§5: lastige verwijswoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Formuleren

Lastige verwijswoorden

In deze les:

• Meewerkend voorwerp
• Lastige verwijswoorden
  

Meewerkend voorwerp (mv)

Kenmerken:

- Het geeft aan of voor wie iets bestemd is

- Het komt voor bij werkwoorden die iets te maken hebben met ‘vertellen’ (meedelen, uitleggen, zeggen) of met ‘geven’ (overhandigen, lenen, toesturen)

- Er staat maar één mv in een zin

Hoe vind je het meewerkend voorwerp?

Stel de vraag: Aan/Voor wie + werkwoordelijk gezegde + onderwerp + lijdend voorwerp? Het antwoord (als er een antwoord is) is het meewerkend voorwerp.

Is er geen lijdend voorwerp? Dan is er ook geen meewerkend voorwerp.

Let op: Het voorzetsel 'aan' of 'voor' kan bijna altijd worden weggelaten of toegevoegd bij het meewerkend voorwerp.

Alle zinsdelen van klas 1 op een rijtje:

1. Persoonsvorm (PV): zin van tijd veranderen.

2. Onderwerp (O): wie/wat PV? Of getalsproef.

3. Werkwoordelijk gezegde (WG): PV + alle werkwoorden

4. Lijdend voorwerp (LV): wie/wat WG + O?

5. Meewerkend voorwerp (MV): aan/voor wie + WG + O + LV?

6. Bijwoordelijke bepaling (BWB): alles wat overblijft

De hond geef ik een schop.

De hond geef ik een schop.
Wat is de PV?

1. De hond
2. geef
3. ik
4. een schop

De hond geef ik een schop.
Wat is het O?

1. De hond
2. geef
3. ik
4. een schop

De hond geef ik een schop.
Wat is het WG?

1. De hond
2. geef
3. ik
4. een schop

De hond geef ik een schop.
Wat is het LV?

1. De hond
2. geef
3. ik
4. een schop

De hond geef ik een schop.
Wat is het MV?

1. De hond
2. geef
3. ik
4. een schop

Ik hang mijn jas aan de kapstok.

Ik hang mijn jas aan de kapstok.
Wat is het OW?

1. Ik
2. mijn jas
3. aan de kapstok
4. -

Ik hang mijn jas aan de kapstok.
Wat is het LV?

1. Ik
2. mijn jas
3. aan de kapstok
4. -

Ik hang mijn jas aan de kapstok.
Wat is het MV?

1. Ik
2. mijn jas
3. aan de kapstok
4. -

Die stapel rapporten hebben we geschreven voor de directeur.

Die stapel rapporten hebben we geschreven voor de directeur.
Wat is het MV?

1. Die stapel rapporten
2. we
3. voor de directeur
4. -

Julian geeft zijn vriendin een knuffel. 

Julian geeft zijn vriendin een knuffel.
Wat is het MV?

1. Julian
2. zijn vriendin
3. een knuffel
4. -

Hen of hun?

Hen, hun (en ze)

Hen, hun (en ze)

Je gebruikt het woord ‘hun’ als meewerkend voorwerp:

Ik geef hun morgen een cadeau.

Hen, hun (en ze)

Je gebruikt het woord ‘hen’ als lijdend voorwerp of na een voorzetsel:

We nodigen hen uit om te komen eten.

Ik geef aan hen morgen een cadeau.

Dit is iets tussen hen.

Hen, hun (en ze)

In de eerste twee zinnen wordt steeds vaker het woord ‘ze’ gebruikt. Dat mag ook:

Ik geef ze morgen een cadeau.

We nodigen ze uit om te komen eten.

Hen, hun (en ze)

Niet geaccepteerd is het gebruik van ‘hun’ als onderwerp of als lijdend voorwerp:

Hun zijn moe en gaan dus snel naar bed.

We nodigen hun uit om te komen eten.

hen of hun

Hun boeken leggen ze in de kast

Hij geeft het boek aan hen.

Hij kent hen goed.

Hij geeft hun het boek.

Ik ben gisteren met ... meegefietst en heb ... daarna getrakteerd op pizza.

1. hen/hun
2. hen/hen
3. hun/hen
4. hun/hun

Vul het goede woord in:
Wij gaan eerder dan........

1. hen
2. hun
3. zij
4. hunnie

Eerst gingen we een stuk fietsen en daarna heb ik met ... gebarbecued.

1. hen
2. hun
3. ons
4. zij

dat of wat?

dat of wat

Je gebruikt wat als je verwijst naar:

- dat, datgene (dat wat, datgene wat)

- alles, iets, niets, het enige (alles wat, het enige wat)

- overtreffende trap (het mooiste wat, het gezondste wat)

- een hele zin (Jari sport vrijwel nooit, wat slecht is voor zijn conditie)

Het schilderij .... je hebt opgehangen, hangt scheef.

1. wat
2. dat

Ik zie, ik zie ... jij niet ziet.

1. wat
2. dat

Is dat alles ... we nodig hebben?

1. wat
2. dat

Het werk ... hij op vrijdagmiddag bij de AH doet, levert niet veel op.

1. wat
2. dat

Het boek ... hij aanprees, heb ik gekocht.

1. dat
2. wat

waar + voorzetsel  of voorzetsel + wie

daar/waar + voorzetsel

bij dieren en dingen

Voorbeeld:

Het boek waarover je laatst vertelde, heb ik inmiddels gelezen

voorzetsel + wie

bij mensen

Voorbeeld:

De klasgenote met wie ik het liefst samenwerk, heet Petra

Mijn neef, ... ik gisteren geskypet heb, is vandaag jarig.

1. waarmee
2. met wie

De kat, ... ik woensdag naar de dierenarts ging, is gecastreerd

1. waarmee
2. met wie

De film, ... ik je laatst vertelde, staat nu ook op Netflix.

1. over wie
2. waarover

En dan nu alles door elkaar! 

Even kijken of je het begrepen hebt. In deze oefening gebruiken we alle verwijswoorden door elkaar. Ook die uit eerdere hoofdstukken! 

Ik heb ... dat boek al gegeven.

1. hen
2. hun

Je kunt ... ook vragen of ze op je feestje willen komen.

1. hen
2. hun

De leraar heeft ... gewaarschuwd de les niet langer te verstoren.

1. hen
2. hun

De vlag, ... uithing, wapperde in de wind.

1. dat
2. die

Hij spoelde de vork af, ... op de grond gevallen was

1. dat
2. die

Dit artikel over voetbal vind ik wel interessant, maar ... over economie niet.

1. dit
2. dat
3. deze
4. die

Werkgevers mogen ... personeel niet zonder goede reden ontslaan

1. hen
2. deze
3. haar
4. hun

De politie zoekt een boef ... uit de gevangenis ontsnapt is.

1. deze
2. welke
3. die
4. dat

Aan de slag

Maak opdracht 1 t/m 3 + 5 en 6 op blz. 238 + 239