4. Piet Hein heeft een grote impact gehad op Nederland, maar zeker niet geheel ten goede.

Meningen over Piet Hein (Meerkeuzevraag)

In deze slide staat de standplaatsgebondenheid van de Nederlanders centraal. 

Laat de leerlingen de vraag op hun tablet beantwoorden.

Geen devices in de klas beschikbaar? Laat de leerlingen dan de vraag in hun schrift beantwoorden.

Bespreek het antwoord klassikaal.

Het antwoord: D  - Piet Hein heeft een grote impact gehad op Nederland, maar zeker niet geheel ten goede.

Mogelijke verdiepende vraag: 

• Hoe wordt de mening van de mensen uit het fragment beïnvloed door hun standplaatsgebondenheid, denk je?

Wiens mening over Piet Hein komt het meest overeen met die van jou?

Meningen over Piet Hein

Meningen over Piet Hein (Poll)

De meningen over Piet Hein uit de documentaire worden in deze opdracht op een rijtje gezet. Dit is een interactieve opdracht om de mening van de leerlingen te peilen over Piet Hein.

Nederlanders die voorouders hebben gehad die tot slaaf zijn gemaakt, hebben een uitgesproken negatieve mening over Piet Hein. 

Laat de leerlingen de vraag op hun tablet beantwoorden.

Geen devices in de klas beschikbaar? Laat de leerlingen dan de vraag in hun schrift beantwoorden.

Bespreek de antwoorden klassikaal.

Fragment 8

Fragment waarin de boodschap van de maker van de documentaire wordt overgebracht.

Welke boodschap wil de maker van de documentaire overbrengen?

Nabespreken

Nabespreken

Laat de leerlingen de vraag op hun tablet beantwoorden.

Geen devices in de klas beschikbaar? Laat de leerlingen dan de vraag in hun schrift beantwoorden.

Bespreek de antwoorden klassikaal.

Het antwoord: De maker van de documentaire wil duidelijk maken dat meningen over historische personen niet vaststaan. Ze veranderen in de loop van de jaren/eeuwen. Dat heeft ook gevolgen voor de meningen die we hebben over de standbeelden die over deze mensen zijn gemaakt.

Mogelijke verdieping bij de vraag:

• Leerlingen moeten duidelijk inzien dat elke documentaire de mening van de maker vertegenwoordigd. Objectiviteit is er dus nooit voor 100 procent.

• De essentie van de documentaire: De documentairemaker wil de verschillende meningen in Cuba en Nederland over Piet Hein naar voren laten komen, met de restauratie van het standbeeld in Delfshaven, de plaatsing van een standbeeld in Cuba en de restauratie van het praalgraf in Delft als kapstok voor het verhaal.

reflecteren over de aflevering en de misvatting en intenties van de Joodse Raad 

Nabespreken

Piet Hein

Piet Hein was in de 17e eeuw in dienst van de VOC en de WIC. Hij heeft voor beide organisaties veel geld verdiend. Met name de verovering van de Zilvervloot in 1628 springt daarbij in het oog. Na zijn dood in 1629 werd hij hiervoor als een held vereerd. De laatse jaren is er kritiek gekomen op Piet Hein. 

Als werknemer van de VOC en WIC zou hij indirect een bijdrage hebben geleverd aan de trans-atlantische slavenhandel. Een standbeeld en praalgraf vinden sommige mensen dan ook niet gepast. Wat vind jij?

Staan de beelden van Piet Hein er over 100 jaar nog denk je? Of hoe denk je dat we over 100 jaar kijken naar nationale 'helden' zoals Piet Hein?

Stel dat er honderd jaar geleden een documentaire over Piet Hein was gemaakt, zou die er dan heel anders uitzien? Waarom wel, of waarom niet? 

Nabespreken

Reflecteer op de les en de documentaire. Bespreek de rol van Piet Hein in de geschiedenis en kijk ook naar het doel dat de documentairemaker met Beelden van Piet Hein wilde bereiken.

Mogelijke reflectievragen:

• Als werknemer van de VOC en WIC zou Piet Hein indirect een bijdrage hebben geleverd aan de trans-atlantische slavenhandel. Een standbeeld vinden sommige mensen dan ook niet gepast. Wat vind jij?

• Staan de beelden van Piet Hein er over 100 jaar nog, denk je? Of hoe denk je dat we over 100 jaar kijken naar nationale 'helden' zoals Piet Hein?

• Stel dat er honderd jaar geleden een documentaire over Piet Hein was gemaakt, zou die er dan heel anders uitzien? Waarom wel, of waarom niet? 

Afsluiting 

tips: serie kijken, holocaust museum bezoeken 

Verder kijken

Kijk de rest van de documentaire op NPO Start

"Denkbeelden zijn veranderlijk, standbeelden niet" 

Kijk de documentaire 'Ministerie van Standbeelden' op NPO Start

Kijk de YouTube-video 'Wie was Piet Hein?'

De Zilvervloot

Afsluiting

Benadruk dat "denkbeelden over historische personen steeds veranderen door de tijdgeest. Het is belangrijk om stil te staan bij de denkbeelden van vroeger en nu." 

Eventueel kan kan je dit koppelen aan actuele discussies over het slavernijverleden en andere standbeelden in Nederland om het onderwerp te verbinden van toen naar nu.

Rond de les af. Vraag bijvoorbeeld aan de klas wat ze vonden van de les.

Vertel ook dat ze thuis, met hun ouders bijvoorbeeld, de documentaire gratis kunnen bekijken op NPO Start OF de documentaire 'Ministerie van Standbeelden' OF de langere YouTube-video 'Wie was Piet Hein?'.

Meer met film in je geschiedenisvak: filmeducatie.nl/geschiedenis en meld je aan voor onze nieuwsbrief voor docenten: https://filmeducatie.nl/nieuwsbrief.

Hoeveel sterren geef jij deze les?

☆☆☆☆☆

Waardeer de les

We horen graag hoe jij en je leerlingen de les hebben ervaren! Je kunt hem een score geven via de sterren op de homepage van de les op LessonUp. 

Meer feedback? Mail ons op: [e-mail].

Kijk voor ander film- en lessentips op www.filmeducatie.nl.