Barok

• Muziek
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Barok

1600 - 1750 

Expressief

Dramatisch

Vol contrast

Inleiding

• Weelderig, rijk
• Gevolg van evenwichtige renaissance en sobere protestantisme

• Katholieken kerken halen alles uit de kast
  

Maatschappij

• Roerige tijden voor de kerk
  
• Kritisch en vrij humanistisch denken = onrust
  
• Kerk verloor volledige macht
  
• Grote hervorming
  

Hoe heette de monnik die 95 stelling aan de deur van de kerk in het Duitse Wittenburg spijkerde?

Maatschappij

• Maarten Luther - startpunt reformatie
  
• Protestantisme
  
• Start was in de Renaissance 
  
• Gevolgen merkbaar in de Barok

• Reactie: Contrareformatie
  

Kunst

• Concilie van Trente: kerkvergadering
• Bijbelverhalen bij het volk brengen

• Realistischer en dramatischer: dichter bij de mens
• Clair-obscur (licht-donker contrast)
• Toegankelijk voor de gewone burger

De grote 3

Vocale muziek, wereldlijk

• Expressiviteit en dramatiek
• Basso continuo: harmonische begeleiding en baslijn
• Cello, contrabas, gamba en fagot
• Harmonieën: klavecimbel, orgel, harp en luit

• 1600: onderzoek naar toneel en drama's van oude Grieken
• Teksten werden gezongen! Geboorte opera

Opera

• Recitatief: vertellend, zingend spreken
• Aria: expressief, emotie uiten
• Koor
• Instrumentaal

Wat hoorde je?

1. Recitatief
2. Aria
3. Koor
4. Instrumentaal

Wat hoorde je?

1. Recitatief
2. Aria
3. Koor
4. Instrumentaal

Wat hoorde je?

1. Recitatief
2. Aria
3. Koor
4. Instrumentaal

Vocale muziek, geestelijk

Geestelijke "opera": oratorium

Vergelijkbare opbouw

Bijbels thema

Verschil = niet geacteerd, concertant

In volkstaal

Cantate: korte versie oratorium

Passie

• Oratorium over het lijden en sterven van Jezus Christus
  
• Matthäus Passion van Bach

Wat hoorde je?

1. Recitatief
2. Aria
3. Koor
4. Instrumentaal

Instrumentaal 

• Even belangrijk als vocale muziek
• Sonate: Een instrumentale compositie, met drie of vier delen. 
• Suite: orkeststuk, opeenvolging van dansen.
• Soloconcert: concert voor solo-instrument en orkest.


• Kamermuziek: klassieke muziek voor kleine ensembles, bijv. strijkkwartet.
• Concerto grosso: concert voor meerdere solo-instrumenten en orkest.

Suite

Een suite is een instrumentale compositie die in de Barok is ontstaan uit opeenvolgende hofdansen.

Hoe klinkt een suite?

Dat hangt ervan af wanneer de suite is geschreven. Suites van voor 1750 zijn gebaseerd op traditionele hofdansen die gebruikelijk waren in de vroege Barok. Die dansen hadden een vaste volgorde. Daar komt de naam van de suite ook vandaan: ‘suite par’ betekent ‘gevolgd door’.

Na 1750 ontwikkelde de suite zich tot een soort 'samenvatting' van een bestaand stuk, meestal een opera of een ballet. De suite De notenkraker van Tsjaikovski is een beroemd voorbeeld. Na 1750 werden de dansvormen losgelaten.

Barokorkest 

Kern: strijkersgroep en de basso continuo. 

Extra instrumenten, zoals dwarsfluit (hout), hobo, fagot, hoorn, trompet, pauken. 

Welke instrumenten spelen hier de melodiepartijen en welke de basso continuopartij?

Welke instrumenten spelen hier de melodiepartijen en welke de basso continuopartij?

Melodie: violen

Basso continuo: klavecimbel en cello

Fuga

- Soort canon, maar dan op andere toonhoogtes

- vaste regels, o.a. "expositie" en "doorwerking"

Sequens

Herhaling van een motief, steeds hoger of lager

Vivaldi "Winter" Let op maat 3 en 4

Cadens

Een moment in een solo-concert waarop de solist alleen speelt, het orkest zwijgt. De solist improviseert.

In het volgende fragment (van Mozart dus eigenlijk geen barok) speelt de soliste vanaf 6:03 een cadens.

Oratorium

The Messiah - Händel

Passie

Matthäus Passion - Bach

Opera

L'Orfeo - Monteverdi

Soloconcert

Vivaldi R.439 fluitconcert "La Notte"

Concerto Grosso

Vivaldi - Concerto Grosso in D Minor