In deze les zitten 34 slides, met tekstslides en 2 videos.
Lesduur is: 50 min
Onderdelen in deze les
Johan van Oldenbarnevelt (1547-1619)
Raadspensionaris
Gebroeders De Witt - Johan & Cornelis
Slide 1 - Tekstslide
KA
de bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van
de Nederlandse Republiek
Slide 2 - Tekstslide
Alleen verder...
De Noordelijke Nederlanden hebben eerst nog geprobeerd een koning te vinden. Dat lukte niet. Daarom wordt besloten verder te gaan zónder koning, als de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
Dit was uniek in de wereld: "Geen koning?! Wie beschermt je dan?!"
Slide 3 - Tekstslide
(feodaliteit!)
Slide 4 - Tekstslide
regenten
Landsadvocaat
(raadspensionaris)
Generaliteitslanden
Van oudsher was een stadhouder een plaatsvervanger van de landsheer in het gewest. In de republiek gaat dat niet meer op, maar de naam stadhouder blijft bestaan.
In de praktijk waren er in de Republiek 2 of 3 stadhouders tegelijkertijd voor alle 7 gewesten.
Slide 5 - Tekstslide
De Staten Generaal
(nu de Tweede kamer en de Eerste Kamer - het parlement )
Slide 6 - Tekstslide
Tweede Kamer
Eerste Kamer
Slide 7 - Tekstslide
Raadpensionaris
Voorzittervan gewestelijke staten van Holland en Zeeland
Belangrijkste vertegenwoordiger van Staten-Generaal
Belangrijkste vertegenwoordiger tegenover het buitenland
Slide 8 - Tekstslide
Stadhouder
Kapitein-generaal van het leger en admiraal-generaal van de vloot.
Officieel was de stadhouder in dienst van de Staten-Generaal,
Slide 9 - Tekstslide
Problemen door bestuursvorm:
Tussen raadspensionaris en stadhouder vaak machtsstrijd:
Raadspensionaris behartigde de belangen van de rijke burgers/handelaren/kooplieden
Internationaal goede contacten
Stadhouder ontleende gezag aan militaire status
Zocht oplossing voor conflicten met buitenland vaak in militair ingrijpen
Slide 10 - Tekstslide
stadhouder prins Maurits van Oranje (1576 - 1625)
Johan van Oldenbarnevelt raadspensionaris (1547 - 1619)
Slide 11 - Tekstslide
Slide 12 - Tekstslide
Slide 13 - Tekstslide
Slide 14 - Tekstslide
Slide 15 - Tekstslide
Slide 16 - Tekstslide
Christelijk leerstuk dat het lot van mensen door God is voorbeschikt, hetzij dat zij zijn uitverkoren tot eeuwig heil, hetzij veroordeeld tot eeuwige verdoemenis. Deze leer werd in aangescherpte vorm een van de centrale leerstukken van het calvinisme.
het religieus conflict raakt verweven met politiek.....
Slide 17 - Tekstslide
Oldenbarnevelt
Raadspensionaris
Gewest Holland
Aanhanger Arminius: Vrijzinnige/gematigde dominee. De mens kon een beetje invloed hebben op zijn lot na de dood.
Maurits
Stadhouder/legerleider
Aanhanger van Gomarus: Orthodoxe dominee (= streng in de leer), vond dat je moest vasthouden aan het oorspronkelijke idee van Calvijn.
Slide 18 - Tekstslide
Slide 19 - Tekstslide
Slide 20 - Video
Ruzie tussen machtige mannen
Raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt wilde bezuinigen op het leger. Prins Maurits wilde dat niet.
De ruzie loopt volledig uit de hand en in 1618 pleegde Maurits een staatsgreep en liet de raadspensionaris gevangen zetten.
Een jaar later liet Maurits de raadspensionaris onthoofden.
De onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt in Den Haag.
Slide 21 - Tekstslide
Slide 22 - Tekstslide
Gebroeders De Witt
Slide 23 - Tekstslide
Met de Vrede van Munster in 1648 was er een einde gekomen aan de oorlog met Spanje. De Republiek ging na de dood van de stadhouder dan ook eerst zonder stadhouder verder. Waarom zou dit zijn?
In 1667 kwam er een oorlog tussen de Republiek en Engeland. De Engelse vloot werd onder leiding van Michiel de Ruyter verslagen.
Slide 24 - Tekstslide
Zonder stadhouder verder
1650-1672
De stadhouder (Prins van Oranje) is de hoogste militaire baas in de Republiek
Als stadhouder Willem II in 1650 plotseling overlijdt is zijn zoon nog niet eens geboren (pas acht dagen later)
Sommige regenten zijn van mening dat er geen nieuwe stadhouder hoeft te komen: ze kunnen het wel alleen!
Johan de Witt werd in 1653 de nieuwe raadspensionaris. Tijdens een oorlog met Engeland liet hij een sterke vloot bouwen waarmee Michiel de Ruijter in 1667 de Engelsen versloeg.
De Witt was fel anti-stadhouder: "Vertrouw nooit een Oranje", had zijn vader ooit tegen hem gezegd.
Slide 25 - Tekstslide
Engeland - Nederland
Concurrenten in handel
Jaloerse landen -> republiek
Handel over zee
Republiek = rijk
Engeland wil de macht
Oorlog
Slide 26 - Tekstslide
Lodewijk XIV
De Zonnekoning
1643: Koning Frankrijk
Frankrijk -> machtig land
Voert oorlog met andere landen
Slide 27 - Tekstslide
Johan de Witt
Raadspensionaris
Machtige man
Zorgt dat de vloot wordt versterkt
Slide 28 - Tekstslide
Rampjaar
1672 aanval op De Republiek
Ook Frankrijk en Duitse legers vallen aan -> land
Leger van de Republiek is zwak
Michiel de Ruyter wint op zee
Op land wint Frankrijk
Slide 29 - Tekstslide
Johan de Witt
Staten-Generaal is boos op Johan de Witt
Hij heeft niet genoeg ingezet op het landleger
Slide 30 - Tekstslide
Rampjaar
Radeloos : de regenten wisten niet goed wat te doen.
Reddeloos : de Republiek leek verloren
Redeloos : het volk was (onterecht) woedend op Johan de Witt
1672 > De Republiek aangevallen door Engeland, Frankrijk en Munster/Keulen
Slide 31 - Tekstslide
Het Rampjaar
1672
In 1672 vielen de Engelsen, Fransen en Duitsers tegelijkertijd Nederland aan.
Op zee wist De Ruijter de Engelsen tegen te houden, maar het landleger is te zwak.
Sommigen gaven De Witt de schuld: hij had ook het leger moeten versterken
Samen met zijn broer Cornelis werd hij afgeslacht en opgehangen
Aan het einde van de middag drongen opgehitste, dronken en woedende schutters de gevangenis binnen en sleurden de broers naar buiten. Cornelis bezweek onder de slagen van geweerkolven. Johan werd door notaris Van Soenen met een piek in zijn gezicht gestoken. Daarna schoot luitenant-ter-zee Maerten van Valen hem van achteren met een pistool in zijn hoofd.
De lijken werden geheel ontkleed, op het Groene Zoodje aan de wipgalg ondersteboven opgehangen, opengereten en gecastreerd. Tenen, vingers, oren, neuzen, lippen en tongen werden afgesneden. De ingewanden werden uit de lichamen gehaald en volgens de ooggetuige en dichter-industrieel Joachim Oudaan deels door de omstanders opgegeten of aan honden te eten gegeven. Hendrick Verhoeff ging er prat op dat hij de harten uit de lichamen had gesneden, iets dat hij de magistraat – de ochtend van de moord – beloofd had te doen. Ze zijn nog jaren tentoongesteld geweest.