3A-ErfelijkheidEvolutie-05012020-hk

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Erfelijkheid & Evolutie

Boek 2b - Thema 5

Wat gaan we online doen?

- herhaling

- Korte klassikale uitleg (camera aan, mic uit)

- Opdrachten in de les

- Zelfstandig werken via Malmberg Online (klascode: 416625)

Waar waren we gebleven?

Voor kerstvakantie:

B 1 & 2 gedaan + SO

B 3 & 4 gedaan + SO

B 5, 6, 7 & 8 gedaan

Wat te doen voor Toetsweek?

B9: Biotechnologie / DNA technieken

EB 10: Erfelijkheidsonderzoek

EB 11: Kruisingen

Herhalen

Deze les:

EB 11 Kruisingen:

je kunt een kruisingsschema opstellen en de kans op een bepaald genotype bij nakomelingen daaruit afleiden

Opfris-Quiz Erfelijkheid

Hoe was het ook maar weer? Het thema door in een aantal vragen:

Alle informatie voor erfelijke eigenschappen samen met invloeden uit de leefomgeving leidt tot

1. het genotype
2. het fenotype
3. de chromosomen
4. de DNA-sequentie

Een lichaamscel bezit van elk gen

1. 1 allel
2. 4 allelen
3. 2 allelen
4. meerdere allelen

De DNA-sequentie van een gen bevat een code voor het maken van een bepaald

1. eiwitmolecuul
2. vetmolecuul
3. suikermolecuul
4. DNA-molecuul

Personen met twee gelijke varianten van een allelenpaar noemen we voor die eigenschap

1. dominant
2. heterozygoot
3. recessief
4. homozygoot

Geven stekjes van een aardbeienplant als ze groot zijn gelijke aardbeien als hun ouder?

1. Nee, bij geslachtelijke voortplanting ontstaat variatie in genotypen
2. Ja, voor elke eigenschap blijft 1 allel over
3. Ja, stekken is ongeslachtelijke voortplanting
4. Nee, stekken is ongeslachtelijke voortplanting

Een allel dat bij aanwezigheid tot uiting komt in het fenotype noemen we

1. het recessieve allel
2. het dominante allel
3. het homozygote allel
4. het heterozygote allel

Wanneer het DNA van een cel beschadigd raakt kan ...?... ontstaan

1. een albino
2. een mutatie
3. een tumor (gezwel)
4. een kernramp

In ziekenhuizen duiken regelmatig nieuwe antibiotica-resistente bacterien op. Hoe komt dat?

1. doordat in ziekenhuizen slecht wordt schoongemaakt
2. doordat zieke mensen veel slechte bacterien bij zich hebben
3. door natuurlijke selectie
4. door genetische modificatie

Bruine beren en ijsberen hebben gezamenlijke voorouders. Toch kunnen ze niet meer samen vruchtbare jongen krijgen. Leg uit hoe dat kan.

Uitleg: kruisingen ( = EB 11, p. 51)

door het maken van een kruisingsschema kun je bij geslachtelijke voortplanting voor 1 eigenschap de kans op een bepaald genotype uitrekenen 

Kruisingen:

- Generaties

- Maken van een kruisingsschema

- Kansberekening

Voorbeeld:

Hassan heeft bruine ogen en is heterozygoot voor oogkleur. Hij is getrouwd met Fleur, die blauwe ogen heeft. Samen krijgen zij 4 kinderen. Hoe groot is de kans dat deze kinderen blauwe ogen zullen hebben?

Stap 1:

Uitzoeken wat genotype van generatie P is

P = ouders (Latijn 'parentes' ; denk: parents)

Wat is het fenotype van Hassan?

Wat is het fenotype van Fleur?

Wat is het genotype van Fleur?

Wat is het genotype van Hassan?

Stap 2: 

Maak een schema met de genotypes van alle losse geslachtscellen:

Kruisingsschema:

eicellen -> zaadcellen:	b	b
B
b

Stap 3: Schema invullen

	b	b
B	Bb	Bb
b	bb	bb

Dus: in 2 van de 4 vakjes van het kruisingsschema ontstaat genotype Bb. Welk fenotype hoort daar bij?

In 2 van de 4 vakjes ontstaat genotype bb. Welk fenotype hoort daar bij?

Kansberekening:
Hoe groot is nu de kans dat een nakomeling (F1) blauwe ogen zal hebben?

Generaties:

P = ouders

F1 = nakomelingen

F2 = nakomelingen van kruising F1 x F1 (= inteelt!)

Oefenen:

Bij labrador-honden is het allel voor bruine vachtkkleur (B) dominant over het allel voor gele vachtkleur (b). Een fokker wil alleen gele labrador-puppies. Hij heeft een homozygoot bruinharig vrouwtje en een geelharig mannetje.

Hoe groot is de kans op puppies met een gele vacht in de F1 ?

Hoe groot is de kans op puppies met een gele vacht in de F2?

Hoe groot is de kans op gele puppies als de fokker de gele hondjes uit de F2 onderling kruist?

Huiswerk:

- Maak de opdrachten bij EB 'Kruisingen' in de online leeromgeving

- Lees Basisstof 9 'Biotechnologie'  -> opdracht

Huiswerk-opdracht:

Vraag aan mensen thuis wat zij vinden van de toepassing van moderne biotechnologie  (recombinant-DNA-technieken)

Vraag ook door: waarom vinden zij dit? En maakt de  toepassing (bijv. voedsel, gezondheid, forensisch, milieuherstel) uit?