3 - 5 Feminisme en conservatisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

3. In welke mate bepaalden verlichtingsideeën de politieke cultuur in Europa (1813-1900)?

Feminisme en conservatisme

Leerdoelen

2 Je kunt uitleggen dat feminisme ontstond als reactie op de Restauratie, maar ook verband houdt met de industrialisatie en de sociale kwestie.

3 Je kunt de voornaamste uitgangspunten van het feminisme benoemen.

6 Je kunt uitleggen dat het ontstaan van conservatieve en confessionele politieke partijen een reactie vormde op het ontstaan van de stromingen die voortkwamen uit de Verlichting, en de voornaamste uitgangspunten van deze partijen benoemen.

Syllabus

Onder meer door het burgerlijk gezinsideaal kreeg het feminisme lang weinig aanhang. In de tweede helft van de 19e eeuw ontstonden in Europa niettemin feministische bewegingen onder vooral welgestelde vrouwen én mannen. Behalve met de strijd voor kiesrecht en meer ontwikkelmogelijkheden voor vrouwen hielden vrouwen als Aletta Jacobs zich bezig met maatschappelijke thema's als prostitutie, drankmisbruik en opvoeding. 

Tegenstand kregen deze politieke stromingen uit religieuze en aristocratische kringen. Met het uitbreiden van het kiesrecht organiseerden deze zich in conservatieve en confessionele politieke partijen. Geconfronteerd met de sociale kwestie organiseerden zij religieuze arbeidersbewegingen en ontwikkelden eind 19e eeuw ideeën over christelijk-sociale politiek.

Feminisme

Burgerlijk gezinsideaal waarbij de vrouw thuis blijft en zorgt voor het gezin, blijft heersend. Daarom krijgt het feminisme lang weinig aanhang. 

Feminisme

Strijdpunten:

• Kiesrecht
• Sociale kwestie: bestrijden van de uitwassen van de industriële samenleving 

Leg uit waarom volgens Jacobs politieke emancipatie van vrouwen een voorwaarde is voor verdere vrouwenemancipatie.

‘Men verdedigt de uitsluiting der vrouwen wel eens met het argument dat zij geen aparte mensenklasse vormen, dat de mannen die de wetten maken dit niet doen voor een hun vijandige klasse, maar dat het hun moeders, vrouwen, zusters of dochters zijn voor wier belang zij optreden. Het is waar, de vrouwen vormen geen aparte klasse in de maatschappij, doch is het niet alsof mannen dat steeds vergeten bij het vaststellen der staatsbegroting of bij het maken der wetten? Worden er niet jaarlijks oneindig veel groter financiële offers gebracht aan de opleiding en intellectuele ontwikkeling van den jongen dan aan die van het meisje? Alsof de maatschappij niet evenzeer gebaat ware met ontwikkelde vrouwen als met ontwikkelde mannen.’ Uit: Aletta Jacobs, Vrouwenbelangen (1899).

De Eerste Wereloorlog

zorgde voor verbetering van de sociaal-maatschappelijke positie van vrouwen.

1919 Vrouwenkiesrecht in Nederland

Conservatisme

Tegenreactie op de Verlichting. 

Politieke stroming die tegen snelle hervormingen is en veel waarde hecht aan traditie. Aanhangers voornamelijk binnen de kerk en adel. 

Opvattingen

• oude structuren als de kerk, monarchie moeten in stand gehouden worden. 
• Acceptatie van sociale ongelijkheid. De overheid dient echter wel op te komen voor de zwakken. 

Leg uit waarom conservatieven menen dat behoud van het oude en langzame verandering het beste is. 

‘Een geest van vernieuwing is over het algemeen het gevolg van een egoïstisch karakter en beperkte inzichten.

Mensen die nooit terugkijken naar hun voorvaderen, zullen niet vooruitkijken naar het nageslacht. Het volk van Engeland weet dat het idee van overerving een zekere basis voor behoud geeft en een zekere basis voor overdracht, zonder vooruitgang uit te sluiten.’

Uit: Edmund Burke, Bespiegelingen over de revolutie in Frankrijk (1790).

Confessionalisme

Politieke stroming waarvan de aanhangers hun politieke en maatschappelijke opvattingen baseren op hun godsdienstige overtuiging (katholicisme en protestantisme).

Confessionalisme

Tegen uitbreiding stemrecht: overheid ontleent haar macht aan God.

Christelijk-sociale politiek: aanpak van uitbuiting en misstanden. O.a. door oprichting (katholieke) vakbonden, waar de nadruk lag op overleg en samenwerking tussen werknemer en werkgever.