Midden-Oosten & Oekraïne

Twee brandhaarden verklaard ...

• Midden-Oosten
  
• Oekraïne
  

‘Brandhaard’ Midden-Oosten

• Israël en de Palestijnen
  
• escalerende burgeroorlog in Syrië en Irak
  
• terroristische aanslagen

Zionisme en Israël

• eeuwen achtereen sprake van antisemitisme in Europa en Rusland
• zionisme: ±1900 wens Joods thuisland (Theodor Herzl)
  
• jonge joodse mannen en vrouwen emigreren naar Palestina
  

Palestina:

• Na WOI Brits mandaatgebied (voorheen onderdeel van Ottomaanse Rijk)
• stichten kibboetsen (socialist. landbouwgemeenschappen) en steden
  
• ‘30 jaren: confrontaties tussen joden en palestijnse arabieren

Arabisch-Israëlische oorlog

• 1945: tienduizenden overlevenden van Sjoa reizen naar Palestina
  
• 1947 Britten vertrekken uit Palestina
• VN resolutie 181: plan opdeling Palestina in Joodse -en Arabische staat. Palestijnen niet akkoord met voorgestelde opdeling van land.

• mei 1948 uitroepen onafhankelijke staat Israël
  

• sindsdien regelmatig oplopende spanningen en conflicten 

David Ben-Gurion eerste premier Israel

Egypte heeft groot, machtig leger

1967 zesdaags oorlog / gewonnen door Israel westelijek jordaanoever / Golanhoogte / sinaiwoestijn / gazastrook

1973 Jom Kippuroorlog -> Israel verrast

1978-1979 Camp David Akkoord -> vrede met Egypte

complexe conflicten

• onderdrukking van Palestijnen in Israël
• verschillen Sjiieten <-> Soennieten
  
• verschillen oude stamverbanden (o.a. Perzen vs Arabieren)
  
• grote minderheidsgroepen (o.a. christenen, Koerden, Turkmenen, druzen, yezidi’s)
  
• economische belangen: olievoorraden
  
• bemoeienis van Westerse landen
  
• moslim-extremisme (o.a. Taliban, Al Qa’ida, IS)
  

Lappendeken aan volkeren / religies / culturen

Irak en Saddam Hoessein

• Ba’ath partij (sinds 1968) en dictatuur Saddam Hoessein (vanaf 1979)
  
• machtsposities bekleed door Soennieten (20% bevolking)
• 1979 Iraanse Revolutie (van sjah naar ayatollah)
• 1980-1988 Irak-Iran oorlog
• 1990 Irak valt Koeweit binnen
• 1991 Golfoorlog
• 2001 aanslag Twin Towers in VS

2003 Saddam afgezet

Arabische Lente 2010-2011

• Tunesische straatverkoper steekt zichzelf in de brand
  
• straatprotesten in Tunesië, Egypte, Syrië, Jemen, Bahrein, Libië
  
• spontane revolutie!
  
• roep om democratisering
  

• autoritaire leiders in het nauw

Van links naar rechts: president Zine el-Abidine Ben Ali van Tunesië (afgetreden) – Egyptische president Hosni Mubarak (afgetreden) – Khadaffi van Libië (gedood) – President Assad van Syrië (burgeroorlog) – president Ali Abdullah Saleh van Jemen (afgetreden)

Arabische Lente: desillusie

• instorten economie: toename van werkloosheid
  
• fragiele democratie: winst verkiezingen naar moslimpartijen (bijv. Moslimbroederschap in Egypte)
  
• seculiere staat komt onder druk te staan
  
• contrarevolutie in Egypte
  
• in landen met zwak nationaal leger -> burgeroorlog (Libië, Syrië, Irak)
  
• ‘Lente’ niet in rijke Arabische landen (met olie)
  
• uiteindelijk desillusie: ‘We wilden vrijheid maar kregen oorlog’

... terug naar Irak

• Sjiieten na 2003 in Irak aan de macht (steun van VS)

• frustratie bij Iraakse Soennieten: ‘Losers become spoilers’
  
• opleven strijd tussen Soennieten en Sjiieten
  

• lokale steun van Soennieten voor nieuwe islamitische beweging: IS (want biedt bescherming)
  

Islamitische Staat

• 2011 in Syrië breekt burgeroorlog uit => chaos
  
• IS springt in machtsvacuüm
  
• Wie zijn IS? teleurgestelde Ba’athisten + boze terroristen uit Tjetsjenië en Afghanistan + gefrustreerde moslimjongeren (ook vanuit Westerse landen)
  

• minderheden in Midden-Oosten bewapenen zich (milities)
  
• In Syrië en Irak breekt sektarische (burger)oorlog uit
  

Islamitische Staat (IS, ISIS, Daesh) hangt een fascistische vorm van de islam aan.

Quiz-blokje 2

Wanneer ontstond het 'zionisme' (= wens om thuisland voor de joden te stichten)?

1. ±1789
2. ±1840
3. ±1945
4. ±1900

In 1948 wordt de staat Israël uitgeroepen. Welke bevolkingsgroep die in dat gebied leeft, krijgt met onderdrukking te maken?

Wat is de voornaamste eis van de jongeren die in opstand komen tijdens de 'Arabische Lente'?

1. meer democratie
2. sterkere overheid
3. open grenzen
4. studiefinanciering

Waarom versterkte de val van Saddam Hoessein in Irak de opkomst van Islamitische Staat?

1. aanhangers van IS zien in Saddam Hoessein hun leider en komen hem te hulp als de VS Irak binnenvallen.
2. de Sjiieten komen in Irak aan de macht en zij geven IS in het noorden van Irak een stuk grond.
3. gefrustreerde vooraanstaande Iraakse Soennieten gaan IS steunen / helpen
4. IS wil zo snel mogelijk de massa- vernietigingswapens van Saddam Hoessein overnemen en inzetten.

Waarom versterkte de Arabische Lente de opkomst van Islamitische Staat?

1. de opstand veroorzaakt in Syrië bestuurlijke chaos waar IS dankbaar gebruik van maakt.
2. de Syrische president Assad wordt uit angst voor de opstanden bondgenoot van IS.
3. de IS is een islamitische organisatie die jongeren oproept te strijden voor meer democratie
4. met de opstanden willen de jongeren de Islam een grotere rol in het bestuur geven.

‘Brandhaard’ Oekraïne

• 24 februari 2022 'militaire operatie'
  

Waarom? 

Argumentatie Poetin:

• Oekraïne is een fascistische republiek, geleid door neonazi's
• 'genocide' op Russischtaligen en etnische Russen
• toevluchtsoord voor Russische dissidenten
• dreiging ontwikkeling kernwapens

- extreemrechtse groepen vochten tegen pro-Russische seperatisten na bezetting van de Krim

Argumentatie Poetin:

• Oekraïne is eigenlijk niet een onafhankelijk land
• hoort bij Russische Rijk
• bakermat van Slavische cultuur

Feiten

• Oekraïne is democratisch land
  
• president Zelensky van joodse afkomst
• sinds 1991 onafhankelijke staat met recht op soevereiniteit 

Werkelijke redenen oorlog.... 

• na uiteenvallen van Sovjetunie heeft een zelfstandig Oekraïne steeds meer toenadering gezocht tot het Westen
• Oekraïnse wens lid te worden van EU en de NAVO
• repareren van eenheid van het etnische volk van alle Russen
• geopolitieke redenen (grondstoffen, havens, landbouwgrond, etc.)

Geschiedenis Oekraïne

• Kiëvse Rijk in middeleeuwen
• vanaf 17e eeuw onderdeel van Russisch Tsarenrijk
• vanaf 19e eeuw actief verzet tegen Russische overheersing

• 1917 Russische Revolutie
• Oekraïne wil onafhankelijkheid -> oorlog tegen Russen

      

• 1922 onderdeel van communistische Sovjet-Unie

882-1240 Kievse Rijk 

daarna onderdeel van Polen een Litouwen 

- 1929/30 gedwongen collectivisatie van landbouwgrond

- verzet boeren

- 1932-1933 genocide door  hongersnood 

- 'Holodomor'

± 3,5 tot 7 miljoen slachtoffers

n zijn algemeenheid kan gezegd worden dat de Oekraïense bevolking (zowel op het platteland als in de stad) werd achtergesteld. Het boerenverzet dát er was, werd hardhandig onderdrukt. In 1929-1930 werden boeren ertoe aangezet om land en vee over te dragen aan staatsboerderijen, waar ze vervolgens als dagloners zouden moeten werken tegen betaling in natura (geen geld maar bijvoorbeeld spullen en voedsel). De boeren moesten hiermee voldoen aan het zogeheten collectieve systeem van de USSR, maar zij zagen het als een terugkeer naar de lijfeigenen zoals in de middeleeuwen. De Sovjetautoriteiten vonden echter dat ze zouden zijn besmet met "fascisme en burgerlijk nationalisme". Het eerste vijfjarenplan van de Sovjetregering veranderde de tot dan toe bekende graanteelt (de verwachte productie van Oekraïense boerderijen) in onbekende gewassen zoals suikerbieten en katoen. Bovendien werd de situatie verergerd door slecht beheer van het plan en het ontbreken van het noodzakelijke algemeen management. Aanzienlijke hoeveelheden graan bleven niet geoogst, en zelfs wanneer het werd geoogst, ging een aanzienlijk deel verloren tijdens de verwerking, het transport of de opslag.

• na val van Muur (1989) - Oekraïne wordt onafhankelijk (1991)
• revolutie in 2014: pro-Russische president Janoekavitsj afgezet
• daarna pro-Europese regering in Kiev

• annexatie van de Krim door Russen (2014)
• + militaire strijd / front in regio's Donetsk en Loehansk

• 2019 komiek/acteur Volodymyr Zelensky wint verkiezingen

Onbehagen in westerse wereld

• globalisering
  
• angst voor de ander
  
• beschermen wat je hebt
  
• filterbubbels / fabeltjesfuiken

• populisme
  
• polarisatie