Tijd & Ruimte: Canon van Nederland

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 6-8

Waar gaat de Canon van Nederland over, denk je?

De eerste Canon

De Canon van Nederland bestaat sinds 2006. 

Op verzoek van de minister van OCW ontwikkelde de commissie Van Oostrom een Canon in vijftig vensters, van de Hunebedden tot Europa, in de eerste plaats bedoeld voor het onderwijs.

De commissie Van Oostrom adviseerde om de Canon geregeld te herzien. 

Foto: Frits van Oostrom

De Canon herzien

In 2019/2020 heeft een commissie onder leiding van prof. dr. James Kennedy de eerste Canon herzien. Sinds de start in 2006 is er veertien jaar geschiedenis, maatschappelijke ontwikkelingen en wetenschappelijke kennis bijgekomen. Dat heeft geleid tot een bijgestelde Canon, met opnieuw een slingerlijn van vijftig vensters die onderling verbonden zijn door zeven thematische hoofdlijnen.

Foto: prof. dr. James Kennedy

De vernieuwde Canon

De vernieuwde canon verwelkomt tien nieuwe vensters; van tien andere vensters is afscheid genomen (maar als oude vensters blijven ze op deze site beschikbaar). Van vier vensters uit de eerste Canon blijft het icoon behouden, maar is de titel en soms ook de invalshoek meer of minder aangepast.

Foto: Vensterplaat Het Oranjegevoel

Verandert de geschiedenis?

Kritiek op 1ste Canon van Nederland

Nadat de 1ste Canon van Nederland in opdracht van de Nederlandse staat het licht zag, kwam er nogal wat kritiek. 

Zo vonden critici dat vrouwen te weinig aan bod kwamen. 

Anderen meenden dat de canon wel erg op het gewest Holland was geïnspireerd. "Limburg is niet eens een voetnoot in de Nederlandse geschiedenis", aldus die provincie destijds. 

Foto: Vensterplaat Marga Klompé

Kritiek op 1ste Canon van Nederland

"De nieuwe canon is niet beter, maar anders", aldus James Kennedy. 

Toen  Frits van Oostrum de eerste canon in 2006 samenstelde, was er nog geen sprake van een Brexit of aardgasproblemen in Groningen. Michiel de Ruyter werd nog onbekommerd zeeheld genoemd. 

De hedendaagse samenleving kijkt ook anders aan tegen bijvoorbeeld gender of diversiteit."

Foto: vensterplaat Kolen en gas

Zeven hoofdlijnen

Zeven hoofdlijnen bij de Canon van Nederland geven thematische dwarsverbanden aan. 

Ze verbinden de Canonvensters en de tijdvakken met thema's die in verschillende leergebieden aan bod komen: 

- Nederland waterland

- zingeving & levensbeschouwing

- taal, kunst & cultuur

- innovatie, kennis & wetenschap

- politiek & samenleving

- sociale (on)gelijkheid, politiek & bestuur

- wereldeconomie.

Leven in een kwetsbare delta

Nederland is een echt waterland. Een groot deel van Nederland ligt lager dan de zee. Om te zorgen dat het land niet overstroomt, zijn dijken en dammen gebouwd.

Je kunt watergebieden ook droog maken. Door al het water weg te pompen, ontstaat nieuw land. Soms zelfs een hele provincie: Flevoland.

Nederland is zo goed in waterbeheer, dat Nederlandse bedrijven over de hele wereld anderen helpen.

Ook met droge voeten blijft er in Nederland nog genoeg water over. Nederland als handelsland kan het scheepsvervoer over water prima gebruiken. De Rotterdamse haven is één van de grootste havens van de wereld.

Ook planten, dieren en het milieu krijgen in Nederland steeds meer aandacht.

Een groot deel van Nederland ligt lager dan de zee ...

1. waar
2. niet waar

Je kunt watergebieden ook droog maken. Door al het water weg te pompen, ontstaat nieuw land.

1. waar
2. niet waar

Je kunt watergebieden ook droog maken. Door al het water weg te pompen, ontstaat nieuw land.

Soms zelfs een hele provincie: Noord-Brabant.

1. waar
2. niet waar

Nederland is zo goed in waterbeheer, dat Nederlandse bedrijven over de hele wereld anderen helpen.

1. waar
2. niet waar

Wat geeft betekenis?

‘Wanneer ben ik een goed mens?’ ‘Hoe kan ik een goed mens worden?’ ‘Voor wie moet ik eigenlijk een goed mens zijn?’ Dit soort vragen zijn betekenisvragen. Je kunt er op allerlei manieren over nadenken. De antwoorden kunnen mensen bij elkaar brengen óf juist zorgen voor ruzies.

Nederland heeft belangrijke denkers gehad, zoals Spinoza en Erasmus. Hun ideeën worden tot op de dag van vandaag serieus genomen. Ook regeringen en organisaties houden zich bezig met deze vragen. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat ze geen misbruik maken van hun macht.

Tegenwoordig vinden we in Nederland dat respect hebben voor elkaar en tolerant zijn belangrijke antwoorden op de betekenisvragen zijn.

Nederland heeft belangrijke denkers gehad, zoals Spinoza en Erasmus. Hun ideeën worden tot op de dag van vandaag serieus genomen.

1. waar
2. niet waar

Woord en beeld verbinden

Het Nederlands is al meer dan duizend jaar onze taal. Daardoor kunnen we elkaar begrijpen. Als je met de klas een musical maakt, is het fijn dat je elkaar verstaat én je maakt samen iets moois. Taal, kunst en cultuur brengen mensen bij elkaar.

Sommige kunstenaars worden nooit vergeten. Ze hebben bijzondere kunst gemaakt, zoals Vincent van Gogh. Of ze vertellen hoe het leven in een bepaalde tijd is, zoals Anne Frank deed in de Tweede Wereldoorlog. Ook Annie M.G. Schmidt is zo’n onvergetelijke kunstenaar. Ze schreef ‘Jip en Janneke’, ‘Pluk van de Petteflet’ en nog veel meer verhalen, liedjes en gedichten.

Het Nederlands is al meer dan duizend jaar onze taal.

1. waar
2. niet waar

Sommige kunstenaars worden nooit vergeten. Ze hebben bijzondere kunst gemaakt, zoals Theo van Gogh.

1. waar
2. niet waar

Annie M.G. Schmidt schreef ‘Jip en Janneke’, ‘Pluk van de Petteflet’ en nog veel meer verhalen, liedjes en gedichten.

1. waar
2. niet waar

Wat weten wij?

Mensen zijn uitvinders. Al heel lang! In de prehistorie vonden ze het maken van vuur uit, en het wiel. En ze bedachten een oplossing om de zware stenen voor de hunebedden op te tillen. In latere eeuwen zijn het vaak wetenschappers die grote uitvindingen doen. In Nederland hebben we veel wetenschappers gehad, zoals Christiaan Huygens. Hij hield zich bezig met kennis van het heelal, maar vond ook het slingeruurwerk uit. Het was eeuwenlang de enige nauwkeurige klok.

Soms brengen uitvindingen technische vooruitgang. We genieten van de televisie en zijn blij met knappe dokters. Maar er zijn ook nadelen. Is het wel zo geweldig dat buskruit en kanonnen zijn uitgevonden? Wat blijft er over van de natuur als we die steeds meer naar onze hand zetten? Deze vragen horen ook bij het onderwerp kennis en wetenschap.

In Nederland hebben we veel wetenschappers gehad, zoals Christiaan Huygens. Hij hield zich bezig met kennis van het heelal, maar vond ook het slingeruurwerk uit.

1. waar
2. niet waar

Wie telt er mee?

In Nederland moeten alle inwoners gelijk worden behandeld. Dit staat in artikel 1 van de Grondwet. “Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan”. Het is een belangrijke wet. Als je naar de geschiedenis kijkt, zie je hoe moeilijk het is om iedereen gelijk te behandelen.

Regelmatig komen mensen dan ook in opstand tegen ongelijkheid. Ze protesteren bijvoorbeeld tegen racisme. Ook veel mensen in de politiek voeren strijd, voor sociale en eerlijke wetten. 

In Nederland hoeven niet alle inwoners gelijk worden behandeld.

1. waar
2. niet waar

Dit staat in artikel 1 van de Grondwet. “Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan”.

1. waar
2. niet waar

Wie bestuurt er?

Langzaam maar zeker kreeg Nederland de vorm die we nu nog kennen: één land, waarin de inwoners samen de regels, de macht, de rechten en de vrijheden bepalen. Dit leidt soms tot botsingen tussen partijen.

Het land is ook weleens bedreigd, bijvoorbeeld in de Tweede Wereldoorlog. Dit heeft ervoor gezorgd dat Nederlanders vrijheid en vrede extra belangrijk vinden. Tegenwoordig is Nederland een land met één bestuur en de nadruk op gelijke rechten voor alle burgers.  

Tegenwoordig is Nederland een land met één bestuur en de nadruk op gelijke rechten voor alle burgers.

1. waar
2. niet waar

Knooppunt van verbindingen

Nederland was een drassig land vol rivieren. Landbouw was niet zo goed mogelijk. Handel drijven en steden bouwen wel! Daardoor werd Nederland vanaf de Middeleeuwen steeds meer een handelsland.

Nederland speelde over de hele wereld een grote rol. Het gebruikte daarbij gerust geweld en nam het niet zo nauw met de rechten van andere mensen. Toch kwamen er ook vaak mensen vanuit het buitenland naar Nederland. Zij hielpen de economie draaiend te houden.

Al eeuwenlang is Nederland een rijk land, maar de rijkdom is niet erg eerlijk verdeeld. En als handelsland is Nederland kwetsbaar voor wat er op andere plekken in de wereld gebeurt.

Nederland was een drassig land vol rivieren. Landbouw was niet zo goed mogelijk. Handel drijven en steden bouwen wel! Daardoor werd Nederland vanaf de Middeleeuwen steeds meer een handelsland.

1. waar
2. niet waar

Nederland speelde over de hele wereld een grote rol. Het gebruikte daarbij gerust geweld en nam het niet zo nauw met de rechten van andere mensen.

1. waar
2. niet waar

10 tijdvakken

Prehistorie - jagers en boeren

Oudheid - Grieken en Romeinen

Vroege Middeleeuwen - monniken en ridders

Hoge en Late Middeleeuwen - steden en staten

Renaissance / Ontdekkingsreizen - ontdekkers en hervormers

Gouden Eeuw - regenten en vorsten

Verlichting - pruiken en revoluties

Industrialisatie - burgers en stoommachines

Eerste helft 20e eeuw - wereldoorlogen

Tweede helft 20e eeuw - televisie en computer

Over welk tijdvak weet jij het meest?

Welk tijdvak zegt jou helemaal niks?

00:25

Je hebt tijdvakken gezien. Naar wie of wat word je nieuwsgierig?

personen zoals Willibrord, Jeroen Bosch en Karel de Grote

gebieden zoals de Romeinse Limes en de Hanzesteden

bijzondere dingen zoals Trijntje en Hebban olla Vogala

00:48

Tussen 1500 en 1700 heb je veel voorbij zien komen. Naar wie of wat word je nieuwsgierig?

personen zoals Maria van Bourgondië, Willem van Oranje, Hugo de Groot en Spinoza

kunstenaars zoals Jeroen Bosch en Rembrandt

water en zee zoals De Beemster, VOC, WIC< Michiel de Ruyter

boeken zoals De Statenbijbel en Atlas Major

01:12

Je keek naar de periode 1700 - 1900.
Naar wie of wat word je nieuwsgierig?

probleemtijden zoals de Slavernij, de Patriotten en Max Havelaar

verbeteringen zoals de eerste spoorlijn, kinderwetje van van Houten en Aletta Jacobs

personen zoals Napoleon Bonaparte en Vincent van Gogh

Feitjes

- 2006, opdracht Nederlandse Staat, geschiedenisonderwijs

- Vernieuwd in 2020 

- Samenvatting van wat iedereen zou moeten weten over de Nederlandse geschiedenis en cultuur

- Lijst van 50 thema 's (vensters)

- In chronologisch volgorde

- Sinds 2017 te zien in Openluchtmuseum Arnhem

Wat bedoelen we met de canon van Nederland?
Kies het beste antwoord!

1. Een overzicht van 50 belangrijke thema's uit de geschiedenis van Nederland.
2. Een overzicht van beroemde personen.
3. Een overzicht van belangrijke gebeurtenissen.
4. Een overzicht van de 10 tijdvakken.