week 2 en 3 Tijdvak 6

• Geschiedenis
• Secondary Education

week 2 en 3     Tijdvak 6

17e eeuw

Wat gaan we doen?

• terugblik vorige les
• volgende kenmerkende aspect over de Republiek 
• opdrachten maken

Doel

• snappen oorzaak-gevolg van de Tachtigjarige oorlog
• bijzondere plek van de Republiek begrijpen in Europa
• kenmerkende aspecten kunnen splitsen om ze beter te kunnen onthouden 

Kenmerkende aspecten

• streven naar absolutisme
  
• De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Republiek
  
• wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
• ontstaan van de Wetenschappelijke Revolutie

Le Droit Divin

• Het goddelijk recht => de koning is door God aangesteld
• de koning heeft alle macht 
• L'état c'est moi
• une loi, une foi, un roi

1. Macht van de adel werd beperkt 

politiek 

• Ambtenaren voerden het bestuur, de adel had daardoor geen enkele invloed meer op het bestuur 
• De adel werd verplicht om een deel van het jaar op het paleis Versailles te wonen. 
• strategische kastelen mochten blijven bestaan, de rest afgebroken
• duelleren werd verboden, daardoor kon de adel niet zelf rechtspreken

02:58

Je zag hier de kroning van Lodewijk de XIV. Waarom zou Lodewijk met zoveel theater gekroond willen worden?

04:40

Leg uit waarom hier het Franse absolutisme vorm krijgt.

04:41

Lodewijk ontslaat de Franse Staten-Generaal niet. Wat doet hij wel?

06:04

Leg uit wat Lodewijk hier bedoeld aan de hand van het begrip: Droit divin

2. Mercantilisme

economie

economische politiek die erop gericht is om de rijkdom van het eigen land te vergroten, door de import te verkleinen en export te vergroten.

De economie van de Republiek werd hierdoor benadeeld.

3. Eén wet, één geloof, één vorst

religieus

• iedereen moet katholiek zijn ->  zorgt voor stabiliteit en geen godsdienstoorlogen meer.
• Het Edict van Nantes werd afgeschaft.  de Franse hugenoten (protestanten) hadden daardoor geen vrijheid van godsdienst meer. Hugenoten hadden de keuze: bekeren of vertrekken (naar de Republiek)

4. Oprichting Académie 

Cultuur 

• Lodewijk XIV richtte meerdere koninklijke academies op. 
• De beste wetenschappers en kunstenaars bij elkaar om kennis te delen en nieuwe (wetenschappelijke) inzichten te ontwikkelen.  Dit was onderdeel van de Wetenschappelijke revolutie

5. Oprichting staand leger

Militair

• leger permanent
• binnen het leger ook gewone burgers als officier
• zorg voor veteranen 

Kenmerkende aspecten

• streven naar absolutisme
  
• De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Republiek
  
• wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
• ontstaan van de Wetenschappelijke Revolutie

K.A. De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Republiek

• Staatkundig: politiek
• economisch: vrijhandel over de wereld
• cultureel: godsdiensttolerantie, schilderkunst, wetenschappelijke revolutie

Staatkundig gebied

• De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
• 1588 opgericht door Founding Father Johan van Oldenbarnevelt

Johan van Oldenbarnevelt

• leefde van 1547 - 1621
• geboren te Amersfoort als Jan van Oudenbarnvelt 
• vader veeboer, moeder welgesteld
• 6 broers en zussen

Staatsman

• Pensionaris van Rotterdam
• vertrouweling van Willem van Oranje
• Raadspensionaris na de dood van Willem van Oranje
• 1588 - 1621 belangrijkste man van de Republiek -> minister van binnen- en buitenlandse zaken tegelijk

Dood

• Prins Maurits werd stadhouder
• ruzie over macht en invloed in de Republiek
• 1621:  "Maak het kort, maak het kort"

De Republiek is bijzonder

• Regenten aan de macht, waren kooplieden => Republiek
• Verenigde Nederlanden: gewesten veel macht
•  Staten-Generaal in Den Haag waar met name gewest Holland de meeste invloed had

Bestuur

• Staten-Generaal werd geleid door de Raadspensionaris (altijd een vertegenwoordiger van Holland) 
• Stadhouder was legeraanvoerder en mocht stadsbesturen benoemen -> vaak uit de familie van Oranje-Nassau

Gouden Eeuw?

• economisch zeer succesvol voor een aantal groepen
•  vrijhandel
• andere Europese landen burgeroorlogen
• oorlog met Spanje

Armoede/slavernij

• Gouden eeuw geen goede benaming?
• het grauw = het gemeen = arme bevolking
• begin wel opklimmen, later niet meer
• elite werd steeds kleiner 

zoontje Bikker

Cultureel bijzonder

1. godsdiensttolerantie maar geen godsdienstvrijheid!

• De leer van Calvijn was de staatsleer
• schuilkerken voor katholieken
• bouw Portugese synagoge in Amsterdam in 1671

Cultureel bijzonder

2. Schilderkunst op zeer hoog niveau

• gewone burgers stonden op schilderijen, niet alleen vorsten of edelen
• Iedereen kon kunst kopen of bestellen

Frans Hals

Cultureel bijzonder

3. Wetenschappelijke revolutie

• veel vrijheid voor filosofen zoals Spinoza
• veel ontdekkingen zoals de telescoop en microscoop

Zelf aan de slag

Maken opdrachten:

wb. bladzijde 53: 1, 3, 4, 6 t/m 10

examentraining op blz 54: 1, 7, 8

Kenmerkende aspecten

• streven naar absolutisme
  
• De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Republiek
  
• wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
• Ontstaan van de Wetenschappelijke Revolutie

Handelskapitalisme en wereldeconomie

K.A.: Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Moedernegotie

• handel met de Oostzee landen
• De Republiek lag op een kruispunt van handel 
• scheepvaart heel erg belangrijk 

Economisch succes?

• 1602 oprichting VOC
• 1621 -1648 Kaapvaart door WIC
• na 1648 slavenhandel en plantage economie
• uitbuiten van andere bevolkingsgroepen

Zelf aan de slag

Maken opdrachten:

wb. bladzijde 53:  opdracht 13 t/m 16

examentraining op blz 54: opdracht 2 en 4

Kenmerkende aspecten

• streven naar absolutisme
  
• De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Republiek
  
• wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
• Ontstaan van de Wetenschappelijke Revolutie

De Wetenschappelijke revolutie

K.A. ontstaan van de Wetenschappelijke Revolutie

Tijdlijn

• oorzaak: Renaissance = wedergeboorte van de klassieke oudheid (ca 1400-1600)
• gevolg:  nieuwe kijk op de wereld door hervormingen en ontdekkingen (1500-1600)
• gevolg: nieuwe wetenschappelijke ideeën en uitvindingen (1600-1700)

Wetenschappelijke revolutie

"De wetenschappelijke revolutie is een periode in de geschiedenis van de wetenschap waarin klassiek-religieuze ideeën plaatsmaakten voor modern-wetenschappelijke ideeën. "

oftewel:

• Geloof niet alles wat je ziet
• Geloof niet alles wat je moet

Waarheid

Hoofdvraag: wat is waarheid?

Kenmerk: niet meer uitgaan van

wat anderen zeggen, 

maar zelf nadenken

Hoe? rationalisme vs. empirisme

Wat is waarheid? Als de oude Grieken of Romeinen het vinden? Als het in de Bijbel staat? Of iets anders? Je kunt de wereld niet verklaren door alleen een beroep te doen op het gezag van anderen. Zelf logisch redenenen of systematisch observeren en experimenten was het devies.

Basis moderne wetenschap

Rationalisme:                               Empirisme:

logisch redeneren                        zintuiglijke waarneming        (Descartes)                                   (Bacon)

                                                                         

jonge vrouw met stola en hoed

oude vrouw met sjaal

            Rationalisme

Wetenschappers vertrouwden op hun eigen verstand in plaats van het geloof

Rationalisme: Alleen het gebruik van het menselijk verstand (ratio) tot zinnige kennis kan leiden 

Rationalisme

• Rene Descartes. Nieuwe visie op God en de wereld
  
• Mechanistisch wereldbeeld
  
• Rationalist: alleen door denken verkrijg je ware kennis
  
• Cogito ergo sum (ik denk dus ik ben)

Descartes: God grijpt niet direct in in de werkelijkheid, want hij heeft de wereld in gang gezet dmv natuurwetten.

Durf te twijfelen. Ontdoe je van oude gedachten , voordat je zelf begint met onderzoek doen. Hij twijfelde aan bijna alles. Ook aan het zintuiglijke, want je zintuigen houden je voor de gek, stelde hij. Denk maar eens aan een droom. Wat is werkelijkheid.

Cogito ergo sum. Wat we met de rede kunnen vatten is meer werkelijkheid dan dat we met onze zintuigen kunnen waarnemen.

Leuk feitje. Hij overtuigde zijn docenten op de universiteit ervan dat hij de hoogste cijfers haalde als hij niet naar college hoefde te komen maar in bed mocht studeren. Ze gaven hem de kans en prompt haalde hij de hoogste cijfers. Hij heeft dit het grootste deel van zijn leven volgehouden.

Werkte 20 jaar in De Republiek.

Kritiek op Descartes door Pascal. Descartes maakt de mens in zijn ogen tot een denkend ding die in een puur rationele verhouding tot de werkelijkheid staat. Het gevoel, de wil en het hart zijn volgens Pascal net zo belangrijk (het hart heeft zijn redenen die de rede niet kent) Hij was ook een rationalist, want probeert vanuit de rede aan te tonen hoe onredelijk het is om de grenzen van de rede niet te willen zien. Geeft de rede echt antwoord op alle levensvragen? 

Empirisme

- Theorie: elk onderzoek moet gebaseerd zijn op 

waarneming, 

ervaring en

experiment: goed kijken naar wat er om je heen gebeurt

- Vergeet het verleden!

- nieuw wereldbeeld 

Fundamenten al in de oudheid (Aristoteles en vanaf 14 eeuw gaat men steeds systematischer te werk.

Nicolaus Copernicus 1473-1543

• Twijfel aan geocentrisch wereldbeeld
• Gevolg: observaties hemellichamen.
• Conclusie: heliocentrisch wereldbeeld

Durfde zijn ideeen lange tijd niet te publiceren uit angst voor de katholieke kerk die de aarde als het middelpunt bleef zien

Verandering kijk zonnestelsel

geocentrisch                                   heliocentrisch wereldbeeld

Durfde zijn ideeen lange tijd niet te publiceren uit angst voor de katholieke kerk die de aarde als het middelpunt bleef zien

Wereldbeeld

Mechanistisch wereldbeeld:

Een kijk op God en de wereld die ervan uitgaat de werkelijkheid is te vergelijken met een machine (mechaniek) die door God in werking is gezet en daarna zelfstandig functioneert volgens natuurwetten. Volgens deze visie speelt God geen rol meer in het verloop van de dagelijkse gebeurtenissen op aarde.

Oorzaken Wetenschappelijke Revolutie

- ontwikkeling wetenschappelijk denken

- persvrijheid?

- ontwikkeling onderwijsinstellingen

- wetenschappelijke verenigingen

- economische omstandigheden - Gouden Eeuw

- samenwerking tussen ambachtslieden en geleerden

Spinoza:

-grootste en meest invloedrijke filosoof die Nederland ooit gekend heeft.

-Joodse afkomst

-Verketterd door eigen familie

-God heeft de wereld niet geschapen.

God is namelijk de wereld zelf.

(pantheïsme)

-wonderen bestaan niet

-de Bijbel is een mensenboek

-God bestuurt de wereld volgens de wetten

van de natuur

-de mens wordt geleid door natuurwetten

-de mens heeft geen vrije wil, maar gevangen

in een mechanisch lichaam (voorbeeld is een baby die moet huilen, op zijn duim zuigt, een kind die een ontwikkeling doormaakt, bijv. bang zijn in het donker als je 4 jaar oud bent, of puberachtig gedrag vertonen als je ouder wordt. Kun je daar wat aan doen? Wat is nu eigenlijk die vrije wil?

Bekende uitvinders

• Isaac Newton (zwaartekracht)
• William Harvey (bloedsomloop)
• Anthonie van Leeuwenhoek (microscoop -> bacteriën)
• Christian Huygens (slingerklok en lichtgolven)
• Uitvindingen werden ook in de praktijk toegepast -> precieze zeekaarten; uitrekenen baan van kogel; vuurkracht van kanonnen en geweren werden veel beter.
• Wetenschappelijke revolutie is de aanzet tot de Verlichting (in denken)

Gevolgen Wetenschappelijke Revolutie

Grote vooruitgang op veel gebieden

- Geneeskunde, scheepvaart, oorlogsvoering etc.

De West-Europeanen gaan (langzaam maar zeker) de wereld overheersen